H επανάσταση του 1821 είχε όπως ήταν φυσικό και την αντίστοιχη κινητοποίηση και στο νησί της Κρήτης. Κατόπιν σφοδρών μαχών και απαγχονισμών στο Μεγάλο Κάστρο και σε άλλες πολιτείες του νησιού κατά τον μήνα Ιούνιο, στους επόμενους δύο μήνες (Ιούλιο-Αύγουστο του ίδιου έτους) οι Τούρκοι οργάνωσαν και διεξήγαγαν τρείς στρατιωτικές εκστρατείες εναντίον των εμπολέμων Ελλήνων Κρητών. Και οι τρεις εκστρατείες των Τούρκων απέτυχαν να καταστείλουν την εξέγερση των ραγιάδων της Μεγαλονήσου. Ήξεραν πως η περιοχή των Σφακιών ήταν η πιο δύσβατη και η πιο δύσκολη στην κατάκτηση και πολιορκία της.
Ένα έγγραφο που σώζεται από τα Σφακιά κι από εκείνη την περίοδο και γράφει στην Ιστορία του ο Θεοχάρης Δετοράκης μας δίνει απίστευτες πληροφορίες για το μέγεθος των βιαιοπραγιών : «…μας ήλθαν τόσα και τόσα κακά στη δυστυχία από τους άθεους και άπιστους Αγαρινούς, τους εχθρούς μας, εις όλον το γένος μας, εις την άθλιαν Κρήτην όμως εγίνη πολύ κακόν εις τους Χριστιανούς βάζοντας αρχή από τους αρχιερείς και τους ιερείς, μοναχούς και λαϊκούς και αφάνησαν και εφόνευσαν όλους. Ηγουμένους των ιερών μοναστηρίων, ιερείς και μοναχούς και καθεξής όσους ηύραν άλλους εδιχοτόμησαν, άλλους από δύσβατους και εγκρεμνώδεις τόπους κατακρήμνησαν, τας ωραίας γυναίκας εκράτηξαν δια κακήν των επιθυμίαν, τα από μασθούς βρέθη εδιχοτόμουν, τα από εξ και επτά χρονών παιδιά τα ετούρκιζαν οι επάρατοι, φωτιά εις τας εκκλησίας… και άλλα τινά ανόσια έπραττον οι ανοσιουργοί βάρβαροι…».
Μια πρώτη εισβολή και συντριβή των Τούρκων στα Σφακιά γίνεται στις 14 Ιουλίου του 1821 . Ένας ολόκληρος στρατός Στρατός 12000 ανδρών, 8000 από το Ηράκλειο και 4000 από το Ρέθυμνο κατευθύνεται προς τα Σφακιά, και διανυκτερεύουν στα Αγκουσελιανά.
Πρωτοπαλλήκαρα και καπεταναίοι στην πρώτη γραμμή. Ο Πωλογεωργάκης με λίγους άνδρες στις τοποθεσίες Αμυγδαλόπορο και Ασπροκεφάλι δίνει τις μάχες του όμως οι εχθροί είναι πολλοί και στην προσπάθεια του να ανακόψει την πορεία τους λίγο έλειψε να κυκλωθεί.
Στις 15 Ιουλίου οι Τούρκοι μπαίνουν στον Καλλικράτη χωρίς μάχη, οι αγωνιστές προσπαθούν να κρύψουν τις οικογένειες τους στις σπηλιές και το Μεγάλο φαράγγι. Ο Καλλικράτης ερειπώνεται την επόμενη μέρα.
Στις 16 Ιουλίου δίδεται μάχη στη θέση Τυροκλάστη οι εχθροί χάνουν αρκετούς άνδρες αλλά και οι Σφακιανοί χάνουν τον ικανό πεντακοσίαρχο Κωστόπουλο και τρεις μαχητές. Το χωριό Ασφένδου παραδίδεται στις φλόγες.
Και πλέον την 17η Ιουλίου οι Τούρκοι έχουν φτάσει στο Ασκύφου. Εκεί οι καπετάνιοι Μανουσέλης, Δεληγιαννάκης, Μανουσογιαννάκης, Βουρδουμπάς, Πωλογεωργάκης και Πρωτοπαπαδάκης με σύνολο ανδρών γύρω στους 700 χτυπούνε τους εχθρούς από την μεριά της Στραβοράχης. Η μάχη κρατεί και την επόμενη μέρα 18 του Ιούλη. Το τέλος της θα βρει τους Τούρκους να φεύγουν έντρομοι από την μεριά του Κατρέ. ΟΙ σκοτωμένοι τούρκοι ανέρχονταν σε 960 ψυχές. Στο μεταξύ είχε καταφθάσει και ο Τσελεπής δίνοντας τους το τελειωτικό χτύπημα. Ο Παπαδοπετράκης λέει ότι πήγε στο Κατρέ μετά 13 χρόνια και ακόμα τότε έβλεπε οστά των εχθρών.
Η μάχη αυτή εκτός του ηθικού μέρους της, άφησε κατά τις εκτιμήσεις του Πρακτικίδη λάφυρα 500.000 γροσίων αφού για να σωθούν παρατούσαν όλες τις αποσκευές τους.
Οι μάχες συνεχίστηκαν καθ όλη τη διάρκεια του θέρους στα Κεραμειά, στον Αποκόρωνα και στη Μαλάξα. Οι αγάδες των χωριών αναγκάζονταν να ζητούν καταφύγιο στο φρούριο των Χανίων με συνθήκες άθλιες λόγω έλλειψης τροφίμων και εφοδίων… Η επανάσταση σ ολόκληρη την Κρήτη κράτησε δέκα χρόνια και ήταν φυσικό εξαιτίας και της ιδιαιτερότητας του εδάφους, ψηλά και δύσβατα βουνά αλλά και της γενναιότητας των κατοίκων της…
ΠΗΓΕΣ:
Ιστορία της Κρήτης, Θεοχάρης Δετοράκης, 1990
e.skakia.gr
wordpress.gr
http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr/
Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ