«Η συνείδηση είναι το βάθος
του ανθρώπου. Η αγάπη είναι
το πλάτος του».
(Νικηφόρος Βρεττάκος,
1912-1991,Ποιητής)
Γράφει η Ροδάνθη Κουμή
«Να κοιμάσαι ήσυχα αυτό έχει σημασία».
«Να έχεις την συνείδηση σου καθαρή».
«Εκείνος που έχει συνείδηση γνωρίζει πως δεν πρέπει να κάνει κακό σε κανένα».
«Τι ευσυνείδητος άνθρωπος»!
Ακούμε καθημερινά αυτές τις φράσεις από τους ανθρώπους γύρω μας και ενώ ξέρουμε ότι η συνείδηση είναι ο ορισμός της καθαρότητας του εαυτού μας,ίσως να μην γνωρίζουμε πως έχει πολλούς ορισμούς.
Τι είναι η συνείδηση και πως αυτή ορίζεται από τους φιλοσόφους ,τους κβαντιστές και τους επιστήμονες;
Η ακριβής ετυμολογία προέρχεται από το απαρέμφατο συν-ειδέναι < οίδα = γνωρίζω, (σύν+οιδα) = γνωρίζω καλώς.Ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του,δίνει μια άλλη άποψη ότι προέρχεται από το απαρέμφατο συν-ειδ-έναι του ρήματος σύνοιδα = γνωρίζω καλά, ξέρω.
Από την εποχή του Καρτέσιου, ελάχιστα ζητήματα έχουν απασχολήσει τους φιλοσόφους τόσο έντονα όσο ο γρίφος της συνείδησης. Το «σκέφτομαι,άρα υπάρχω», που ο Καρτέσιος χρησιμοποίησε ως θεμέλιο της φιλοσοφίας του, αποτελούσε άμεση αναγνώριση του κεντρικού ρόλου της συνείδησης που αφορά τόσο την οντολογία (αυτό που υπάρχει) όσο και την επιστημολογία (τι γνωρίζουμε και πώς το γνωρίζουμε).
Η συνείδηση κάνει την παρατήρηση να δίνει αποτέλεσμα.Αυτή την άποψη δίνει η κβαντική επιστήμη. Αν κάποιο ον με συνείδηση δεν αναγνώσει ένα μετρούμενο μέγεθος η μέτρηση δεν έχει γίνει ποτέ. Η ίδια η πραγματικότητα υφίσταται μόνον όταν η συνείδηση έρχεται να την αποκωδικοποιήσει και ως εκείνη τη στιγμή περιγράφεται ως ένα αδιαίρετο νέφος από πιθανότητες των διαφόρων εκδοχών της. Με την έννοια αυτή η ίδια η συνείδηση ορίζει την πραγματικότητα, ή ακόμα και τη δημιουργεί.
Η επιστήμη ψάχνει την αντικειμενική αλήθεια, αυτή που είναι κοινή για όλους τους παρατηρητές (στην ουσία την αλήθεια που είναι ανεξάρτητη από τον παρατηρητή) ενώ η συνείδηση είναι υποκειμενική,άμεσα εξαρτώμενη από τον παρατηρητή (του εαυτού του) που διατείνεται πως βιώνει συνειδητά, και στηριζόμαστε στα όσα ο ίδιος υποστηρίζει.
Ο Σωκράτης έδωσε το δικό του ορισμό για την συνείδηση:
«Σε μένα λοιπόν αυτό άρχισε να υπάρχει από τότε που ήμουνα παιδί, είναι μια φωνή που ακούω, η οποία, όποτε την ακούω, πάντοτε με αποτρέπει από κάτι που πρόκειται να κάνω, και ποτέ δεν με προτρέπει σε τίποτε. Αυτή είναι που με εμποδίζει ν’ασχοληθώ με την πολιτική. Και μου φαίνεται, ότι κάνει πάρα πολύ καλά που με εμποδίζει γιατί θα είχα αφανιστεί και ούτε εσάς θα είχα ωφελήσει σε τίποτα ούτε τον εαυτό μου».
Μετά δυο χιλιετίες περίπου ο Ιμμάνουελ Καντ διατυπώνει την περίφημη φράση του:
«Ο έναστρος ουρανός πάνω μου και ο νόμος της ηθικής μέσα μου αυτή είναι η συνείδηση μου»
Ο Λέων Τολστόι ειδικότερα στο έργο του «Πατήρ Σέργιος» μας δίδει παραστατικά και ανάγλυφα την άμεση επενέργεια της τύψης ως αποτέλεσμα της ενοχής, αλλά και ως τιμωρία που μας επιβάλλει η «συνείδηση».Ο λαός που είναι και ο σημαντικότερος όλων ορίζει την συνείδηση ως μια εσωτερική φωνή που καθορίζει την συμπεριφορά μας και την ποιότητα του χαρακτήρα μας.
Παρατηρώ καθημερινά,ανθρώπους απλοϊκούς να κρίνονται από την εσωτερική φωνή μέσα τους και να παλεύουν να την κρατήσουν όσο πιο τρυφερή γίνεται.Παρατηρώ ανθρώπους που δέθηκαν με τον σκοταδισμό του υπέρμετρου εγωισμού και την αγνοούν ή δεν την ακούν καν!
Πόσο όμως πιο όμορφος θα ήταν ο κόσμος μας όταν στην πάλη μεταξύ καλού και κακού εαυτού νικούσε ο καλός και η φωνή που βρίσκεται μέσα μας ήταν γαλήνια;