Του Κώστα Λαπαβίτσα | Μετά την αποτυχία της κυβέρνησης να εκλέξει νέο πρόεδρο τώρα η χώρα οδηγείται, σύμφωνα με το σύνταγμα, σε Εθνικές Εκλογές. Αυτές θα είναι απόλυτα κρίσιμες για την Ελλάδα αλλά και σημαντικές για την Ευρώπη. Μια νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να προσφέρει ελπίδα ότι η Ευρώπη, επιτέλους, θα αφήσει πίσω της τις πολιτικές λιτότητας. Οι εκλογές όμως ενέχουν επίσης κινδύνους για την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Αριστερά.
Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ είναι αποτέλεσμα του προγράμματος προσαρμογής που επιβλήθηκε στην Ελλάδα το 2010 από την Τρόικα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) που διέθεσε τεράστια δάνεια στο πλαίσιο του προγράμματος διάσωσης ζητώντας άνευ προηγουμένου περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, αυξήσεις φόρων και κατάρρευση μισθών. Ήταν ένα τυπικό, έως ακραίο, πακέτο λιτότητας με μια διαφορά ζωτικής σημασίας: Αυτή τη φορά δεν ήταν δυνατό να περιοριστούν οι επιπτώσεις της λιτότητας μέσω της υποτίμησης του νομίσματος όπως, για παράδειγμα, συνέβη στην Ασιατική κρίση του 1997-98. Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη είχε κλείσει όλες τις εξόδους διαφυγής.
Η βίαιη λιτότητα κατάφερε να σταθεροποιήσει την Ελλάδα και να την κρατήσει εντός της οικονομικής και νομισματικής ένωσης καταστρέφοντας την οικονομία και την κοινωνία. Το δημοσιονομικό έλλειμα έχει μειωθεί δραστικά, το έλλειμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει μετατραπεί σε πλεόνασμα και η προοπτική αθέτησης της εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους έχει υποχωρήσει. Αλλά το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 25%, η ανεργία εκτοξεύτηκε πάνω από το 25%, οι πραγματικοί μισθοί έχουν μειωθεί κατά 30% και η βιομηχανική παραγωγή έχει μειωθεί κατά 35%. Το ανθρώπινο κόστος των πολιτικών της τρόικας είναι ανυπολόγιστο και προσομοιάζει σε μια σιωπηλή ανθρωπιστική κρίση: Ο αριθμός των αστέγων έχει εκτοξευτεί , η πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη έχει καταρρεύσει, τα συσσίτια έχουν πολλαπλασιαστεί και η παιδική θνησιμότητα έχει αυξηθεί.
Από το καλοκαίρι του 2014 η ύφεση πλησιάζει στο τέλος της, βοηθούμενη από τις ισχυρές επιδόσεις του τουριστικού τομέα. Ωστόσο η ζημιά από τις πολιτικές της τρόικας είναι τόσο σοβαρή ώστε οι προοπτικές ανάπτυξης είναι… άθλιες. Η αδυναμία είναι έκδηλη στις εξαγωγές οι οποίες κατά πάσα πιθανότατα θα κλείσουν μειούμενες το 2014 ενώ οι εισαγωγές άρχισαν να αυξάνονται μόλις η ύφεση έδειξε σημάδια υποχώρησης. Αυτή είναι η εικόνα μιας βαθιά δυσλειτουργικής οικονομίας.
Εν μέσω της καταστροφής η τρόικα επιμένει σε περαιτέρω λιτότητα για να πετύχει τεράστια πρωτογενή πλεονάσματα στον προϋπολογισμό: 3% το 2015, 4,5% το 2016 και ακόμα μεγαλύτερα στο μέλλον. Σκοπός της είναι να εξυπηρετήσει το τεράστιο εξωτερικό της χρέος, το οποίο έχει ανέλθει στο 175% του ΑΕΠ από το περίπου 130% που ήταν το 2009. Περιέργως το ΔΝΤ υπολογίζει ότι η Ελλάδα θα καταγράφει ανάπτυξη κατά μέσο όρο 3,4% στα επόμενα πέντε χρόνια –με την προϋπόθεση φυσικά ότι προχωράει με ταχείς ρυθμούς στην ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας, την απορρύθμιση της εργασίας και την απελευθέρωση της αγοράς. Η τρόικα έχει υιοθετήσει πλήρως την οικονομία του παραλόγου.
Στην περίοδο 2010-11 οι Έλληνες αντιτάχθηκαν ενεργά στις καταστροφικές πολιτικές της Τρόικας και των εγχώριων συμμάχων της αλλά δεν κατάφεραν να τους σταματήσουν. Μετά το 2012 η ανεργία και η φτώχεια αυξήθηκαν και έγινε ακόμα πιο δύσκολη η οργάνωση της λαϊκής διαμαρτυρίας. Η εξάντληση που έφεραν οι πολιτικές της Τρόικας είναι τόσο μεγάλη ώστε οι ψηφοφόροι στράφηκαν μαζικά προς τα αριστερά με την ελπίδα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα προσφέρει ένα καλύτερο μέλλον.
Ο ΣΥΡΙΖΑ υπόσχεται αφενός ότι θα πετύχει μια ουσιαστική διαγραφή του ελληνικού χρέους και αφετέρου ότι θα άρει τη λιτότητα με στόχο τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, αντί για τα πλασματικά πλεονάσματα που απαιτούνται από την Τρόικα. Θα επανασυνδέσει τις οικογένειες στο δίκτυο της ηλεκτροδότησης, θα ανακουφίσει τους άστεγους προσφέροντάς τους τροφή και καταφύγια και θα αναλάβει άμεσα δράσεις για τη μείωση της ανεργίας μέσω δημοσίων προγραμμάτων. Έχει δεσμευθεί να μειώσει την τεράστια φορολογική επιβάρυνση και να τονώσει τις επενδύσεις σε μια προσπάθεια να πετύχει την ανάπτυξη.
Δεν υπάρχει τίποτα ριζοσπαστικό – και πολύ περισσότερο τίποτα επαναστατικό- σε αυτές τις πολιτικές. Αντιπροσωπεύουν την κοινή λογική και με αυτά θα ανοίξει ένα νέο δρόμο και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Άλλωστε ο ΣΥΡΙΖΑ έχει επανειλημμένως δηλώσει την πρόθεσή του να κρατήσει τη χώρα εντός της οικονομικής και νομισματικής ένωσης και να αποφύγει τις μονομερείς ενέργειες. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ηγεσία του είναι αφοσιωμένη στην ευρωπαϊκή προοπτική και πραγματικά πιστεύει ότι μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή της Ευρώπης από «τα μέσα».
Το πρόβλημα είναι ότι η Ε.Ε. δεν είναι καθόλου δεκτική στις ιδέες του ΣΥΡΙΖΑ. Οι έμποροι και οι τραπεζίτες της Γερμανίας έχουν επωφεληθεί σημαντικά από το ευρώ και δεν έχουν κανένα κίνητρο να εγκαταλείψουν τις πολιτικές λιτότητας. Το Βερολίνο έχει άλλωστε ήδη πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσει την ώρα που η Ευρώπη παρουσιάζει νέα συμπτώματα αδυναμίας, με τη Γαλλία και την Ιταλία να βρίσκονται «στα σκοινιά». Υπάρχει επίσης ο Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ που λέει ασυναρτησίες σχετικά με την ποσοτική χαλάρωση, μια πολιτική που απεχθάνεται το Βερολίνο. Το τελευταίο πράγμα που θα επιθυμούσε τώρα η Γερμανία είναι ο ΣΥΡΙΖΑ και το πρόγραμμά του.
Μια εκστρατεία κινδυνολογίας είναι πολύ πιθανό να ξεκινήσει τις αμέσως επόμενες εβδομάδες προκειμένου να αποτρέψει τους Έλληνες να ψηφίσουν τα αριστερά κόμματα. Σε περίπτωση που η εκστρατεία αυτή αποτύχει, μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι φυσιολογικό να αναμένει την εχθρότητα της Ε.Ε., η οποία δεν στερείται όπλων. Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι λογικό και μετριοπαθές αλλά δεν έχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση. Η Ελλάδα χρειάζεται σημαντική χρηματοδότηση για να εξυπηρετήσει το χρέος της το 2015, ίσως ακόμα και 20 δις ευρώ. Υπάρχουν ομόλογα την άνοιξη που θα μπορούσαν να τα διαχειριστεί, αλλά μέχρι τον Ιούλιο-Αύγουστο θα πρέπει να γίνουν επιπλέον αποπληρωμές 6-7 δις ευρώ για τις οποίες θα χρειαστεί επιπλέον χρηματοδότηση από το εξωτερικό και δεν χρειάζεται να επισημάνουμε ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα βρεθεί τάχιστα σε κατάσταση ασφυξίας αν η ΕΚΤ σταματήσει την παροχή ρευστότητας.
Μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα αντιμετωπίσει κατά πάσα πιθανότητα ένα τελεσίγραφο προκειμένου να συνθηκολογήσει, ίσως και με αντάλλαγμα κάποια αποδυναμωμένη εκδοχή της λιτότητας. Αν το πράξει αυτό θα ήταν καταστροφικό για την Ελλάδα και μεγάλη ήττα για τους αντιπάλους της λιτότητας στην Ευρώπη. Είναι ζωτικής σημασίας ο ΣΥΡΙΖΑ να κερδίσει και να εφαρμόσει το πρόγραμμά του χωρίς συσπάσεις και με τη βοήθεια διεθνούς στήριξης. Οι γραμμές τις μάχης σχηματίζονται ήδη στην Ελλάδα.