Της Άννας Μανουκάκη – Μεταξάκη
Ένα ιστορικό γεγονός του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που προβληματίζει το μελετητή είναι η παραμονή στα Χανιά (Οχυρά Θέση Χανίων) 15.000 γερμανών στρατιωτών και 5.000 ιταλών μελανοχιτώνων, μετά την αποχώρηση των ηττημένων Γερμανών από την Ελλάδα, επί 9 μήνες (15-10-1944 ως τέλος Ιουνίου 1945).
Μάλιστα, από τις 11 Μαΐου στα Χανιά συμπεριφέρονται σαν κατακτητές προς τους κατοίκους, ενώ είχε υπογραφεί η συνθηκολόγηση στη Βίλα Αριάδνη της Κνωσού (10-5-1945) και οι Γερμανοί είχαν παραδοθεί ως ηττημένοι στους Βρετανούς, αν και από τον Οκτώβριο του 1944 η Ελλάδα, στην οποία ανήκε η Κρήτη, ήταν ένα ελεύθερο κράτος.
Ο αγνός αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Κίμων Ζωγραφάκης μου είπε πριν αρκετά χρόνια την άποψή του για το παραπάνω θέμα, την οποία κατέγραψα και τη διαβάζω συχνά :
«… Όταν, παιδί μου, οι Γερμανοί έφευγαν, τους προφυλάξανε οι Εγγλέζοι, για το συμφέρον τους, βέβαια.
Δε μας άφησαν να τους πετσοκόψομε στο δρόμο τους για τα Χανιά, απ’ όπου νομίζαμε πως θα έφευγαν όλοι για την Ελλάδα και από κει για την αναθεματισμένη τη χώρα ντως. Δεν ξεκουμπίστηκαν τότε από την Κρήτη όλοι οι Γερμανοί. Κρατήσανε οι Εγγλέζοι περί τους είκοσι χιλιάδες Γερμανούς και Ιταλούς σε μια περιοχή γύρω από τα Χανιά, για να είναι ρεζέρβα εναντίον μας.
Φοβούντανε πως η Ελλάδα μπορεί να γινόταν κομμουνιστική, γιατί εκεί επικρατούσε απόλυτα ο ΕΛΑΣ και τότε ο γερμανικός στρατός θα τους βοηθούσε να κρατήσουνε την Κρήτη δική ντως. Για το στόλο ντως, το εμπόριό ντως και τσι ρουφιανιές ντως, για την πολιτική ντως δηλαδή. Τους είχανε μέχρι που φύγανε το καλοκαίρι του 1945, μη μου άπτου, σαν τζι κούκλες κι αλίμονο σ’ αυτούς που θα πήγαιναν εναντίον ντως…»
Πράγματι, αυτή φαίνεται να είναι η αλήθεια για το ρόλο του εναπομείναντος γερμανικού στρατεύματος ως τον Ιούνιο του 1945 στα Χανιά. Το συνειδητοποιούμε, όταν εμβαθύνομε στο ρόλο και στις επιδιώξεις των πρωταγωνιστών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και κυρίως των Βρετανών.
Ο έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου ώθησε τους Βρετανούς να αναλάβουν την άμυνα της Κρήτης πριν τον Οκτώβριο του 1940, να επιδιώξουν, μάταια, την αυτονόμηση και «κυπροποίησή» της, σύμφωνα με σπουδαίες αναμφισβήτητες μαρτυρίες, όπως του Δημήτρη Βλαντά, του Μανώλη Μπαντουβά και του Ανδρέα Νενεδάκη.
Επίσης, να διχάσουν την Αντίσταση μετά το τέλος του 1942 και να προχωρήσουν με τους Γερμανούς μυστικότατα στη συμφωνία της Λισαβόνας για τη διευκόλυνση της αποχώρησης των Γερμανών από την Ελλάδα. Για τον έλεγχο αυτής της νευραλγικής περιοχής ήταν απαραίτητο να συνεχίσουν και μετά τον πόλεμο να επηρεάζουν απόλυτα τα πράγματα της χώρας, όπως έκαναν και προπολεμικά.
Ή να κρατήσουν έστω την Κρήτη, αν στην Ελλάδα επικρατούσε τελικά το ΕΑΜ. Το γερμανικό στράτευμα, που έμεινε στα Χανιά μετά τον Οκτώβριο του 1944, θα βοηθούσε τους Βρετανούς στον έλεγχο του νησιού, εξουδετερώνοντας τον ΕΛΑΣ, κατά το κρίσιμο διάστημα ως το καλοκαίρι του 1945, παραμονές του εμφυλίου πολέμου.
Αυτό αποδεικνύεται από πολλά γεγονότα, ιδιαίτερα όμως από την προκήρυξη του Στρατιωτικού Διοικητή της Οχυράς Θέσης Χανίων στην εφημερίδα «Παρατηρητής» στις 14-11-1944, όπου διαβεβαιώνει τον κρητικό λαό ότι δεν κινδυνεύει πια από επιθέσεις του ΕΛΑΣ: «…Τα Χανιά δεν πρέπει να φοβούνται πλέον καμιά κομμουνιστική επίθεση, γιατί οι κομμουνιστικές συμμορίες χτυπήθηκαν…» Το κείμενο αυτό σε μορφή προκηρύξεων σκόρπισαν στην περιοχή γερμανικά αεροπλάνα.
Επίσης, από τη διαταγή της Στρατιωτικής Διοίκησης Κρήτης (239/5-5-1945), τέσσερις ημέρες πριν την υπογραφή της συνθηκολόγησης στην Κνωσό, και μια ημέρα μετά τη διάλυση του 14ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, αντιλαμβανόμαστε ότι η Ελληνική Κυβέρνηση και οι Βρετανοί χρησιμοποιούν τους Γερμανούς της Οχυράς Θέσης Χανίων αντίβαρο κατά του ΕΑΜ: «Εις περίπτωσιν εθελουσίας παραδόσεως τα εν τη περιοχή Αλικιανού – Φουρνέ – Σκηνέ τμήματα του γερμανικού στρατού θα παραμείνωσι στας θέσεις των προς απαγόρευσιν εισόδου αντάρτικων τμημάτων εις Χανιά, εκ της κατευθύνσεως της δημοσίας οδού Αλικιανού – Χανίων…».
Στο Ηράκλειο, στη βίλα ”Αριάδνη” της Κνωσού, υπογράφεται, λοιπόν, η συνθηκολόγηση των Γερμανών της Οχυράς Θέσης Χανίων και η παράδοσή τους σε μια περίοδο απόλυτης βρετανοκρατίας στην Ελλάδα, πράγμα φυσικό αφού λίγους μήνες μετά ξεκινά ο φοβερός εμφύλιος 1946 – 49. Έχουν προηγηθεί οι συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας, τα Δεκεμβριανά και η συμφωνία της Βάρκιζας.
Αλλά και στην Κρήτη γίνεται τότε προσπάθεια να μεταφερθούν και εκεί τα Δεκεμβριανά και ο εμφύλιος με τις δηλώσεις αποκήρυξης του ΕΑΜ, τη δολοφονία του καπετάνιου του Νομού Λασιθίου Σήφη Μανωλεσάκη, το μακελειό κατά το πάνδημο συλλαλητήριο της Ιεράπετρας με 8 νεκρούς, τα γεγονότα στο Φρε με τους 15 νεκρούς κ.α.
Μετά την υπογραφή της συνθηκολόγησης και παράδοσης του γερμανικού στρατού της Οχυράς Θέσης Χανίων (Κνωσός, 10-5-45), θα ήταν φυσικό και λογικό οι Γερμανοί να φύγουν και η Κρήτη, ελεύθερη, να αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι της ελεύθερης Ελλάδας. Όμως, οι Γερμανοί όχι μόνο δεν παραδίδονται, αλλά συνεχίζουν να παίζουν τον ίδιο ρόλο, όπως και πριν τη συνθηκολόγηση.
Στις 21-5-45 διαβάζομε στην εφημερίδα «Λευτεριά» των Χανίων: «… Δώδεκα μέρες μετά τη δίχως όρους παράδοση των Γερμανών, ο λαός δεν μπόρεσε να χαρεί τη λευτεριά του. Οι Γερμανοί είναι ακόμη κύριοι, αφεντάδες, κατακτητές. Και ο βασανισμένος, κουρασμένος λαός κατέχεται από διαρκή εκνευρισμό και έντονη αγωνία… και όταν ο αιμόφυρτος αυτός λαός διαμαρτυρηθεί, ρωτήσει, του απαντάει αρμόδια συμμαχική υπηρεσία στερεότυπα: για λόγους τεχνικούς οι Γερμανοί εξακολουθούν να έχουν τη διοικητική εξουσία…» .
«… Στις πρώτες μέρες του Ιούνη του 1945, ένα μήνα μετά τη Συνθηκολόγηση στην Κνωσό, οι Γερμανοί εκτελούν Κρήτες στον Αλικιανό. Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής παραμένουν, αν και ηττημένα και συνθηκολογημένα «άνευ όρων», πάνοπλα στα Χανιά και συνεχίζουν να καταδυναστεύουν τους κατοίκους και να εκτελούν πατριώτες.» (Μαρτυρία Νίκου Κοκοβλή, «Απόπειρα επέκτασης των Δεκεμβριανών στην Κρήτη», πεπραγμένα διημερίδας ΙΛΑΕΚ, Μάιος 2006, Χανιά 2012, σελίδα 250)
Ο τελευταίος στυγνός φόνος Κρητικού από Γερμανό πάνοπλο φρουρό του γερμανικού στρατεύματος της Οχυράς Θέσης Χανίων, το οποίο είχε παραδοθεί στους Βρετανούς με τη συνθηκολόγηση της 10ης Μαΐου 1945 στη Βίλα Αριάδνη, έγινε στις 28-6-1945, όπως διαβάζομε στην εφημερίδα «Λευτεριά» Χανίων (Δευτέρα 2-7-1945) : Τίτλος: Η πλεκτάνη και ο λαός: «… Ενώ ξεθάπτομε τους νεκρούς μας (στο κολαστήριο της Αγιάς), οι Άγγλοι και οι ελληνικές αρχές ανέχονται να μας δολοφονούν οι Γερμανοί.
Ακόμη προχτές οι Γερμανοί δολοφόνησαν το Λευτέρη Ανδρουλάκη και τραυμάτισαν την αδερφή του Ελένη, την ώρα που ανύποπτοι πήγαν να πάρουν τα πρόβατά τους. Ο ηρωικός λαός των Χανίων, που πάλεψε αντρίκια και έδωσε σπονδή το αίμα του στον αγώνα για τη λευτεριά, απαιτεί να πάψουν οι κοροϊδίες σε βάρος του…».
Μετά τη συνθηκολόγηση επί δύο μήνες οι Γερμανοί καταδυναστεύουν και δολοφονούν εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των Βρετανών στην Ελλάδα και στην Κρήτη. Είναι η περίοδος της «βρετανογερμανικής κατοχής».