Σε ηλικία 99 χρόνων έφυγε σαν σήμερα από τη ζωή, στις 9 Ιανουαρίου του 2014 ο Θεόδωρος Καλλίνος, ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, ο επονομαζόμενος και «Αμάρμπεης».
Ο Θεόδωρος Καλλίνος γεννήθηκε το 1914 στην Τσαριτσάνη της επαρχίας Ελασσόνας του νομού Λάρισας. Το Σεπτέμβρη 1935 έδωσε πετυχημένες εξετάσεις στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
Ο Θεόδωρος Καλλίνος ή Αμάρμπεης υπήρξε θρυλική μορφή για τη Μάχη της Κρήτης, καθώς ηγήθηκε ενός λόχου στο μοναδικό νικηφόρο αγώνα των Ελλήνων στο νησί, τη Μάχη Κοψά.
Ο αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού Υπολοχαγός Πεζικού Θεόδωρος Καλλίνος (ο μετέπειτα καπετάν-Αμάρμπεης του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ), την ώρα που οι ανώτεροί του αξιωματικοί στα οχυρά της γραμμής Ρούπελ, παρέδιδαν τα όπλα και μαζί την πατρίδα τους στον Γερμανό φασίστα εισβολέα, αντιτάχτηκε σθεναρά σε αυτή τη «διαταγή» και μαζί με άλλους φαντάρους πατριώτες βρέθηκαν εθελοντές στην Κρήτη, όπου πολέμησαν σκληρά (υπό τη διοίκηση του Καλλίνου) στη μοναδική νικηφόρα μάχη του ελληνικού στρατού με τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές στο ύψωμα του Κοψά.
Η ιστορία είναι συγκλονιστική όσο αφορά τα «παιχνίδια» που παίζει μαζί μας η ζωή. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Διδάσκει και παράλληλα διαλύει τους αστικούς μύθους για τη στάση του μοναρχοφασιστικού ελληνικού κράτους απέναντι στη χιτλερική εισβολή. Καμιά ουσιαστική προετοιμασία για αντίσταση από την κυβέρνηση και την ηγεσία του στρατού. Παράδοση και υποταγή, και έγνοια για ανταπόδοση των «υπηρεσιών» τους από τον καταχτητή.
Πώς έφτασε στην Κρήτη
Μεταφέρουμε την μαρτυρία του από παλιότερη συνέντευξή του στο Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα του Στέλιου Κούλογλου:
“Μετά την εγκατάλειψη των στρατιωτών από τους αξιωματικούς, κάποιοι άρχισαν να αυτοκτονούν και άλλοι να σκορπούν προς διάφορες κατευθύνσεις. Τότε εγώ τους φώναζα «παιδιά, μην αυτοκτονείτε, ελάτε μαζί μου» και προσκολλήθηκαν στο λόχο. Μαζεύτηκαν περίπου 200 – 250 και στις οχτώ ξεκινήσαμε από το Μέταλλο στη Φαιά Πέτρα, για να περάσουμε το δημόσιο δρόμο Σιδηροκάστρου – Σερρών, να φτάσουμε στο Στρυμόνα, να βρούμε καμία γέφυρα για να περάσουμε και να ξεκινήσουμε για το Aγιον Όρος.
Στους στρατιώτες μου δεν είχε πει τίποτα. Η απόφασή μου ήταν Κρήτη. Διότι κατάλαβα ότι οι Γερμανοί μέσω των πλοίων θα καταλάβουν την Ηπειρωτική Ελλάδα. Μια βραδιά περάσαμε στη Λήμνο. Δεύτερη βραδιά στη Μυτιλήνη, και δεύτερη βραδιά στη Χίο. Οι Γερμανοί βύθιζαν ό,τι κινούνταν προς Ανατολάς και προς Νότο. Ό,τι πλεούμενο. Κι εγώ ενδιαφέρθηκα για τον καταυλισμό τους, ένα σχολείο, για την τροφοδοσία, τις μέρες που μείναμε στη Χίο, αλλά με απασχολούσε το πρόβλημα τι θα γίνει με τους στρατιώτες.
Εγώ είχα αποφασίσει πια ότι θα πάω στην Κρήτη. Αλλά μπορούσα να διακινδυνεύσω την τύχη τόσων οικογενειών; Τεράστια ευθύνη. Μέναμε σε ένα ξενοδοχείο με έναν Ξάνθο, αυτός ήταν δύο χρόνια νεότερος από μένα. Αυτός μου έλεγε να πάμε, να περάσουμε στην Τουρκία και από κει στην Αίγυπτο.
Εγώ φυσικά του έλεγα, εμείς είμαστε μόνο αξιωματικοί. Έχουμε υποχρέωση να υπερασπίσουμε την πατρίδα μας. Η Κρήτη δεν θα καταληφθεί, και θα αποτελέσει το γεφύρωμα, τι δουλειά έχουμε εμείς στην Τουρκία και στην Αίγυπτο; Τελικά δεν ξέρω τι έγινε. Είχαν μαζευτεί στη Χίο περίπου 300 αξιωματικοί, μόνιμοι και έφεδροι, εκτός από τους στρατιώτες, και επικεφαλής ήταν ένας συνταγματάρχης. Αντί αυτός ο συνταγματάρχης να πάρει πρωτοβουλία και να οργανώσει την μετάβαση όλων αυτών των αξιωματικών και των στρατιωτών στην Κρήτη, έβγαλε μια διαταγή να δηλώσουν, πόσοι θέλανε να πάνε στην Κρήτη, πόσοι στην Ηπειρωτική Ελλάδα, και πόσοι στην Τουρκία.
Δήλωσαν αρκετοί για την Κρήτη. Αλλά όπως αποδείχτηκε, μόνο μια ομάδα περίπου δεκαπέντε αξιωματικών, με πρωτοβουλία δική τους, με επικεφαλής, δεν θυμάμαι αυτήν την στιγμή το όνομά του, έναν συνταγματάρχη, πήγανε στην Κρήτη και πολέμησαν. Άλλοι δήλωσαν για την Ηπειρωτική Ελλάδα και άλλη για την Τουρκία. Αν πήγαιναν όλοι αυτοί οι αξιωματικοί στην Κρήτη, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσε, όπως αποδείχτηκε, να καταληφθεί η Κρήτη από τους Γερμανούς. Από το αδιέξοδο αυτό, με έβγαλε η ανακοίνωση από το ράδιο της Αθήνας, ότι οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες του ελληνικού στρατού δεν θεωρούνται αιχμάλωτοι και μπορούν να γυρίσουν στην πατρίδα τους.
Τους συγκέντρωσα στην αυλή του σχολείου όλους τους στρατιώτες και βαθμοφόρους και τους είπα: «Σας έφερα μέχρις εδώ. Δεν σας παρέδωσα στους Γερμανούς. Μέχρι αυτή τη στιγμή δεν ήξερα τι να κάνω. Εγώ είμαι μόνιμος αξιωματικός και είμαι υποχρεωμένος να υπερασπίζω την πατρίδα μέχρι την τελευταία πιθαμή, και θα πάω στην Κρήτη. Όμως εσείς είστε κληρωτοί και πρέπει να γυρίσετε στις πατρίδες σας. Σας περιμένουν οι οικογένειές σας». Όλοι φώναξαν: «Όλοι στην Κρήτη».
Τους επαναλαμβάνω ακόμα μια φορά ότι εγώ είμαι υποχρεωμένος να πάω στην Κρήτη, εσείς είστε κληρωτοί, πρέπει να γυρίσετε στις πατρίδες σας. Θα σας βάλω, τους Πελοποννήσιους σε ένα με δυο καΐκια για την Πελοπόννησο, τους Στερεοελλαδίτες και τους Θεσσαλούς με ένα γεωκαΐκιο στην Εύβοια, και από κει, ο καθένας, ατομικά ή ομαδικά να γυρίσει στην πατρίδα του, σας περιμένουν οι οικογένειές σας.
Πάλι φώναξαν: «Όλοι στην Κρήτη». Τότε, τους δίνω με βροντερή φωνή «προσοχή». «Σας δίνω εντολή σαν λοχαγός σας να γυρίσετε στις πατρίδες σας κι εκεί να αγωνιστείτε για την απελευθέρωση της πατρίδας».
Ένας λοχίας, Παπαγεωργόπουλος Γιάννης, από το Άργος, μου λέει «εγώ δεν πειθαρχώ. Θα έρθω μαζί σου». Του λέω «θα συνδέσουμε την τύχη μας». Έτσι, τώρα καταλαβαίνετε ποιος ήταν ο αποχωρισμός. Όταν ξεκίνησαν τα καΐκια για την Πελοπόννησο και για την Εύβοια, εγώ με τον Παπαγεωργόπουλο, μαζί με έναν ταγματάρχη και μερικούς άλλους Κρητικούς, καμιά δεκαριά, μπήκαμε σε ένα βαποράκι εμπορικό μικρό, περάσαμε στην Τήνο, την δεύτερη βραδιά στην Νάξο, και τρίτη βραδιά στη Θήρα, στη Σαντορίνη.
Εκεί, το απόγευμα ανακάλυψε το βαποράκι ένα αεροπλάνο ιταλικό. Και ο καραβοκύρης δεν ήθελε να ξεκινήσει, γιατί μας έλεγε ότι δεν προλαβαίνουμε να φτάσουμε και θα μας πάρει η μέρα στη θάλασσα και θα μας βουλιάξουν. Το είδε ο ταγματάρχης, βγάζει το πιστόλι και του λέει «ή ξεκινάς ή σε σκοτώνω», και αναγκάστηκε να ξεκινήσει ο καραβοκύρης.
Ξεκινήσαμε λοιπόν. Όλοι ξενυχτούσαμε στο βαπόρι, διότι οι Γερμανοί βύθιζαν, και έβλεπες, παραδείγματος χάριν, σανίδες, βάρκες δεξιά και αριστερά. Όλοι ήμαστε στο κατάστρωμα, όλοι αγρυπνούσαμε.
Τελικά, μας πήρε ο ήλιος μιάμιση ώρα περίπου από την Κρήτη. Βγήκαμε στην ακτή και πήγαμε στο Ηράκλειο. Παρουσιαστήκαμε στον Φρούραρχο…”
Μια ιστορία ηρωικών πράξεων
Πολέμησε και δεν παραδόθηκε στο Οχυρό Κάλη στη γραμμή Ρούπελ. Εθελοντής Διοικητής Λόχου στη Μάχη της Κρήτης το Μάιο 1941. Έλαβε μέρος και ηγήθηκε στην αντίσταση κατά την εισβολή των Γερμανών στο ύψωμα του Κοψά βορειοανατολικά του Ηρακλείου.
Συμμετείχε στο Στρατηγείο Ανταρτών του ΕΑΜ Θεσσαλίας.
Διετέλεσε Στρατιωτικός του Αρχηγείου Βόρειας Θεσσαλίας, του 5ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, Καπετάνιος της ΧVIης Μεραρχίας Θεσσαλίας του ΕΛΑΣ και της ΧΙΙΙης Ρούμελης του ΕΛΑΣ, Διοικητής Ταξιαρχίας και Επιτελάρχης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), πολιτικός πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση και στη Γιουγκοσλαβία.
Ο Καλλίνος ήταν ανάμεσα στους 12 αξιωματικούς του ΕΛΑΣ που απέδρασαν από τη Νάξο, όπου τους έστειλε εξόριστους το μοναρχοφασιστικό ξενόδουλο κράτος για να τους «ευχαριστήσει» για την προσφορά τους στην απελευθέρωσή του από τους Ιταλούς και Γερμανούς καταχτητές.
Βάρκιζα
Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, ο Θεόδωρος Καλλίνος, ως «Αμάρμπεης υπολοχαγός Πεζικού» (καπετάνιος), από κοινού με τον Αθανάσιο Παπαθανασίου, αντισυνταγματάρχη Πεζικού, στρατιωτικό διοικητή της ΧΙΙΙ Μεραρχίας, συνυπέγραψαν την Ημερήσια Διαταγή της 25ης Φεβρουαρίου 1945, για την παράδοση των όπλων της Μεραρχίας, όπως είχε συμφωνηθεί στη Βάρκιζα στις 12.2.1945.
Η Διαταγή ανέφερε μεταξύ άλλων:
«…Με βαθειά συγκίνηση σας απευθύνουμε τη στερνή Ημερήσια Διαταγή που κλείνει την τελευταία σελίδα της δοξασμένης ιστορίας της ΧΙΙΙ ηρωικής Μεραρχίας μας. Σας σφίγγουμε με θέρμη το χέρι σταυραετοί που φτερουγίσατε στην Γκιώνα και τα Βαρδούσια, στην Οξυά, στη Λιάκουρα και στο Βελούχι, στην Οίτη και στην Οθρη, στην Ηπειρο και στον Βάλτο.
»Σας σφίγγουμε το χέρι λιοντάρια των μαχών της Αθήνας και του Πειραιά.(…) Σήμερα, πιστοί στρατιώτες του Λαού, ύστερα από την συμφωνία της 12 Φλεβάρη καταθέτουμε τα όπλα που πήραμε με το αίμα μας και που τόσο τα τιμήσαμε. Ο ένοπλος αγώνας τελειώνει και περνάμε στην ειρηνική πολιτική πάλη. Περνάμε στο Λαό που μας γέννησε, στο Λαό που μας συντήρησε στο αντάρτικο. Τραβάμε για να παλαίψουμε μαζί του για την ολοκλήρωση των πόθων του. Ο Φασισμός δεν θα βρυκολακιάσει στον τόπο μας. Σ’ αυτό τον τόπο ζουν αδούλωτοι, αδάμαστοι και λεύτεροι άνθρωποι.(…) Θάνατος στο Φασισμό – Λευτεριά στο Λαό.
Σ.Δ. ΧΙΙΙ Μεραρχίας Α. Παπαθανασίου – Θ. Καλλίνος».
Διετέλεσε:
Στρατιωτικός του Στρατηγείου Ανταρτών του ΕΑΜ Θεσσαλίας (11-11- 42).
Στρατιωτικός του Αρχηγείου Βόρειας Θεσσαλίας (4-2-43), του 5ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Ιούλιος ’43). Καπετάνιος της ΧVIης
Μεραρχίας Θεσσαλίας του ΕΛΑΣ και της ΧΙΙΙης Ρούμελης του ΕΛΑΣ (10-9-44).
Διοικητής Ταξιαρχίας και Επιτελάρχης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας το 1947-49.
Πολιτικός Πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση το 1949-67 και στη Γιουγκοσλαβία το 1967-82. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1982, ίδρυσε την ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.
Δείτε το ντοκιμαντέρ “οι Κάλυκες του Λόφου”:
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=iVycvr079p0″]
Διαβάστε επίσης:
- Αντιστασιακή Τέχνη και Λαϊκή Δημιουργία στην Κρήτη 1940-1950
- Στη μνήμη του Θόδωρου Καλλίνου – «Αμάρμπεη»: Η ηρωική απόδραση των 12 εξόριστων αξιωματικών του ΕΛΑΣ από τη Νάξο τον Απρίλη του 1947
- Μνήμες : Θεόδωρος Καλλίνος – καπετάν Αμάρμπεης (Δεκέμβριος 1914- 9 Ιανουαρίου 2014)
- Η Οδύσσεια ενός αντάρτη
- «Έφυγε» ο Καπετάνιος του ΕΛΑΣ, Θεόδωρος Καλλίνος «Αμάρμπεης»