Το καλοκαίρι του 2019, ο Ντιλτζίτ Τζιλ διαπίστωσε ότι το πείραμά του πετύχαινε. Ερευνούσε τι θα μπορούσε να συμβεί σε περίπτωση που γερασμένα ανθρώπινα κύτταρα «επαναπρογραμματίζονταν». Μέσα από αυτή τη διαδικασία, φιλοδοξούσε να μετατρέψει καρδιακά, εγκεφαλικά, μυϊκά και άλλα κύτταρα ενηλίκων σε βλαστοκύτταρα, την «άγραφη πλάκα» του ανθρώπινου οργανισμού.
Ο υποψήφιος διδάκτωρ στο Ινστιτούτο Babraham κοντά στο Κέμπριτζ διέκοψε τη διαδικασία του επαναπρογραμματισμού στη μέση, για να ελέγξει την πορεία της. Τόσο ο ίδιος, όσο και ο επιβλέπων του, Γουλφ Ρικ, κορυφαίος επιστήμονας της επιγενετικής, συμφώνησαν ότι τα ευρήματα ήταν εκπληκτικά. Το γερασμένο δέρμα του πειράματος είχε αποκτήσει πιο νεανική όψη – και, μάλιστα, σε πολύ μεγάλο βαθμό. Τα τεστ έδειξαν ότι τα κύτταρα συμπεριφέρονταν σαν να ήταν 25 χρόνια νεότερα.
Altos Labs
Από το περασμένο καλοκαίρι ο Ρικ εγκατέλειψε τη θέση του στο Ινστιτούτο και ανέλαβε επικεφαλής ενός νέου Ινστιτούτου, το οποίο ίδρυσε η Altos Labs, με τη διόλου ευκαταφρόνητη χρηματοδότηση $3 δισ. από δισεκατομμυριούχους της Silicon Valley. Ανάμεσα στους κορυφαίους ειδικούς που στρατολόγησαν, ανήκει και ο Τζιλ, αλλά και αρκετοί βραβευμένοι με Νόμπελ επιστήμονες. Την άνοιξη θα ξεκινήσουν τις μελέτες σε δυο εργαστήρια των ΗΠΑ και ένα της Βρετανίας, ενώ θα έχουν σημαντική υποστήριξη και από ερευνητές στην Ιαπωνία. Στόχος τους η επαναφορά της νεότητας στα ανθρώπινα κύτταρα, όχι για χάρη της αθανασίας, αλλά προκειμένου να μειωθούν οι ασθένειες του γήρατος, που φυσικά συχνά οδηγούν στο θάνατο.
«Πρόκειται για ένα πεδίο που είναι η ώρα του να εξερευνηθεί», λέει στον Guardian η Ντάμα Λίντα Πάρτριτζ, καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Υγιούς Γήρατος του UCL, σημειώνοντας ότι το Altos θα μπορέσει να αποδείξει σε μικρό χρονικό διάστημα αν οι μέχρι τώρα θεωρίες έχουν κάποια ουσιαστική βάση.
Η καθηγήτρια Τζάνετ Λορντ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Φλεγμονών και Γήρατος του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ εμφανίζεται εξίσου ενθουσιώδης μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα. «Στόχος δεν είναι να δημιουργήσουμε τον πρώτο άνθρωπο 1.000 ετών, αλλά να διασφαλίσουμε ότι τα γηρατειά θα είναι μια περίοδος που θα την απολαμβάνουμε αντί να την υπομένουμε. Ποιος θέλει να ζήσει περισσότερο αν το μόνο που έχει να κερδίσει είναι άλλα 30 χρόνια κακής υγείας; Θέλουμε να αυξήσουμε τα χρόνια της υγείας, όχι τα χρόνια της ζωής».
Το κυνήγι της αιώνιας ζωής
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μεγιστάνες της τεχνολογίας έχουν επενδύσει στην επίλυση του προβλήματος του γήρατος. Το 2013, η Google ίδρυσε την Calico και επένδυσε σε αυτή $10 δισεκατομμύρια. Υπό άκρα μυστικότητα, η εταιρεία άρχισε να ερευνά αρουραίους και τυφλοπόντικες για να χαρτογραφήσει τη διαδικασία του γήρατος και να παρατείνει τη ζωή, χωρίς ωστόσο μέχρι τώρα να έχει καταλήξει σε απτά αποτελέσματα.
Ωστόσο, η Silicon Valley δεν έχασε τις ελπίδες της. Ο Πίτερ Τιλ, συνιδρυτής της PayPal και της διαβόητης Palantir, έχει διοχετεύσει εκατομμύρια δολάρια στη μελέτη της αντιστροφής του γήρατος, και ιδίως στο Ίδρυμα Μαθουσάλα, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό με εκπεφρασμένο στόχο «να κάνει τα 90 τα νέα 50 μέχρι το 2030». Ο Τιλ, μάλιστα, έχει υποστηρίξει ότι θα είναι εφικτό να «αντιστραφούν όλες οι ανθρώπινες ασθένειες με τον ίδιο τρόπο που διορθώνουμε τα προβλήματα σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ο θάνατος εντέλει θα μεταμορφωθεί από μυστήριο σε επιλύσιμο πρόβλημα».
Η βρετανική εφημερίδα παρατηρεί σκωπτικά ότι ο θάνατος δεν προκαλείται μόνο από την προχωρημένη ηλικία – και ότι οι δισεκατομμυριούχοι δεν μοιάζουν εξίσου πρόθυμοι να επενδύσουν στην καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας, του πολέμου, του λιμού, της βρεφικής θνησιμότητας, της τοξικοεξάρτησης και των λοιπών δαιμονίων.
«Να είμαστε υγιείς μέχρι να πεθάνουμε στον ύπνο μας»
Η Πάρτρτιζ δεν βρίσκει σωστές τις διατυπώσεις περί «επίλυσης της γήρανσης» και «επίλυσης του θανάτου». «Πέρα από το ότι είναι ανόητες αυτή τη στιγμή, εγείρουν και μια σειρά από κοινωνικά ζητήματα. Πιστεύω ότι είναι αμφιλεγόμενες ηθικά. Θα συνέβαιναν τεράστιες μετατοπίσεις στην κοινωνία αν το προσδόκιμο όριο διαβίωσης αυξανόταν σημαντικά μέσω ανθρώπινης παρέμβασης», τονίζει στον Guardian. «Ήδη ζούμε όλο και περισσότερο. Υπάρχουν άνθρωποι που υποφέρουν από αναπηρίες και υποβάθμιση της ποιότητας ζωής τους εξαιτίας της γήρανσης. Αυτό θα πρέπει να επιλύσουμε. Θα πρέπει να προσπαθούμε να κρατήσουμε τους ανθρώπους υγιείς για περισσότερο καιρό, μέχρι να πεθάνουν. Να μένουμε υγιείς και ξαφνικά να πεθαίνουμε, στον ύπνο μας. Νομίζω αυτό θέλουν οι περισσότεροι άνθρωποι».
Μεταγγίσεις αίματος
Ο Τιλ, ωστόσο, ελπίζει να ζήσει μέχρι τα 120 και στηρίζει κάθε νέα θεραπεία αντιγήρανσης. Μια από αυτές που του τράβηξαν την προσοχή – αν και κανείς δεν ξέρει αν τη δοκίμασε – προκύπτει από μια σειρά από μακάβρια πειράματα που διαπίστωσαν ότι οι μύες, οι εγκέφαλοι και άλλα όργανα γερασμένων ποντικών ανανεώνονταν εν μέρει όταν μοιράζονταν το αίμα τους με ένα νεότερο ζώο. Αντιστρόφως, τα νεότερα ζώα εμφανίζονταν πιο γερασμένα. Οι επιστήμονες προσπαθούν ακόμη να εντοπίσουν τα συστατικά του αίματος που ευθύνονται για αυτή την επίδραση, με σκοπό την επιβράδυνση της άνοιας και άλλων ασθενειών της τρίτης ηλικίας. Παρόλα αυτά, αρκετές αμερικανικές εταιρείες είδαν την ευκαιρία και άρχισαν να προσφέρουν μεταγγίσεις νεαρού αίματος έναντι χιλιάδων δολαρίων, μέχρι που ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων παρενέβη, προειδοποιώντας τους καταναλωτές ότι δεν υπάρχουν αποδεδειγμένα οφέλη από τη συγκεκριμένη διαδικασία.
Σενολυτικά φάρμακα
Μια άλλη διαδικασία έχει τραβήξει την προσοχή του Τζεφ Μπέζος. Όταν τα κύτταρα καταστρέφονται, εξαιτίας παραγόντων όπως οι τοξίνες ή η ραδιενέργεια, ορισμένες φορές περνούν σε μια κατάσταση γήρατος στο πλαίσιο της οποίας η λειτουργία τους αναστέλλεται. Με τον τρόπο αυτό, ο οργανισμός προλαμβάνει τη μετατροπή τους σε όγκους. Όμως η παρουσία τους δημιουργεί άλλα προβλήματα – κυρίως την έκλυση ουσιών που αυξάνουν τη φλεγμονή, η οποία με τη σειρά της προκαλεί ασθένειες της τρίτης ηλικίας.
Το 2016, μια startup της Silicon Valley, η Unity Biotechnology, συγκέντρωσε $116 εκατ. από επενδυτές όπως ο Τιλ και ο Μπέζος, για την ανάπτυξη θεραπειών που θα απαλλάσσουν τον οργανισμό από τέτοιου είδους κύτταρα, με ενθαρρυντικά μέχρι στιγμής αποτελέσματα. Το 2018, ο Τζέιμς Κίρκλαντ, ερευνητής της Mayo Clinic στη Μινεσότα, απέδειξε ότι τα λεγόμενα «σενολυτικά» φάρμακα όχι μόνο βελτιώνουν τη φυσική κατάσταση ηλικιωμένων ποντικών, αλλά και παρατείνουν τη διάρκεια της ζωής τους. Πάνω από δώδεκα κλινικές μελέτες σε ανθρώπους έχουν ήδη ξεκινήσει, με στόχο τη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας, του Αλτσχάιμερ και της αδυναμίας.
Πτώματα – ή κρανία – στην κατάψυξη
Σε περίπτωση που ο θάνατος δεν αποδειχτεί όσο επιλύσιμος όσο ελπίζει ο Τιλ, τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι έχουν ποντάρει στο Ίδρυμα Alcor για την Παράταση της Διάρκειας Ζωής, τα οποίο… καταψύχει σώματα και εγκεφάλους νεκρών από το 1976. Επί $200.000 και μια ετήσια συνδρομή, η εταιρεία με έδρα την Αριζόνα και σύνθημα «μια ικανοποιητική ζωή δεν χρειάζεται να τελειώνει» προτίθεται να συντηρήσει το πτώμα σας στον πάγο, μέχρι η επιστήμη να είναι σε θέση να το αναστήσει. Για τους φτωχότερους, η Alcor προσφέρει την επιλογή της ψύξης της κεφαλής έναντι $80.000. Η Λορντ, η καθηγήτρια από το Μπέρμιγχαμ, χαρακτηρίζει το σχέδιο «θεοπάλαβο».
Η Altos, πάντως, ανακοίνωσε δημοσίως την ύπαρξή της τον περασμένο μήνα, έχοντας και την υποστήριξη του ρωσοισραηλινού δισεκατομμυριούχου Γιούρι Μίλνερ, αλλά και του Μπέζος, σύμφωνα με φήμες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο επιστημονικός επικεφαλής και συνιδρυτής της είναι ο Ρικ Κλάουσνερ, πρώην επικεφαλής του Αμερικανικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου, ενώ ο εκτελεστικός διευθυντής, Χαλ Μπάρον, εγκατέλειψε για χάρη της μια θέση στη GlaxoSmithKline που του απέφερε περισσότερα από $8 εκατ. ανά έτος.
Θα ωφεληθεί κανείς πέρα από τους μεγιστάνες;
Όταν είχε ερωτηθεί για την Calico από χρήστες του Reddit, ο Μπιλ Γκέιτς είχε απαντήσει μάλλον αμυντικά: «Φαίνεται πολύ εγωκεντρικό, όταν ακόμη υπάρχει η ελονοσία και η φυματίωση οι πλούσιοι να χρηματοδοτούν πράγματα που θα τους επιτρέψουν να ζήσουν περισσότερο». Η Λορντ από την πλευρά της υποστηρίζει: «Έχουμε έναν πληθυσμό που γερνά, όμως ζούμε περισσότερο χωρίς να ζούμε με περισσότερη υγεία. Αν θέλεις να κάνεις κάτι με τα αμέτρητα λεφτά σου, είναι εξίσου καλός σκοπός με οποιονδήποτε άλλο».
Τερατώματα
Η δουλειά του Altos, μεταξύ άλλων αναμένεται να εξετάσει μεθόδους θεραπείας του Αλτσχάιμερ και αποτροπής του καρκίνου και των λοιμώξεων. Στο επίκεντρο, φυσικά, θα βρεθεί και ο επαναπρογραμματισμός των κυττάρων και η αξιοποίηση των βλαστοκυττάρων. Ένα πρόβλημα με τα τελευταία, είναι ότι έχει φανεί ότι η ενεργοποίηση των λεγόμενων «παραγόντων Γιαμανάκα» σε έμβια όντα, μπορούν να τα κάνουν να αναπτύξουν τερατώματα – δηλαδή, όγκους που προκαλούνται από τη σύγχυση μεταξύ διαφορετικών τύπων κυττάρων.
Πιθανά οφέλη
Οι επιστήμονες τελειοποιούν τη διαδικασία για να μπορέσουν να γυρίσουν πίσω το χρόνο αρκετά ώστε να δημιουργήσουν νεανικά, αλλά όχι καρκινικά κύτταρα. Σε μια σημαντική μελέτη, ο Χουάν Κάρλος Ιζπίσουα Μπελμόντε, ένας βιολόγος της ανάπτυξης που θα είναι ο επικεφαλής του εργαστηρίου της Altos στο Σαν Ντιέγκο, απέδειξε ότι η ενεργοποίηση παραγόντων Γιαμανάκα επί έξι εβδομάδες επανέφερε τη νεότητα σε ποντίκια και παρέτεινε τη διάρκεια ζωής τους σχεδόν κατά ένα τρίτο.
Δεν θα ήταν εύκολο να υποβληθούν άνθρωποι στην ίδια διαδικασία. Αντ’ αυτού, οι επιστήμονες ελπίζουν να εντοπίσουν νέες βιολογικές διαδικασίες στις οποίες μπορούν να εστιάσουν τα φάρμακα για την αναζωογόνηση γερασμένων ή ανενεργών κυττάρων, χωρίς την πρόκληση καρκίνου. Επιστήμονες όπως ο Ρικ και ο Τζιλ σχεδιάζουν να διερευνήσουν λεπτομερώς αυτούς τους μηχανισμούς για να μετρήσουν σε τι βαθμό μπορούν να αντιστρέψουν το χρόνο για τα γερασμένα κύτταρα. Το ωραίο με αυτές τις διαδικασίες, είναι ότι στοχεύουν στο ίδιο το γήρας, πράγμα που σημαίνει ότι η θεραπεία μιας ασθένειας θα μπορούσε να λειτουργήσει και για άλλες.
Φυσικά, δεν υπάρχουν εγγυήσεις επιτυχίας, όμως αυτό ισχύει για όλες τις ιατρικές έρευνες. «Αυτό που με ενθουσιάζει με το Altos είναι ότι πρόκειται για έναν νέο τρόπο να κάνεις επιστημονική έρευνα» καταλήγει ο Ρικ. «Μου αρέσει, επειδή μπορείς να καταφέρεις πολλά περισσότερα σε μια μεγαλύτερη ομάδα».
