Για τις σχέσεις μας με την Τουρκία μιλά στο topontiki.gr ο Σωτήρης Ρούσσος, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών, καθώς όπως επισημαίνει, ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται τη διεθνή αναταραχή με τον ουκρανικό πόλεμο προκειμένου να θέσει ζητήματα σε πολλά μέτωπα, ανοίγοντας όλη τη βεντάλια ζητημάτων που θεωρεί ότι μπορεί να ωφελήσει τη χώρα του.
Διπλωματικές σχέσεις και διπλωματικοί δίαυλοι υπάρχουν ακόμη με την Τουρκία, παρά τις διακηρύξεις του Ερντογάν, πάντοτε υπήρχαν ακόμη και σε πολύ δύσκολες εποχές αλλά τώρα είναι μια δύσκολη στιγμή σε επίπεδο κορυφής, εκτιμά ο κ. Ρούσσος και εξηγεί πως με την Τουρκία δεν περάσαμε ούτε ένα χρόνο χωρίς εντάσεις.
Όπως λέει ο ίδιος, ο Ερντογάν έχει αντιληφθεί ότι η κατάσταση σε διεθνές επίπεδο αλλά και στην περιοχή είναι ιδιαιτέρως ρευστή και θεωρεί ότι μπορεί να πάρει πράγματα ή να θέσει ζητήματα προς πολλές κατευθύνσεις και στην Ελλάδα και στη Συρία και στο Ιράκ και στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου γενικότερα.
«Άρα λοιπόν, νομίζω ότι σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή, ο Ερντογάν θεωρεί ότι πρόκειται για μια ευνοϊκή περίοδο για αυτόν κατά την οποία μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες αναθεωρητικές και να τις υλοποιήσει», απαντά ο κ. Ρούσσος στο ερώτημα για το πού βρισκόμαστε τώρα ενώ διατυπώνει παράλληλα το σκεπτικό του σε σχέση με τις συνθήκες που δημιουργεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.
«Προφανώς είναι διαφορετική η κατάσταση τώρα σε σχέση με πριν που η Τουρκία είχε βγάλει ερευνητικά στο Αιγαίο, ωστόσο τώρα έχουμε τον ουκρανικό πόλεμο, όλη η προσοχή και όλες οι δυνάμεις των συμμάχων μας έχουν απορροφηθεί από αυτόν τον πόλεμο και κανένας δεν είναι διατεθειμένος να απειλήσει την Τουρκία με κυρώσεις αυτή τη στιγμή. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι αρκετά αφοσιωμένες και αρκετά προβληματισμένες για τα αποτελέσματα των κυρώσεων στη Ρωσία και τις συνέπειές τους στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Άρα λοιπόν, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να προχωρήσουν σε μια πολιτική κυρώσεων απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα».
Απαντώντας σχετικά με τα tweets του Ερντογάν στα ελληνικά, ο κ. Ρούσσος εκτιμά πως εξυπηρετούν τον στόχο να δημιουργήσει ένα σημαντικό πρόβλημα στην ελληνική κυβέρνηση καθώς θέλει να την φέρει στο σημείο εκείνο που θα πρέπει να αρχίσει να αντιδρά.
«Αυτή την αντίδραση περιμένει ο Ερντογάν, να δει πώς θα εκφραστεί. Προς το παρόν η ελληνική κυβέρνηση είναι ψύχραιμη αλλά επιπλέον δεν έχει καμία αντίδραση απέναντι σε όλα αυτά παρά μόνο διατυπώνει θέσεις όπως “δεν μας φοβίζουν, δεν θα μας οδηγήσουν σε παραχώρηση κυριαρχίας, εμείς έχουμε το διεθνές δίκαιο με το μέρος μας”, όλα αυτά είναι πολύ καλά όμως αυτή η κίνηση, είναι μια κίνηση προκλητική καθώς αφορά το εσωτερικό της Ελλάδας. Θέλει να φέρει την ελληνική κυβέρνηση σε δύσκολη θέση ώστε να αντιδράσει με κάποιο τρόπο καθώς θεωρεί ότι οποιαδήποτε αντίδρασή της, είτε πάει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε υπάρξει μια ένταση σε ό,τι αφορά την στρατιωτική παρουσία στο Αιγαίο, θα αποβεί στο τέλος υπέρ της Τουρκίας. Φυσικά, όσο δεν κάνει η ελληνική κυβέρνηση καμία κίνηση πάλι είναι υπέρ της Τουρκίας. Η Ελλάδα δεν θέλει να δώσει συνέχεια, όμως ο Ερντογάν επιμένει ώστε να αναγκάσει την χώρα μας να αντιδράσει. Σε καμία περίπτωση πάντως ο Ερντογάν δεν θέλει αυτή η ιστορία έντασης που ξεκίνησε να “πέσει” κάτω».
Στο ερώτημα αν θα πρέπει να περιμένουμε από την ρητορική να περάσουμε στο πεδίο, ο κ. Ρούσσος απαντά πως συνήθως όταν οι Τούρκοι διαμορφώνουν μια κλιμάκωση σε φραστικό επίπεδο, δεν μένουν μόνο σε αυτό. «Δίχως να μπορώ να προβλέψω τι θα κάνουν, καθώς δεν είμαι ειδικός, η Τουρκία μας έχει συνηθίσει σε μια κατάσταση κατά την οποία όταν υπάρχει σταθερή κλιμάκωση υπό μια συνεχή και παρατεταμένη μορφή, τότε υπάρχει σοβαρός κίνδυνος οι Τούρκοι να περάσουν σε κάποια κίνηση στο πεδίο».
Στην ερώτηση αν μια “πολεμική” ρητορική βολεύει στους εκλογικούς σκοπούς και στις δύο πλευρές του Αιγαίου ως επωφελής για άντληση “πατριωτικών” ψήφων, ο κ. Ρούσσος απαντά:
«Δεν ξέρω αν βολεύει κάτι τέτοιο την ελληνική κυβέρνηση, ωστόσο οι τουρκικές ηγεσίες διαχρονικά ναι μεν χρησιμοποιούν τέτοια ζητήματα για τις εκλογές, όμως οι κινήσεις τους εντάσσονται σε ένα γενικότερο πλαίσιο, με στρατηγική αναθεώρηση στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο. Μπορεί λοιπόν μια συγκεκριμένη προεκλογική περίοδος ή μια αστάθεια να επισπεύσει κάποια πράγματα αλλά δεν είναι κάτι που γίνεται μόνο και μόνο γιατί έχουν εκλογές στην Τουρκία. Από πίσω υπάρχει μια στρατηγική, μια μεθόδευση η οποία δεν είναι ασυνήθιστη ούτε είναι κάτι που δεν έχουν ξανακάνει».
Σχετικά με το σενάριο προσάρτησης της κατεχόμενης Κύπρου, όπως αναφέρει ο τουρκικός Τύπος, ο κ. Ρούσσος απαντά:
«Αν αυτή η ρευστότητα συνεχιστεί τότε όλα είναι πιθανά. Δεν θα απέκλεια ένα τέτοιο δεδομένο. Όμως δεν βλέπω κάποια ανάγκη του Ερντογάν για προσάρτηση των Κατεχόμενων καθώς αυτό το τμήμα της Κύπρου είναι πλήρως εξαρτώμενο από την Τουρκία, έχει τουρκικά κατοχικά στρατεύματα, το πολιτικό του σύστημα μετά από κάποιες αναλαμπές ουσιαστικά και πάλι ελέγχεται από την τουρκική κυβέρνηση και τον Ερντογάν, δεν βλέπω λοιπόν κάτι που θα διαφοροποιούσε εξαιρετικά τα πράγματα. Προσωπικά, δεν μπορώ να δω τι θα του χρησίμευε μια τέτοια κίνηση».
«Τουναντίον», προσθέτει ο κ. Ρούσσος, «η συνέχιση της παρούσας κατάστασης και το θέμα ότι οι τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την κυπριακή δημοκρατία, τους δίνει, κατά την άποψή τους, δικαιώματα διαπραγμάτευσης για τα πετρέλαια, το φυσικό αέριο, άρα λοιπόν δεν θα έλεγα ότι θα προσέδιδε κάτι στην Τουρκία αυτή τη στιγμή μια προσάρτηση».
Σε μια κατάσταση ρευστότητας ο Ερντογάν είναι αυτός που παίρνει πρωτοβουλίες, αρνητικές για εμάς προφανέστατα. Πρόκειται για μια εξωστρεφή εξωτερική πολιτική πρωτοβουλιών, προθέτει ο κ. Ρούσσος.
«Η Ελλάδα αντίθετα διαμορφώνει μια πολιτική παθητικότητα, δηλαδή μια πολιτική που λέει “εμείς δεν αναγνωρίζουμε αυτά που λέει ο Ερντογάν, δεν θέλουμε να μπούμε σε διάλογο με αυτόν τον καυγατζή της περιοχής”, κάνουμε αυτό που μας λένε οι Αμερικανοί, δηλαδή στέλνουμε όπλα στην Ουκρανία ή συλλαμβάνουμε ιρανικά τάνκερ αλλά μέχρι εκεί, πράττουμε εντός του πλαισίου των οδηγιών που μας δίνουν οι ΗΠΑ. Νομίζω ότι αυτή η στρατηγική της παθητικότητας δεν μας βγάζει πουθενά, δεν θα μας βοηθήσει σε αυτή την κατάσταση που βρισκόμαστε τώρα. Ίσα – ίσα, μεγιστοποιεί το ρόλο και το πρεστίζ της Τουρκίας. Φυσικά όταν λέω ότι πρέπει να αναλάβουμε πρωτοβουλίες δεν εννοώ να τσακωθούμε με τους Τούρκους φραστικά, αυτό δεν συνιστά πρωτοβουλία, εννοώ εξωστρεφείς πολιτικές στα Βαλκάνια, να διαμορφώσουμε μια νέα ατζέντα για την ειρήνη στην περιοχή, υπάρχουν διάφοροι τρόποι να το κάνουμε αυτό».
Σχετικά με την επίσκεψη Σολτς στα Δυτικά Βαλκάνια, ο κ. Ρούσσος εκφράζει την ελπίδα πως σύντομα αυτές οι χώρες θα ενταχθούν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής. Διαφορετικά, εκτιμά ο ίδιος, αν αυτές οι χώρες συνεχίσουν να βρίσκονται εκτός νυμφώνος (εκτός ΕΕ) τότε είναι πιθανό να έχουμε διαλυτικά φαινόμενα.
Οι Γερμανοί, όπως λέει ο ίδιος, παραδοσιακά τηρούν ίσες αποστάσεις στα ελληνοτουρκικά με κάποιες παραινέσεις απέναντι στην Τουρκία για νηφαλιότητα και διάλογο. Είναι σαφές πως οι Γερμανοί δεν θα επιθυμούσαν σε καμία περίπτωση να δουν μια όξυνση στην περιοχή γιατί τότε θα έπρεπε να βρουν έναν τρόπο να παρέμβουν μεταξύ ενός εταίρου στην ΕΕ κι ενός συμμάχου και οικονομικού εταίρου από την άλλη.
«Θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο, δεν θα ήθελαν να βρεθούν σε αυτή τη θέση. Δεν είμαι βέβαιος ότι θα μπορούσαν να κάνουν και πολλά πράγματα σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο», καταλήγει ο κ. Ρούσσος.