Το φαράγγι των Μύλων είναι μια εντυπωσιακά πράσινη όαση πολύ κοντά στην πόλη του Ρεθύμνου.
Στην πραγματικότητα δεν είναι φαράγγι αλλά μια λαγκαδιά που μέσα της φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό φυτών και δέντρων, που θυμίζει βοτανικό κήπο.
Πηγάζει από τις βόρειες πλαγιές του όρους Βρύσινας και ξεκινάει δυτικά από το χωριό Χρωμοναστήρι και νότια του χωριού Ξερό Χωριό. Τα τελευταία χρόνια αποτελεί πόλο έλξης για περιπατητές που διασχίζουν το βατό μονοπάτι που διασχίζει όλη την κοιλάδα. Στο κέντρο του φαραγγιού συναντάμε το παλιό και έρημο σήμερα χωριό των Μύλων που χωρίζεται σε δύο γειτονιές, τους Πάνω Μύλους και τους Κάτω Μύλους.
Το όνομά του όπως λέει και η λέξη το οφείλει στους νερόμυλους που υπήρχαν σε όλη τη διαδρομή του φαραγγιού και ήταν περίπου 30. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν στην πλειοψηφία τους μυλωνάδες και όλα σχεδόν τα σιτηρά της περιοχής και των τριγύρω χωριών αλέθονταν στους Μύλους.
Σήμερα μπορούμε να δούμε σε καλή κατάσταση ένα μονάχα νερόμυλο που τον έχουν αναπαλαιώσει για να μπορεί ο επισκέπτης να παίρνει μια ιδέα για το πώς ήταν και πώς λειτουργούσε.
Εκτός από τους πολλούς νερόμυλους, τα πολλά τρεχούμενα νερά της κοιλάδας συντηρούσαν πολλούς κήπους με οπωροφόρα δέντρα και λαχανικά. Το νερό που δε σταματά ποτέ να τρέχει προέρχεται από τις πλούσιες πηγές που βρίσκονται στο φαράγγι σε διάφορα σημεία με μεγαλύτερες αυτές στον Άγιο Αντώνιο και στις Πέντε Παρθένες.
Στο διάβα του το νερό δημιουργεί μικρούς καταρράκτες αλλά και λιμνούλες που μπορείτε να κάνετε ένα δροσιστικό μπάνιο κάτω από τη σκιά των θεόρατων πλατανιών που υπάρχουν κατά μήκος όλης της διαδρομής.
Οι τελευταίοι κάτοικοι εγκατέλειψαν τους Μύλους το 1972 και έκτοτε είναι έρημο, σήμερα όμως ένα σπίτι έχει μετατραπεί σε καφενείο-ταβέρνα για τους επισκέπτες.
Ο φόβος της κατολίσθησης και του πιθανού καταπλακώματος του χωριού από τα βράχια που κυριολεκτικά κρέμονται από πάνω του ήταν ο λόγος που οδήγησε τους κατοίκους του χωριού να φύγουν και να κτίσουν ψηλά πάνω από το φαράγγι και δυτικά νέο χωριό, τους Νέους Μύλους.
Εκτός από τους νερόμυλους και τα παλαιά σπίτια που σήμερα έχουν πνίξει οι κισσοί στο φαράγγι συναντάμε μια πληθώρα από εντυπωσιακά εκκλησάκια. Το πρώτο όπου βρίσκονται και οι μεγάλες πηγές νερού είναι ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου αντωνίου σε ένα εντυπωσιακό τοπίο. Πιο κάτω είναι ο επίσης σπηλαιώδης ναός του Αγίου Ιωάννη.
Λίγο μετά το χωριό βρίσκεται ο κοιμητηριακός ναός των Αγίων Πέντε Παρθένων. Λίγο μετά τους Κάτω Μύλους συναντάμε τους επίσης σπηλαιώδεις ναούς της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Νικολάου.
Κείμενο: cretanbeaches.com / Χριστόφορος Χειλαδάκης
Φωτογραφίες: Γιάννης Αγγελάκης