Τον είπαν «ληστή», «προδότη», «εχθρό του στέμματος», «στασιαστή». Για τους Άγγλους προφανώς και ήταν όλα τα παραπάνω. Για όλους τους υπόλοιπους, ωστόσο, ο Ουίλιαμ Ουάλας ήταν ένας ήρωας. Ένας πολεμιστής που στο δίλημμα ελευθερία ή θάνατος, απάντησε ελευθερία αν και ήξερε πως ο θάνατός του ήταν κάτι παραπάνω από σίγουρος.
Η ζωή και η δράση του Ουίλιαμ Ουάλας άγγιζε πάντα τα όρια του θρύλου, του μύθου και αυτό έγινε ακόμα πιο έντονο από το 1995 και έπειτα όταν μέσα από ένα πολεμικό και ταυτόχρονα τρυφερό οσκαρικό έπος σχεδόν τριών ωρών ο Μελ Γκίμπσον προσπάθησε να μας συστήσει τον «Braveheart», τον άνθρωπο που είχε φρικτό τέλος, υπερασπιζόμενος μέχρι την τελευταία στιγμή, τις ιδέες του και την πίστη του για ελευθερία για να επιβεβαιώσει για ακόμα μια φορά τη ρήση του Καζαντζάκη πως «δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει».
Ιππότης, στρατηγός, μαχητής της ελευθερίας
Για τα πρώτα χρόνια της ζωής του Ουίλιαμ Ουάλας δεν είναι γνωστά πολλά πράγματα. Η αλήθεια μπερδεύεται με το μύθο. Στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ούτε καν για τη χρονολογία της γέννησής του.
Αν υπολογίσουμε, ωστόσο, πως ο Ουάλας θανατώθηκε σε ηλικία περίπου 35 ετών, τότε ίσως και να έχουν δίκιο οι ιστορικές πηγές που αναφέρουν πως γεννήθηκε περί τα 1270 στο Elderslie, ένα χωριό στην κεντροδυτική Σκωτία.
Από τη σφραγίδα που χρησιμοποιούσε ο ίδιος ο Ουάλας μαθαίνουμε πως τον πατέρα του τον έλεγαν Άλαν Ουάλας, οπότε δια της ατόπου, πιθανολογούμε πως ήταν γιος του γαιοκτήμονα Ουάλας ο οποίος ήταν μέλος της κατώτερης αριστοκρατίας της Σκωτίας.
Πέραν αυτού… ουδέν. Ξανασυναντάμε τον Ουίλιαμ Ουάλας 26 χρόνια αργότερα, το 1296, όταν ο τότε βασιλιάς της Αγγλίας Εδουάρδος Α’ κινήθηκε απειλητικά κατά της Σκωτίας πιέζοντας τον ηγεμόνα της χώρας Τζον ντε Μπάλιον να δηλώσει υποτέλεια στο στέμμα.
Ο ντε Μπάλιον αρνήθηκε και συμμάχησε με τους Γάλλους προκειμένου να αποκρούσει τις επιθέσεις των πανίσχυρων Άγγλων. Σύντομα, ωστόσο, ο Εδουάρδος Α’ πήρε αυτό που ήθελε. Κατέκτησε όλα τα κρίσιμα κάστρα των σκωτσέζων, φυλάκισε τον ντε Μπάλιον και ανάγκασε όσους ευγενείς επέζησαν να δηλώσουν την υποταγή τους στο στέμμα.
Σε εκείνο ακριβώς το σημείο εμφανίζεται ο Ουίλιαμ Ουάλας ο οποίος προφανώς και δεν είχε την παραμικρή διάθεση να δηλώσει υποταγή στους Άγγλους. Ξεκινά να οργανώνει τον δικό του μικρό, ελάχιστα εξοπλισμένο αλλά ταυτόχρονα απόλυτα αποφασισμένο στρατό προκειμένου να χτυπήσει τους Άγγλους.
Η αρχική ομάδα δεν ξεπερνούσε τα 30 άτομα. Τόσοι ήταν όταν επιτέθηκαν στην πόλη Λανάρκ και σκότωσαν τον Βρετανό φρούραρχο. Σύμφωνα με τον θρύλο, μάλιστα, ο Ουάλας σκότωσε τον φρούραρχο μέσα στην κρεβατοκάμαρά του, στέλνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα που αφορούσε το «jus primae noctis», τον «νόμο της πρώτης νύχτας», τον σαρκικό φόρο που καλούνταν να πληρώσουν οι νιόπαντροι Σκωτσέζοι, σύμφωνα με τον οποίο η παρθένα νύφη θα έπρεπε πριν από τον σύζυγό της να κοιμηθεί με τον Άγγλο άρχοντα της περιοχής.
Η πρώτη αυτή επιτυχία, γέμισε με αυτοπεποίθηση τον Ουάλας και τους συντρόφους του.
Αποφάσισαν να υιοθετήσουν την τακτική του αντάρτικου, δεδομένου πως και οι ίδιοι γνώριζαν πως στη συγκεκριμένη φάση δε θα μπορούσαν να αντιπαρατεθούν άμεσα με τον πανίσχυρο Αγγλικό στρατό. Μέσα στο επόμενο διάστημα έκαναν τη μια επίθεση μετά την άλλη σχεδόν σε όλα τα βρετανικά οχυρά στη νότια Σκωτία.
Σε κάθε επίθεση ο Ουάλας κρεμούσε τους Άγγλους διοικητές, πυρπολούσε τα φρούρια και στη συνέχεια κατέφευγε στα δάση προκειμένου να κρυφτεί. Οι στρατιωτικές επιτυχίες του Ουάλας προκάλεσαν οργή στην Αγγλία αφού ο Εδουάρδος Α’ (όχι άδικα) θεώρησε πως η δράση του Ουάλας δημιουργεί κακό προηγούμενο.
Κάπως έτσι ο Άγγλος βασιλιάς αποφάσισε να αντιπαρατεθεί με τον Ουάλας. Η εκστρατεία κατά του σκωτσέζου αντάρτη ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1927. Μέχρι τότε ο Ουάλας είχε κατορθώσει να έχει στο πλευρό του ένα αξιόμαχο στρατό σαφώς μεγαλύτερο αριθμητικά από την ολιγομελή ομάδα των 30 ατόμων με την οποία ξεκίνησε.
Οι μάχες εκείνης της εκστρατείας ήταν πολλές και αιματηρές. Όλα έδειχναν, ωστόσο, πως η καθοριστική μάχη θα δινόταν στον ποταμό Φόρθ. Εκεί ο πανέξυπνος και πολυμήχανος Ουίλιαμ Ουάλας έστησε τις δικές του «Θερμοπύλες» πάνω σε μια γέφυρα.
Για να του επιτεθούν οι Άγγλοι θα έπρεπε να περάσουν τη συγκεκριμένη γέφυρα και μετά να διασχίσουν ένα βαλτώδες έδαφος. Ο Ουάλας τους περίμενε ακριβώς εκεί, εξουδετερώνοντας την αριθμητική τους υπεροχή (στο πλάτος της γέφυρας χωρούσαν μέχρι δυο άλογα). Και τους κατέσφαξε! Η Μάχη του Στέρλινγκ, όπως έμεινε γνωστή στην ιστορία, ήταν μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές ήττες στην ιστορία της Αγγλίας και μια περίλαμπρη νίκη που θα διατηρούσε τη λάμψη της στους αιώνες για τους Σκωτσέζους.
Ήταν η πρώτη φορά που η Σκωτία ήταν ελεύθερη. Από την άλλη ο ταπεινωμένος Εδουάρδος Α’ έβλεπε τον εχθρό του όχι απλά να ελευθερώνει μια χώρα αλλά να εισβάλει και στη βόρεια Αγγλία και να μακελεύει πόλεις και κάστρα.
Όταν ο Ουάλας θεώρησε πως είχε πάρει αυτό που ήθελε και είχε στείλει στους Άγγλους το μήνυμα που έπρεπε, σταμάτησε την εκστρατεία του. Επέστρεψε στη Σκωτία και χρίστηκε ιππότης και στρατηγός του Σκωτσέζικου στρατού, ενώ ταυτόχρονα εκτελούσε και τα χρέη του (ακόμα) φυλακισμένου ηγεμόνα της χώρας.
Αιώνιο σύμβολο ενός λαού που πάλευε για την αυτοδιάθεσή του
Η Αγγλία, ωστόσο, ήταν η αδιαφιλονίκητη υπερδύναμη εκείνης της εποχής και δεν μπορούσε να επιτρέψει σε έναν «λήσταρχο» να καμαρώνει που με μια χούφτα χωριάτες την είχε εξευτελίσει στο πεδίο της μάχης.
Ο Εδουάρδος Α’ ανασυγκρότησε τον στρατό του, πήρε τον χρόνο του, έφτιαξε τις συμμαχίες του και το καλοκαίρι του 1298 αντεπιτέθηκε με όση ορμή μπορούσε. Οι Σκωτσέζοι έχασαν παταγωδώς στη Μάχη του Φάλκιρκ, τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς.
Ο Ουάλας παραιτήθηκε από τη θέση του αρχιστράτηγου και ανέλαβε να διεθνοποιήσει το σκωτσέζικο ζήτημα, εκτιμώντας πως για να (ξανα)κερδίσει τον Εδουάρδο Α’ θα πρέπει να έχει και αυτός ισχυρές συμμαχίες. Στράφηκε για να ζητήσει βοήθεια κυρίως από τους Γάλλους.
Αν και αρχικά υπήρξε συμφωνία ανάμεσα στις δυο πλευρές, τελικά οι Γάλλοι ευγενείς αναγνώρισαν τον Εδουάρδο Α’ ως βασιλιά τους και άφησαν δίχως συμμάχους τον Ουάλας και τους Σκωτσέζους οι οποίοι έβλεπαν το όνειρο της ανεξαρτησίας να σβήνει.
Μετά από αυτή τη δραματική εξέλιξη, οι Άγγλοι είχαν έναν και μοναδικό στόχο: Τη σύλληψη και την εκτέλεση του Ουίλιαμ Ουάλας. Αυτός, πιστός στις ιδέες του, δεν κρύφτηκε. Συνέχισε να πολεμά με τους Άγγλους αν και ήξερε πως το τέλος του δε θα αργήσει.
Ότι και να σκεφτόταν, όμως, ο Ουάλας δεν περίμενε πως αυτός που τελικά θα τον προδώσει ήταν ένας από τους Σκωτσέζους ευγενείς, ο Τζον ντε Μέντεϊθ, στον οποίο οι Άγγλοι δώρισαν μεγάλες εκτάσεις γης προκειμένου να τους καταδώσει τον σπουδαίο πολέμαρχο.
Στις 5 Αυγούστου του 1305 ο Ουίλιαμ Ουάλας συνελήφθη στην Γλασκώβη. Αμέσως μετά μεταφέρθηκε στο Λονδίνο. Κατηγορήθηκε για προδοσία στο στέμμα αλλά και θηριωδίες κατά αμάχων και οδηγήθηκε σε δίκη – παρωδία. Στην πραγματικότητα η δίκη του Ουάλας εξετάζεται σήμερα ως μια από τις πρώτες δίκες που έγιναν ποτέ για εγκλήματα πολέμου!
«Δεν είναι δυνατόν να πρόδωσα τον Εδουάρδο, αφού δεν υπήρξα ποτέ υπήκοός του» είπε στην απολογία του, ο Ουάλας.
Καταδικάστηκε σε θάνατο με συνοπτικές διαδικασίες. Όσο οι Άγγλοι προετοίμαζαν τον πιο βίαιο, φρικτό και εξευτελιστικό θάνατο για τον Ουάλας, ο σκωτσέζος επαναστάτης βρισκόταν στις υπόγειες φυλακές του πύργου του Λονδίνου και καρτερικά περίμενε το τέλος του.
Το τέλος αυτό ήρθε, μια ημέρα σαν σήμερα. Στις 23 Αυγούστου 1305. Οι δεσμοφύλακες έβγαλαν από τη φυλακή τον Ουάλας, τον έγδυσαν και τον περιέφεραν ολόγυμνο στους δρόμους του Λονδίνου. Το συγκεντρωμένο πλήθος για πολλές ώρες, τον έφτυνε, τον χλεύαζε, τον έβριζε, τον καταριόταν, του πέταγε πέτρες, ξύλα και άλλα αντικείμενα.
Στη συνέχεια τον οδήγησαν σε μια εξέδρα όπου τον περίμεναν οι δήμιοι. Εκεί τον υπέβαλαν στο μαρτύριο του πνιγμού αλλά τον άφηναν λίγο πριν χάσει τις αισθήσεις του. Τον κρέμασαν αλλά τον έριξαν από την αγχόνη λίγο πριν πεθάνει. Τον ευνούχισαν. Του έβγαλαν τα σωθικά και τα έκαψαν μπροστά του.
Όταν οι δήμιοι αντιλήφθηκαν πως ο Ουάλας πεθαίνει, πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, τον αποκεφάλισαν.
Στη συνέχεια το πτώμα του διαμελίστηκε σε πέντε κομμάτια. Το κεφάλι του Ουίλιαμ Ουάλας οι δήμιοι το κάρφωσαν σε ένα πάσαλο τον οποίο τοποθέτησαν σε κοινή θέα, στην κορυφή της Γέφυρας του Λονδίνου. Τα τέσσερα κομμάτια του σώματός του στάλθηκαν στο Nιούκαστλ, στο Στέρλινγκ, στο Περθ και στο Μπέρικ.
Ο Εδουάρδος ήθελε να στείλει ένα αποτρόπαιο μήνυμα στους Σκωτσέζους. Οι σπόροι, ωστόσο, από την επανάσταση του Ουάλας είχαν φυτευτεί καλά και λίγο καιρό αργότερο απέδωσαν καρπούς. Περίπου 50 χρόνια μετά τη φρικιαστική θανάτωση του Ουίλιαμ Ουάλας, οι Σκωτσέζοι κέρδισαν την ανεξαρτησία τους.
Για την ιστορία και μόνο πρέπει να αναφερθεί πως αν και η ταινία «Braveheart», με πρωταγωνιστή τον Μελ Γκίμπσον, βασίστηκε – υποτίθεται – σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα, περιέχει υπερβολικά πολλές ανακρίβειες με πιο χαρακτηριστική την ερωτική σχέση του Ουάλας με την πριγκίπισσα της Γαλλίας Ισαβέλλα η οποία στην πραγματικότητα ήταν μόλις 10 ετών όταν αυτός θανατώθηκε.
Ανακρίβεια και η δήθεν προδοσία από τον Ροβέρτο του Μπρους με τον οποίο αν και στην αρχή η σχέση του Ουάλας ήταν κακή στο τέλος οι δυο τους ήταν φίλοι και σύμμαχοι. Και φυσικά οι Σκωτσέζοι την εποχή του Ουάλας ούτε τα πρόσωπά τους έβαφαν μπλε πριν την μάχη, ούτε φορούσαν τα παραδοσιακά κιλτ.