74 χρόνια συμπληρώθηκαν από την 13η Φεβρουαρίου 1944 όταν οι Ναζί εκτέλεσαν στα Ανώγεια τον αρχηγό της Αντίστασης Ιωάννη Δραμουντάνη,τον θρυλικό Στεφανογιάννη.
Μια μέρα σαν σήμερα με χιόνια να έχουν καλύψει όλο το βουνό ενώ τα ξημερώματα που τον συνέλαβαν έκανε κατακλυσμιαίες βροχές και είχε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Τον δεμένο πισθάγκωνα αρχηγό θέλησαν οι Γερμανοί να τον εκτελέσουν μπροστά στους χωριανούς του για παραδειγματισμό.Ο ίδιος αποφάσισε να φύγει με ψηλά το κεφάλι.
Ξέφυγε για δευτερόλεπτα και έκανε ένα μεγάλο άλμα πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες των κατακτητών μπροστά στα μάτια του γιου του Ζαχαρία.Το μεγάλο εκείνο άλμα για την λευτεριά που κάνουν μόνο οι αληθινά μεγάλοι.
Η ιστορία πάντως πρέπει να έχει στις πιο χρυσές της σελίδες εκτός του μεγάλου ανωγειανού αρχηγού και 11 ακόμα Ανωγειανούς που εκείνη την μαύρη μέρα οι Γερμανοί συνέλαβαν μετά την εκτέλεση του Στεφανογιάννη και έκτοτε χάθηκαν για πάντα τα ίχνη τους σε μια άγνωστη σε πολλούς ιστορία του πολέμου και της προσφοράς των Ανωγείων σε αίμα και αντίσταση.
Οι έντεκα σύντροφοι του αρχηγού πιθανότερα εκτελέστηκαν στο Ηράκλειο είτε την ίδια μέρα είτε την επομένη στις 14 Φεβρουαρίου 1944 και τάφηκαν πιθανότερα σε ομαδικό τάφο.Κανείς δεν έμαθε ποτέ για αυτούς.Παραθέτουμε με ευλάβεια και τιμή τα ονόματα τους:
1.Σμπώκος Κωνσταντίνος του Βασιλείου
2.Δραμουντάνης Γεώργιος του Βασιλείου
3.Κονιός Ιωάννης του Γεωργίου
4.Κοκοσάλης Ανδρέας του Σαρακηνού
5.Κοκοσάλης Εμμανουήλ του Νικολάου
6.Μανουράς Νικόλαος του Γεωργίου
7.Μανουράς Βασίλειος του Σταύρου
8.Σαλούστρος Ανδρέας του Ιωάννη
9.Σαλούστρος Αλκιβιάδης του Δημητρίου
10.Αεράκης Ανδρέας του Ιωάννη
11.Σταυρακάκης Ιωάννης του Ιωσήφ
Ιωάννης Δραμουντάνης Στεφανογιάννης
“Χαλά ο κόσμος και σεφτέ δε γ-κάνει το μαξούλι
βουβά ‘ναι όλα τα πουλιά όξω το νεκροπούλι.
Για ν’ αλαργάρει ετουτονά τση πίσσας το σκοτίδι
αντάρτες τση αντίστασης άφτουν τ’ ανελαμπίδι.
Στ’ αόρι αντάρτες έχουνε μεγάλο ρεβαΐσι
ζυγώνου ντη χειμωνική μπέλι και λιογαλίσει.
Στ’ ανάπλαγα των αοριώ αντάρτικες ομάδες
τση λευτεριάς και τση πρεπιάς είναι οι ξετρεχτάδες.
Στ’ αόρι το ανωγειανό ανταρτική ομάδα
μάχεται αμπέλι και φανεί τση λευτεριάς βγοράδα.
Αποκλαμούς ανταρτικούς ο Ψηλορείτης βγάνει
κι ανωγειανό ανταρτικό με το Στεφανογιάννη”.
(Κωστής Λαγουδιανάκης)
Ο Ιωάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης γεννήθηκε στο ιστορικό χωριό Ανώγεια Μυλοποτάμου Ρεθύμνου το 1897. Οι γονείς του Στέφανος και Ανεζίνα Δραμουντάνη, (το γένος Σμπώκου).
Σε ηλικία είκοσι ετών (1917) παίρνει μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο με τα Ελληνικά στρατεύματα που πολεμούσαν στο πλευρό της Αντάντ. Η θητεία του στο στράτευμα συνεχίζεται παίρνοντας μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία 1919-1922 και βιώνει τη Μικρασιατική καταστροφή. Σε ηλικία 33 ετών, το 1930, παντρεύεται την Χαρίκλεια Σταυρακάκη και αποκτά μαζί της έξι παιδιά.
Κτηνοτρόφος στο επάγγελμα ο Ιωάννης Δραμουντάνης απολάμβανε μεγάλο κύρος όχι μόνο από τους κατοίκους του χωριού ή της περιοχής Μυλοποτάμου αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Ψηλορείτη όπως τα χωριά Κρουσώνας, Βορίζα, Καμάρες, Γέργερη κ.ά.
Η συμβολή στη μεγαλειώδη Αντίσταση του Κρητικού λαού τα χρόνια 1941-1944, του Αρχηγού Ανωγείων και Άνω Μυλοποτάμου Γιάννη Δραμουντάνη-Στεφανογιάννη, θα μπορούσε συνοπτικά να περιγραφεί ως εξής :
1ο) Λίγο πριν τη μεγαλειώδη μάχη της Κρήτης μαζί με άλλους συγχωριανούς του έκαναν απροσπέλαστο, (για ρίψη αλεξιπτωτιστών και προσγείωση αεροπλάνων) το Οροπέδιο της Νίδας, τοποθετώντας επί μέρες ογκόλιθους στην επιφάνειά του.
2ο) Αφού δεν έγινε κατορθωτή η ρίψη Γερμανών αλεξιπτωτιστών στη Νίδα, επικεφαλής ομάδος ενόπλων Ανωγειανών πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης από την πρώτη ως την τελευταία ημέρα στην περιοχή Λατζιμά Ρεθύμνου.
3ο) Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης βοήθησε και πέτυχε την πρώτη επαφή του πλοιάρχου Πουλ με τον Αντώνη Γρηγοράκη-Σατανά τον Αύγουστο του 1941.
4ο) Μετά τη μάχη της Κρήτης ο Γιάννης Δραμουντάνης Στεφανογιάννης ήταν ένας από τους 32 συνολικά Κρήτες που επικύρηξαν οι Γερμανικές Αρχές Κατοχής και καθ’όλη τη διάρκεια της τετράχρονης σκλαβιάς παρέμεινε επικηρυγμένος και από τους πλέον καταζητούμενους Κρητικούς.
5ο) Πήρε μέρος σε όλες τις συσκέψεις των Αρχηγών των ενόπλων Ανταρτικών ομάδων της Κρήτης (Καπετάνιων Μπαντουβά, Πετρακογιώργη, Σατανά) και προετοίμασαν από κοινού μαζί με τον επικεφαλής της Αγγλικής αποστολής Τομ Ταμπάμπιν τα πρώτα σαμποτάζ που διενεργήθηκαν σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη τον Ιούνιο του 1942 (σαμποτάζ Καστελλίου Πεδιάδος και Ηρακλείου, 7 και 13 Ιουνίου 1942).
6ο) Διατήρησε άσβεστη τη σπίθα και τη δίψα της λευτεριάς σε μια μεγάλη εδαφική περιφέρεια της κεντρικής Κρήτης (Άνω και Κάτω Μυλοπόταμος – Δυτικό Μαλεβύζι)
7ο) Το δυσκολότερο έτος της Κατοχής, το 1942, όταν οι αντάρτες που λημέριαζαν στα βουνά μετρούνταν στα δάχτυλα των χεριών, έδωσε καταφύγιο στις συμμαχικές αποστολές οι οποίες με τους σταθμούς ασυρμάτου που έφεραν στον τόπο μας διατήρησαν επαφή με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (τον ελεύθερο τότε κόσμο). Τα Ανωγειανά μητάτα, Κορακόπετρα, Μίθια, Πετροδολάκια ήταν τα ασφαλή καταφύγια των σταθμών ασυρμάτου και των Άγγλων Αξιωματικών Συνδέσμων Τομ Ταμπάμπιν, Ραλφ Στόκμπριτζ, Πάτρικ Λη Φέρμορ κ.ά.
8ο) Παρέμεινε αδούλωτος ο Ψηλορείτης, το μοναδικό ίσως ελεύθερο τμήμα του νησιού μας, βρίσκοντας εκεί καταφύγιο οι καταδιωκόμενοι από τους Γερμανούς Κρήτες αλλά και οι Άγγλοι στρατιώτες οι οποίοι δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν τους συντρόφους τους μετά τη μάχη της Κρήτης. Το σπίτι του Στεφανογιάννη στα Ανώγεια ήταν το ασφαλές κρησφύγετο δεκάδων Κρητών πατριωτών που έπεφταν στη δυσμένεια των κατακτητών και από το σπίτι του Στεφανογιάννη ξεκινούσαν το μεγάλο ταξίδι για τα νότια παράλια και τη μεταφορά τους στην Αίγυπτο.
9ο) Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης ανέπτυξε άριστη συνεργασία με τον επικεφαλής της κατασκοπίας των νομών Ηρακλείου-Λασιθίου Γιώργο Δουνδουλάκη και στο σπίτι του στα Ανώγεια έγινε η αλλαγή της Αρχηγίας από το Γιώργο Δουνδουλάκη στο Μιχάλη Ακουμιανάκη την Άνοιξη του 1943.
10o) Ο Γιάννης Δραμουντάνης-Στεφανογιάννης τέλος σφράγισε με το αίμα του τον αγώνα που έδωσε για τα πανανθρώπινα ιδανικά της Ελευθερίας της Δικαιοσύνης και της Ειρήνης, πέφτοντας νεκρός χτυπημένος πισώπλατα από τα φονικά βόλια των κατακτητών στις 13 Φεβρουαρίου 1944.
Απόσπασμα από την εργασία του ερευνητή Γιώργου Καλογεράκη
Δείτε και μία ομιλία του Παπά Ανδρέα Κεφαλογιάννη στην επέτειο των 70 ετών από την εκτέλεση του Στεφανογιάννη:
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=nvJKFReBY_Q”]