Του Μιχάλη Λαγάνη
«Πώς άραγε μπορεί κάποιος να αγοράσει ή να πουλήσει τον ουρανό, τη θαλπωρή ή τη γη; Αυτή η ιδέα μας φαίνεται περίεργη. Πώς μπορείτε να αγοράσετε τη δροσιά του αέρα, το καθρέφτισμα του νερού που δεν κατέχουμε;». Έτσι ξεκινούσε η περήφανη απάντηση που είχε δώσει ο Σιάτλ, αρχηγός των Ινδιάνων Σκουάμις, στον Αμερικανό Πρόεδρο Φραγκλίνο Πιρς το 1854, όταν οι Αμερικανοί ζήτησαν να αγοράσουν τη γη τους.
«Τουλάχιστον εμείς ξέρουμε ένα πράγμα: η γη δεν ανήκει στον άνθρωπο, ο άνθρωπος ανήκει στη γη. Όλα τα πράγματα είναι αλληλένδετα… Όσα συμβαίνουν στη γη έχουν αντίκτυπο και στα παιδιά της. Δεν είναι ο άνθρωπος που ύφανε το υφάδι της ζωής. Κι εκείνος δεν είναι παρά μια κλωστή του. Ό,τι κακό κάνει σ’ αυτό το υφάδι το κάνει στον εαυτό του» κατέληγε η επιστολή.
Οι Ινδιάνοι Σκουάμις (Suquamish) κατοικούσαν στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται η πολιτεία της Ουάσιγκτον επί πολλούς αιώνες. Ήταν άριστοι ψαράδες, χαράκτες, κατασκευαστές καλαθιών και κανό. Στα μέσα του 19ου αιώνα η τότε κυβέρνηση των Αμερικανών αποίκων τούς ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αγοράσει τη γη τους και να τους μεταφέρει σε έναν άλλο τόπο για να ζήσουν.
Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση της Ουάσιγκτον το 1854 ο αρχηγός Σιάτλ εκφώνησε έναν λόγο ο οποίος έμεινε στην Ιστορία ως μια συγκλονιστική μαρτυρία για τη σχέση του ανθρώπου με τον πλανήτη πάνω στον οποίο ζει.
Νερό και Ελλάδα
Σύμφωνα με το ΠΑΚΟΕ, η Ελλάδα είναι δεύτερη χώρα παγκοσμίως στην κατανάλωση πόσιμου νερού πίσω μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και δεύτερη στο σύνολο των χωρών της νότιας Ευρώπης πίσω από την Πορτογαλία, με 5.886 κ.μ. ανά κάτοικο διαθεσίμων υδάτων, ενώ η συνολική κατανάλωση δεν ξεπερνά το 12,5% των εσωτερικών υδάτων.
Το 86% του νερού που καταναλώνεται σήμερα στην Ελλάδα αφορά την άρδευση, το 11% την ύδρευση και το 3% καλύπτει ανάγκες της βιομηχανίας. Το 60% του νερού που αντλείται στην Ελλάδα από λίμνες και ποτάμια χάνεται λόγω απωλειών από το δίκτυο μεταφοράς του.
Η κατάσταση των ποταμιών της χώρας είναι σε ποσοστό 64% από μέτρια έως κακή. Στο 18% της επικράτειας έχει χωριστεί σε ζώνες νιτρορρύπανσης (Κάμπος Ημαθίας, Θεσσαλονίκης, Πέλλας, Θεσσαλικός Κάμπος, Κωπαΐδα, λεκάνη Στρυμόνα, Έβρος) και ήδη επιβάλλονται πρόστιμα για αυτήν.
Πέρα όμως από τα επικίνδυνα συστατικά που φτάνουν στον υδροφόρο ορίζοντα εξαιτίας βιομηχανικών και αγροτικών χρήσεων, στην Ελλάδα υπάρχει εντονότατο πρόβλημα με το, σε μεγάλο βαθμό, κατεστραμμένο και πεπαλαιωμένο δίκτυο της ΕΥΔΑΠ. Οι σωλήνες (περίπου το 50%) είναι κατασκευασμένες από αμίαντο, ένα υλικό απαγορευμένο πια και κατηγορούμενο για καρκινογενέσεις. Το δίκτυο αυτό φτάνει τα 7.000 χλμ. και χρήζει άμεσης αντικατάστασης.
Πέρα από τη χημική ρύπανση, υπάρχει και η μικροβιακή μόλυνση. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΥΔΑΠ, οι μικροβιακές αναλύσεις είναι περίπου 10.000 τον χρόνο, που είναι πολύ λίγες για το συνολικά διανεμόμενο νερό (360 εκατ. κυβικά μέτρα).
Σχεδόν 2.400 κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο αναλογούν στην κατανάλωση κάθε κατοίκου της Ελλάδας, όταν ο αντίστοιχος παγκόσμιος μέσος όρος είναι 1.240 κ.μ.
Η υπερκατανάλωση είναι τεκμήριο έλλειψης παιδείας και οικολογικής συνείδησης.
Η κοστολόγηση των υπηρεσιών ύδατος θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής του νερού και αύξηση του κόστους νερού σημαίνει αύξηση του κόστους αγροτικής παραγωγής, περισσότερα έξοδα για τους παραγωγούς. Με σωστή διαχείριση των υδάτινων πόρων από την πολιτεία και οικονομία στην κατανάλωση από τους πολίτες, αποκατάσταση του πεπαλαιωμένου δικτύου και σωστή επεξεργασία του νερού η Ελλάδα θα διατηρήσει στο ακέραιο τον εθνικό της θησαυρό.
Όχι στην ιδιωτικοποίηση
Η Πρωτοβουλία για τη Μη Ιδιωτικοποίηση του Νερού στην Ελλάδα ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2012 σε μια προσπάθεια ενημέρωσης της κοινής γνώμης και διασύνδεσης φορέων και προσώπων που επιφυλάσσονται για το δικαίωμα μιας ιδιωτικής εταιρείας να έχει τον έλεγχο ενός δημόσιου αγαθού απαραίτητου για την επιβίωση ανθρώπου και οικοσυστήματος.
Αν και στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει πρόσφατο προηγούμενο, η διεθνής εμπειρία έχει καταδείξει ότι η ιδιωτικοποίηση του νερού έχει ως σύνηθες αποτέλεσμα την αλματώδη αύξηση των τιμών και σε ορισμένες περιπτώσεις την υποβάθμιση της ποιότητάς του. Είναι σύνηθες ακόμη να υπάρχουν αθετήσεις υποσχέσεων για επενδύσεις, κακή συντήρηση υποδομών, φοροαποφυγή, μυστικές συμφωνίες για εγγυημένα υπερκέρδη, ακόμη και περιπτώσεις μολύνσεων.
Παρότι η τάση στην Ευρώπη είναι η ανάκτηση των εταιρειών ύδρευσης από τους διάφορους δήμους ή τα κράτη ύστερα από τα προβλήματα που προέκυψαν έπειτα από ιδιωτικοποιήσεις, ακόμη μια φορά με καθυστέρηση εικοσαετίας το ελληνικό κράτος «εκσυγχρονίζεται»… προς το παρελθόν.
Παρά τη δημοκρατικά εκφρασμένη βούληση των πολιτών κατά της ιδιωτικοποίησης, τόσο στο δημοψήφισμα τον Μάιο του 2014 στη Θεσσαλονίκη όσο και στην Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών rigth2water στη χώρα μας και πανευρωπαϊκά, διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν συμπεριλάβει τις μεγάλες υπηρεσίες ύδρευσης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης στα εκάστοτε προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων.
Με βάση την απόφαση 1906/2014 του Συμβουλίου της Επικρατείας, η ιδιωτικοποίηση των εταιρειών ύδρευσης και η παραχώρηση της διοίκησης έχουν κριθεί αντισυνταγματικά. Επιπλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ως ένας εκ των θεσμών) δεσμεύεται από το άρθρο 345 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) να παραμένει ουδέτερη σε σχέση με τη δημόσια ή ιδιωτική διαχείριση των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης.
● Ποια άραγε θα είναι η μοίρα της ύδρευσης κοστοβόρων για την ιδιωτική πρωτοβουλία απόμακρων ή αραιοκατοικημένων περιοχών;
● Τι είδους οικολογική επιβάρυνση μπορεί να επιφέρει η περαιτέρω απώλεια κοινωνικού ελέγχου στην ποσότητα του νερού που αντλείται και στο πού πωλείται;
● Τι ακριβώς θα πωληθεί εν τέλει και σε τι ζημία του κοινωνικού συνόλου, δεδομένου ότι οι επενδύσεις υψηλού κόστους αυτών των επιχειρήσεων αφορούν τις υποδομές τους που ήδη έχουν πληρωθεί με έξοδα των φορολογούμενων πολιτών;
«Τέτοια ερωτήματα μας κάνουν ιδιαίτερα επιφυλακτικούς στη ρητορική οικολογικών “ευαισθησιών” που αναπτύσσεται από τους υπέρμαχους της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στον τομέα των υδάτινων πόρων και σκεπτικούς στην προθυμία με την οποία οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν εντάξει τις υπηρεσίες αυτές σε όρους συμβάσεων με τους πιστωτές της χώρας» σημειώνει το ψήφισμα διαμαρτυρίας που απέστειλε στο γραφείο του πρωθυπουργού η Πρωτοβουλία για τη Μη Ιδιωτικοποίηση του Νερού.
Η Πρωτοβουλία έχει συγκεντρώσει ήδη 65.000 υπογραφές πολιτών, επιστημόνων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και ΜΚΟ μέσω των κοινωνικών δικτύων. Μένει να φανεί αν θα τύχει ανταπόκρισης από την κυβέρνηση.