Επιμέλεια: Γιάννης Αγγελάκης
H τραγωδία στα ορυχεία στο Castle Gate της Γιούτα στις 8 Μαρτίου του 1924, αν και αποτελεί ένα άγνωστο ιστορικό γεγονός στην Κρήτη, είχε χρώμα έντονο Κρητικό. Από τους 171 νεκρούς, οι 50 ήταν Έλληνες και από τους 50 Έλληνες, οι 48 ήταν Κρητικοί.
Η πρώτη έκρηξη στα ορυχεία ήταν τόσο ισχυρή ώστε εκτοξεύθηκαν σε απόσταση 1 μιλίου αυτοκίνητα, τηλεφωνικοί στύλοι και άλλα εργαλεία που βρισκόταν κοντά στα ορυχεία.
Μέσα στα ορυχεία, καταστράφηκαν οι γραμμές και έπεσαν τα υποστυλώματα στις σήραγγες με αποτέλεσμα όσοι ανθρακωρύχοι δεν πέθαναν από την πρώτη έκρηξη να εγκλωβιστούν εκεί. Εγκλωβισμένοι στο σκοτάδι, κάποιοι έχασαν την ψυχραιμία τους, προσπάθησαν να ανάψουν λάμπες, με αποτέλεσμα να πυροδοτήσουν μία ακόμη έκρηξη που σκότωσε όσους είχαν απομείνει ζωντανοί. Μία τρίτη έκρηξη συνέβη 20 λεπτά αργότερα δημιουργώντας μία τεράστια κατολίσθηση.
Η συλλογή των σωμάτων των νεκρών ανθρακωρύχων πήρε 9 ολόκληρες ημέρες. Η αναγνώριση των νεκρών δεν ήταν πάντα εφικτή.
Οι εθνικότητες των 171 νεκρών είχαν ως εξής:
- 50 Έλληνες, 48 εκ των οποίων από την Κρήτη
- 25 Ιταλοί
- 32 Άγγλοι και Σκωτσέζοι
- 12 Ουαλοί
- 4 Ιαπωνέζοι
- 3 Αυστριακοί
Ο νεότερος σε ηλικία ήταν μόλις 15 ετών και ο γηραιότερος 73 ετών.
Εκατοντάδες τα ορφανά και οι χήρες
Δύο βδομάδες πριν την έκρηξη, η εταιρεία Utah Fuel Company είχε απολύσει όλους τους ανθρακωρύχους που δεν ήταν παντρεμένοι ή δεν είχαν παιδιά. Ως αποτέλεσμα, η πλειοψηφία αυτών που πέθαναν ήταν παντρεμένοι αφήνωντας πίσω τους 415 χήρες και ορφανά παιδιά.
Οι 48 Κρητικοί άφησαν πίσω τους 41 ορφανά παιδιά.
Ήταν το 2ο πιο αιματηρό ατύχημα σε ορυχείο στην ιστορία των ΗΠΑ μέχρι εκείνη την περίοδο. Στα ορυχεία της εταιρείας στη Γιούτα είχαν επίσης συμβεί το πρώτο και το τρίτο πιο αιματηρό ατύχημα. Συνολικά στην ιστορία των ΗΠΑ, η καταστροφή του Castle Gate είναι το 10ο χειρότερο ατύχημα σε ορυχείο.
Οι Κρητικοί πριν το φρικτό ατύχημα είχαν οργανώσει συνδικάτο για να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας αλλά και ζητώντας αύξηση 0,25 δολ. την ημέρα. Επίσης, ζητούσαν να μη λαμβάνει ο ενδιάμεσος πράκτορας, Λεωνίδας Γιώργος Σκληρής (Leonidas George Skliris), ποσοστά από κάθε πληρωμή, κάτι το οποίο το κατόρθωσαν.
H εθνοφρουρά της Γιούτα κλήθηκε να θέσει τέλος στην μεγάλη κινητοποίηση του 1922 με αποτέλεσμα τη φυλάκιση ορισμένων εξ αυτών και την απόλυση άλλων. Τελικώς, η απόλυση και η φυλάκισή τους ήταν η αιτία που γλύτωσαν την καταστροφή.
Μέχρι το 2005, δεν είχαν ούτε πλάκα στο νεκροταφείο
Για αρκετούς από τους νεκρούς Έλληνες του φρικτού ατυχήματος δεν υπήρχε μέχρι πρόσφατα ούτε μία πλάκα που να υπενθυμίζει τα γεγονότα και τον τραγικό τους θάνατο. Αυτό άλλαξε το 2005 μετά από πρωτοβουλία του ομογενή Ανδρέα Χίλα ο οποίος συγκέντρωσε το ποσό ώστε να τοποθετηθεί μία πλάκα για 29 εκ των νεκρών.
“Κανείς δεν τους θυμόταν αυτούς”, είπε. “Ήρθαν κυρίως από την Κρήτη, νέα παιδιά, πάμφτωχα. Δουλέψανε σκληρά υπό άθλιες συνθήκες, δεν είχαν οικογένεια εδώ. Δε μπορείτε να φαντασθείτε τις δυσκολίες που πέρασαν αυτοί οι άνθρωποι. Και στο τέλος, δεν είχαν ούτε μια πλάκα στο νεκροταφείο”.
Ο Θοδωρής Σαρτζετάκης, απόγονος ενός εκ των νεκρών της καταστροφής είπε σχετικά:
“Ήταν πρακτικά δούλοι των εταιρειών εξόρυξης κάρβουνου. Δούλευαν στα ορυχεία όλη τη μέρα για ελάχιστα χρήματα, ζούσαν στα σπίτια της εταιρείας, πληρωνόντουσαν με χρήματα που μπορούσαν να χρησιμοποιηθουν μόνο στα μαγαζιά της εταιρείας…”.
Αυτοί οι άνθρωποι “χάθηκαν στη ρωγμή της ιστορίας”, είπε.
Τα ονόματα των νεκρών Ελλήνων
Σταύρος Ανδράκης, 24 ετών
Αντώνης Μποτονάκης, 35 ετών
Γιάννης Μπούζας, 34 ετών
Γκουστάβος Καλυβάς, 29 ετών
Μιχάλης Καμπερίδης, 36 ετών
Μιχάλης Δακέμος, 34 ετών
Μιχάλης Δομανάκης, 28 ετών
Δημήτριος Αγγελάκης
Μιχάλης Δαμανάκης, 36 ετών
Πέτρος Δούνης, 35 ετών
Λούης Γυαλιτάκης, 36 ετών
Ανδρέας Γλυνιαδάκης, 32 ετών
Γιώργος Κανακάκης, 35 ετών
Γιώργος Κόπης, 42 ετών
Δημήτριος Καρόζης, 32 ετών
Μιχάλης Κατσανεβάκης, 35 ετών
Στέλιος Κονταράκης (Κονταρός), 45 ετών
Γιάννης Κοντορίνης, 32 ετών
Δημήτρης Κοπάκης, 30 ετών
Παντελής Κουκουράκης, 40 ετών,
Ιωάννης Κουργεντάκης, 37 ετών
Γιώργος Κουλεζάκης
Κωνσταντίνος Λόγιας, 40 ετών
Αντώνης Μαλαξιανάκης, 21 ετών
Γκουστάβος Λουκάς,
Αετός Μανουκαράκης, 28 ετών
Γιώργος Μαρκάκης
Μανούσος Μαρκάκης, 38 ετών
Κωνσταντίνος Μαθιουδάκης
Θωμάς Μίχος
Γιώργος Μητσοπαύλος
Στέλιος Νικολάρης, 30 ετών
Νίκος Παϊζάκης
Γιάννης Παλιουδάκης, 39 ετών
Στέλιος Παλλουδάκης, 34 ετών
Στέλιος Παππάς
Αντώνιος Περπινάκης, 35 ετών
Γιάννης Ψαρουδάκης, 42 ετών
Σταμάτης Σαρτζετάκης
Σταμάτης Σαριδάκης, 35 ετών
Στυλιανός Σπυριδάκης, 35 ετών
Ελευθέριος Σταυριανουδάκης, 31 ετών
Θοδωρής Σταυριανουδάκης, 35 ετών
Μιχάλης Στέφανος, 32 ετών
Γιώργος Τσουρουπάκης, 29 ετών
Κανάκης Βεργανελάκης, 25 ετών
Μανώλης Ζαγαράκης, 25 ετών
Παύλος Ζαχαριουδάκης, 33 ετών
Μιχάλης Ζανής, 31 ετών