Του Γιάνη Βαρουφάκη
Αθήνα-Από το 2008, οι διασώσεις των τραπεζών περιελάμβαναν σημαντικές μεταφορές των ιδιωτικών απωλειών στους φορολογούμενους της Ευρώπης και της Αμερικής. Η πρόσφατη διάσωση των Ελληνικών τραπεζών αποτελεί ένα διδακτικό παράδειγμα για το πως η πολιτική-εν προκειμένω, η Ευρωπαϊκή- τείνει να μεγεθύνει τις δημόσιες απώλειες για να εξασφαλίζει αμφιλεγόμενα ιδιωτικά κέρδη
Το 2012, το αφερέγγυο ελληνικό κράτος δανείστηκε 41δις ευρώ (45 δις δολάρια ή το 22% του υπό συρρίκνωση εθνικού εισοδήματος) από τους ευρωπαίους φορολογούμενους προκειμένου να ανακεφαλαιοποιήσει τις αφερέγγυες εμπορικές του τράπεζες. Για μια οικονομία πιασμένη στις δαγκάνες ενός χρέους που δεν μπορούσε να εξυπηρετηθεί, και στο αντίστοιχο σπιράλ χρέους-αποπληθωρισμού, το καινούριο δάνειο και η αυστηρή λιτότητα που το συνόδευε, ήταν καταδικαστικά. Στους Έλληνες δόθηκε η διαβεβαίωση ότι έτσι τουλάχιστον θα διασφαλίζονταν οι τράπεζες μια και καλή.
Το 2013, αμέσως μετά την μεταφορά της κεφαλαίων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSFS) στο Ελληνικό της παράρτημα, το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας , της δόσης για την δεύτερη διάσωση (η πρώτη είχε γίνει το 2010) της Ελλάδας, το ΤΧΣ προώθησε περίπου 40 δις ευρώ στις τέσσερις “συστημικές” τράπεζες παίρνοντας ως αντάλλαγμα μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου.
Μερικούς μήνες αργότερα, το φθινόπωρο του 2013, ενορχηστρώθηκε μια δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση με την έκδοση καινούριων μετοχών. Προκειμένου οι νέες μετοχές να γίνουν ελκυστικές στους ιδιώτες επενδυτές, η “τρόικα” των δανειστών της Ελλάδας (το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) ενέκριναν την προσφορά τους σε τιμή 80% μικρότερη από αυτή που το ΤΧΣ είχε πληρώσει μόλις πριν λίγους μήνες για λογαριασμό των Ευρωπαίων φορολογούμενων. Σημαντικό είναι το γεγονός πως δεν επιτράπηκε στο HFSF να συμμετάσχει σε αυτή την αύξηση με αποτέλεσμα το μετοχικό μερίδιο των φορολογουμένων να υποστεί μια τεράστια κατάτμηση.
Προσβλέποντας σε πιθανά κέρδη εις βάρος των φορολογουμένων, τα ξένα hedge funds, έσπευσαν να επωφεληθούν. Η Τρόικα, σαν να ήθελε να αποδείξει ότι είχε καταλάβει το ανεπίτρεπτο των πράξεων της, ενθάρρυνε την Ελληνική κυβέρνηση να εξασφαλίσει δικαστική ασυλία για τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του ΤΧΣ επειδή δεν συμμετείχαν στην αγορά νέων μετοχών με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν τα μισά από τα 41δις των κεφαλαίων των φορολογουμένων.
Η Τρόικα θριαμβολόγησε για το ενδιαφέρων των hedge funds παρουσιάζοντάς το ως απόδειξη ότι η διάσωση των τραπεζών ενέπνευσε την εμπιστοσύνη του ιδιωτικού τομέα. Όμως η απουσία μακροπρόθεσμων επενδυτών αποκάλυψε πως η εισροή κεφαλαίων ήταν καθαρά κερδοσκοπική. Οι σοβαροί επενδυτές καταλάβαιναν πως οι τράπεζες είχαν σοβαρά προβλήματα παρά την μεγάλη ένεση δημόσιων κεφαλαίων. Μεταξύ άλλων, η Ελληνική Κρίση είχε σαν αποτέλεσμα το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων να φτάσει το 40%.
Τον Φεβρουάριο του 2014, μήνες μετά την δεύτερη κεφαλαιοποίηση, η εταιρία διαχείρισης κεφαλαίων Blackrock, ανέφερε ότι η εκρηκτική διάσταση των κόκκινων δανείων έκανε απαραίτητη μια τρίτη ανακεφαλαιοποίηση. Ως των Ιούνιο του 2015, το ΔΝΤ διέρρεε πως θα χρειάζονταν περισσότερα από 15δις για την αναπλήρωση των τραπεζικών κεφαλαίων-χρήματα πολύ περισσότερα από αυτά που είχαν απομείνει στο δεύτερο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας.
Ως το τέλος του 2014, στο δεύτερο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας τα χρήματα και ο χρόνος είχαν αρχίσει να τελειώνουν και η κυβέρνηση είχε προσθέσει ακόμα 22 δις ευρώ μη χρηματοδοτούμενων δόσεων για το 2015. Οι αξιωματούχοι της Τρόικα δεν είχαν καμία αμφιβολία πως προκειμένου να διατηρηθεί η εντύπωση πως το Ελληνικό πρόγραμμα δεν είχε εκτροχιαστεί, θα χρειαζόταν και τρίτο πακέτο διάσωσης.
Η προώθηση ενός τρίτου πακέτου διάσωσης είχε δυο προβλήματα. Πρώτο, η, φίλα προσκείμενη, προς την Τρόικα Ελληνική κυβέρνηση είχε επενδύσει την πολιτική της επιβίωση στην υπόσχεση ότι το δεύτερο πακέτο διάσωσης θα είχε ολοκληρωθεί μέχρι τον Δεκέμβριο του 2014 και θα ήταν το τελευταίο. Διάφορες κυβερνήσεις της Ευρωζώνης είχαν αποσπάσει την συγκατάθεση των κοινοβουλίων τους δίνοντας την ίδια υπόσχεση. Η ανατροπή ήρθε όταν η κυβέρνηση κατέπεσε και, τον Ιανουάριο του 2015, η κυβέρνηση μας, του ΣΥΡΙΖΑ, εκλέχθηκε με πρόγραμμα την αμφισβήτηση αυτής καθεαυτής της λογικής των μνημονίων.
Ως υπουργός οικονομικών της νέας κυβέρνησης, ήμουν αποφασισμένος πως η ό,ποια νέα ανακεφαλαιοποίηση δεν θα έπεφτε στις ίδιες παγίδες με τις δύο προηγούμενες. Καινούρια δάνεια θα ήταν αποδεκτά μόνο εφόσον το Ελληνικό χρέος θα είχε γίνει βιώσιμο, και δεν θα δινόντουσαν δημόσια χρήματα στις εμπορικές τράπεζες παρά μόνο εάν είχε ιδρυθεί ένας ειδικός οργανισμός -μια “bad bank”- με σκοπό την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Δυστυχώς, η Τρόικα δεν ενδιαφερόταν για μια λογική λύση. Στόχος της ήταν να τσακίσει την κυβέρνηση που τολμούσε να την αμφισβητήσει. Τα κατάφερε δημιουργώντας ένα εξάμηνο τραπεζικό πανικό, κλείνοντας τις Ελληνικές τράπεζες τον Ιούνιο, και κάνοντας τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να υποχωρήσει και να δεχθεί το τρίτο πακέτο διάσωσης τον Ιούλιο.
Η πρώτη σημαντική κίνηση ήταν η τρίτη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών τον Νοέμβριο. Οι φορολογούμενοι συνέβαλλαν με ακόμα 6δις ευρώ, μέσω του ΤΧΣ, όμως, και πάλι, δεν τους επετράπη να αποκτήσουν τις μετοχές που προσφέρθηκαν στους ιδιώτες επενδυτές.
Το αποτέλεσμα, παρά την ένεση κεφαλαίων της τάξης των 47 δις ευρώ (41 δις το 2013 και ακόμα 6 δις το 2015), ήταν ότι το μερίδιο των μετοχών των φορολογούμενων έπεσε από το άνω του 65% σε κάτω από 26%. Την ίδια στιγμή τα hedge funds και οι ξένοι επενδυτές (για παράδειγμα: John Paulson, Brookfield, Fairfax, Wellington και Highfields) απέσπασαν πάνω από το 74% των τραπεζικών μετοχών επενδύοντας μόλις 5,1 δις ευρώ. Αν και τα hedge funds έχασαν χρήματα από το 2013, η δυνατότητα να αποκτήσουν όλο το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα για ένα τέτοιο, αστείο ποσό αποδείχτηκε ακαταμάχητη.
Το αποτέλεσμα είναι ένα τραπεζικό σύστημα πνιγμένο από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, σταματημένο από την τροχοπέδη της συνεχιζόμενης κρίσης. Και με αυτόν, τον τελευταίο κύκλο ανακεφαλαιοποίησης, το κόστος της απόφασης της Τρόικα να συνεχίσει την τακτική των δανείων “επιμηκύνειν και υποκρίνεσθαι” μόλις αυξήθηκε. Ποτέ άλλοτε οι φορολογούμενοι δεν συνέβαλλαν τόσα πολλά, σε τόσο λίγους, για τόσο λίγα.
μτφ.: thepressproject.gr