Τα τελευταία χρόνια το ζήτημα της οξίνισης των ωκεανών έχει αποτελέσει κεντρικό θέμα πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών συζητήσεων και έχει ξεχωριστή σημασία ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με άλλες πιέσεις που ασκούνται στο θαλάσσιο περιβάλλον, όπως η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών και η έλλειψη οξυγόνου, η ρύπανση, η υπεραλίευση και τα χωροκατακτητικά είδη. Η Μεσόγειος Θάλασσα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την έρευνα σε σχέση με την οξίνιση των ωκεανών, καθώς αποτελεί μία πολύπλοκη, ημίκλειστη μάζα νερού με υψηλή μεταβλητότητα των περιβαλλοντικών της συνθηκών και παράλληλα o πυθμένας της διαθέτει φυσικές υποβρύχιες διαφυγές CO2.
Ο όρος οξίνιση των ωκεανών (Ocean acidification) χρησιμοποιείται για να περιγράψει την διαπιστωμένη μείωση του pH των ωκεανών που προκαλείται από τις ανθρωπογενείς εκπομπές CO2, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων και η παραγωγή τσιμέντου.
Για να συζητήσουν και να μοιραστούν τις γνώσεις τους σχετικά με την οξίνιση των ωκεανών και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο δυναμικό θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου, πάνω από 60 επιστήμονες από 12 χώρες, κυρίως από την περιοχή της Μεσογείου, συναντήθηκαν στο Ηράκλειο στις 5 και 6 Μαρτίου 2013 υπό την αιγίδα του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, για το 2ο Ετήσιο Επιστημονικό Συνέδριο του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ προγράμματος «Η Οξίνιση της Μεσογείου Θάλασσας υπό συνθήκες κλιματικής μεταβολής (MedSeA)».
Οι επιστήμονες αυτοί εξετάζουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους παράκτιους οικότοπους της Μεσογείου. Η εικόνα που έχει αρχίσει να σκιαγραφείται με βάση τα επιστημονικά αποτελέσματα από τους τομείς της ωκεανογραφίας, της φυσιολογίας, της οικολογίας, της γενετικής και των προσομοιώσεων, δείχνει ότι μικρές αλλαγές στη χημεία των ωκεανών μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες αλλαγές στην ικανότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων να αποδώσουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες από τα οποία εξαρτόμαστε. Πρόκειται για την πρώτη συντονισμένη προσπάθεια μελέτης των επιπτώσεων της οξίνισης και της κλιματικής αλλαγής στα Μεσογειακά οικοσυστήματα, τα οποία είναι θεμελιώδους σημασίας για την κοινωνική και οικονομική κατάσταση πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν κατά μήκος των ακτών της αλλά και αυτών που την επισκέπτονται κάθε χρόνο.
Η Patrizia Ziveri (Universitat Autonoma της Βαρκελώνης) που ηγείται αυτής της επιστημονικής πρωτοβουλίας λέει: “Οι κλιματικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο και ο ρυθμός εκπομπών του CO2 στις μέρες μας, αυξάνονται ταχύτερα απ’ οποιαδήποτε άλλη στιγμή τα τελευταία 300 εκατομμύρια χρόνια, και αν ο ρυθμός αυτός διατηρηθεί θα μπορούσε να επηρεάσει θαλάσσιους οργανισμούς και οικοσυστήματα όπως τα κοραλλιογενή. Το CO2 συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας και της οξύτητας των ωκεανών, ευνοώντας τη γρήγορη εξάπλωση των χωροκατακτητικών ειδών. Αυτές οι συνδυασμένες πιέσεις έχουν σοβαρές επιπτώσεις στις παράκτιες ανθρώπινες κοινωνίες καθώς και στην επισιτιστική ασφάλεια της Μεσογείου”.
Ο σχεδιασμός του ερευνητικού προγράμματος της ΕΕ, που ονομάζεται «MedSeA» (medsea-project.eu), περιλαμβάνει την ενημέρωση των κυβερνήσεων των χωρών της Μεσογείου για τις ενέργειες που απαιτούνται για την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση των ραγδαίων μεταβολών στις παράκτιες περιοχές και τις ταυτόχρονες κοινωνικές επιπτώσεις τους. Τον περασμένο μήνα, έγιναν εκτεταμένες αναφορές σχετικά με τις απειλές της κλιματικής αλλαγής σε ‘εμβληματικά’ θαλάσσια είδη όπως τα πολύτιμα κόκκινα κοράλλια. Έρευνα που πρόκειται να δημοσιευθεί τις προσεχείς εβδομάδες υπογραμμίζει τις επιπτώσεις της οξίνισης των ωκεανών στα τροφικά πλέγματα. Ο Maoz Fine, από το Bar-Ilan University, ο οποίος συντονίζει τις μελέτες στα παράκτια οικοσυστήματα λέει: “Το πρόβλημα είναι ότι η αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα προκαλεί μείωση της βιοποικιλότητας στα μεσογειακά παράκτια οικοσυστήματα, υποβαθμίζει ενδιαιτήματα όπως τα θαλάσσια λιβάδια και οδηγεί βιογενείς υφάλους σε πλήρη διάλυση. Παρόλα αυτά υπάρχει ελπίδα, για παράδειγμα, από τα υγιή θαλάσσια λιβάδια που απομακρύνουν την περίσσεια του διοξειδίου του άνθρακα και προστατεύουν τους οργανισμούς από τα διαβρωτικά ύδατα”.
Είναι σαφές ότι παρά την πολιτική και οικονομική κρίση που βιώνουν τα κράτη της Μεσογείου θα πρέπει να μεριμνήσουν για το θέμα των εκπομπών CO2 που αποτελεί απειλή για το θαλάσσιο περιβάλλον. Είναι πλέον αναγκαία η θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών και δράσεων για την ταχεία μείωση των εκπομπών CO2 και την επείγουσα ανάπτυξη και εφαρμογή των εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Πρόσφατες έρευνες επίσης δείχνουν ότι ένα εκτεταμένο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών μπορεί να ενισχύσει την αντοχή των παράκτιων οικοσυστημάτων. Η Εύα Kρασακοπούλου και ο Κωνσταντίνος Φραγκούλης από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών λένε: “Το πρόγραμμα MedSeA δείχνει ότι η μάχη δεν έχει χαθεί – μπορούμε να συνεργαστούμε με τη φύση με στόχο να διατηρήσουμε υγιή και παραγωγικά τα οικοσυστήματα της Μεσογείου”.