Ούτε στα όνειρά τους δεν φαντάζονταν οι «πετρελαιάδες» ότι θα έφτανε η εποχή που θα έβλεπαν τα κέρδη τους να εκτοξεύονται σε ιστορικό 150 και πλέον ετών, ότι θα ξεπερνούσαν σε αξία ακόμα και τους τεχνολογικούς γίγαντες Meta Platforms και ότι θα έβγαζαν 14 εκατ. δολ ανα ώρα. Πλέον, σε Ευρώπη και Αμερική οι κυβερνήσεις πιέζονται να ανακόψουν τον ανεξέλεγκτο πλουτισμό των πετρελαϊκών εταιρειών, μετακυλίοντας μέρη των κερδών στη στήριξη των νοικοκυριών που πλήττονται από την ενεργειακή ακρίβεια. Οι κολοσσοί όμως φαίνεται να έχουν τον τρόπο να «γλιστράνε».
Ως γνωστόν, τα κέρδη των εξορυκτικών εταιρειών έχουν αυξηθεί λόγω των δραματικών αυξήσεων των τιμών της ενέργειας μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τα κέρδη των μεγαλύτερων πετρελαϊκών εταιρειών στον κόσμο έχουν εκτοξευθεί σχεδόν 150 δισεκατομμύρια λίρες, μέχρι στιγμής, φέτος.
Η βρετανική Shell και η γαλλική Total Energies ανέφεραν την Πέμπτη 28 Οκτωβρίου κέρδη 59 δισ. δολαρίων για τους πρώτους εννέα μήνες του 2022. Οι αμερικανικές Chevron και ExxonMobil αναμένεται να αναφέρουν κέρδη κοντά στα 70 δισ. Δολάρια σημειώνοντας τα υψηλότερα κέρδη στην 152χρονη ιστορία της. Η BP αποκάλυψε ότι τα κέρδη της υπερδιπλασιάστηκαν το περασμένο τρίμηνο, καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου συνεχίζουν να ανεβαίνουν στα ύψη. Ο πετρελαϊκός γίγαντας ανέφερε ότι τα υποκείμενα κέρδη κόστους αντικατάστασης – ένα μέτρο που προτιμούσε η BP – είχαν αυξηθεί στα 8,2 δισ. Δολ σε σύγκριση με 3,3 δισ. δολ ένα χρόνο νωρίτερα. Τα κέρδη του 2022 στη βρετανική BP θα μπορούσαν να σπάσουν το όριο των 20 δισ. δολαρίων την Τρίτη 1 Νοεμβρίου.
Τα κέρδη που ανακοίνωσε η BP σήμερα ήταν σημαντικά υψηλότερα από τα 6,1 δισ. δολάρια που ανέμεναν οι αναλυτές της αγοράς. Ωστόσο, ο ενεργειακός γίγαντας δήλωσε ότι τα κέρδη ήταν χαμηλότερα από το προηγούμενο τρίμηνο – που ήταν το δεύτερο καλύτερο στην ιστορία του – αφού οι μέσες τιμές του πετρελαίου υποχώρησαν ξανά.
Υψηλότερα κέρδη 8,5 δισ. δολαρίων καταγράφηκαν την περίοδο μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου μετά από μια τεράστια άνοδο στις τιμές του πετρελαίου. Ο Bernard Looney, διευθύνων σύμβουλος της BP, είπε ότι τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η εταιρεία «συνέχιζε να αποδίδει ενώ μεταμορφωνόταν». Πρόσθεσε: «Παρέχουμε το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που χρειάζεται ο κόσμος σήμερα – ενώ ταυτόχρονα επενδύουμε για να επιταχύνουμε την ενεργειακή μετάβαση».
Σύμφωνα με προβλέψεις αναλυτών της S&P Global Market Intelligence οι σωρευτικές απολαβές για τις επτά μεγαλύτερες εξορυκτικές εταιρείες, κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2022, θα μπορούσαν να φτάσουν τα 173 δισεκατομμύρια δολάρια.
Πιέσεις για φορολόγηση των εταιρειών
Οι εξελίξεις αυτές όμως δημιουργούν προβληματισμό εν μέσω μεγάλης ενεργειακής ακρίβειας. Η ανακοίνωση της BP έχει πυροδοτήσει εκ νέου εκκλήσεις για υψηλότερο έκτακτο φόρο στους γίγαντες του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, καθώς οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας συνεχίζουν να ασκούν πίεση στο κοινό. Ο πρώην Υπουργός Επιχειρήσεων, Ενέργειας και Βιομηχανικής Στρατηγικής του Ηνωμένου Βασιλείου και πρόεδρος της Cop26 Άλοκ Σάρμα δήλωσε πως «πρέπει να συγκεντρώσουμε περισσότερα χρήματα από έναν έκτακτο φόρο στις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου και να τις ενθαρρύνουμε ενεργά να επενδύσουν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».
Σημειώνεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ έχουν θεσπίσει φόρους για απρόσμενα κέρδη από ορυκτά καύσιμα για να στηρίξουν τα νοικοκυριά. Ακόμα και το πρώην στέλεχος της BP, Νικ Μπάτλερ, με άρθρο του στη Guardian υποστήριξε ότι η πρόσθετη φορολογία είναι δικαιολογημένη και ότι τα κίνητρα πρέπει να στοχεύουν σε ενεργειακές επενδύσεις χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Την ίδια στιγμή, οι ακτιβιστές στις ΗΠΑ ζήτησαν από τον Τζο Μπάιντεν να υιοθετήσει ένα παρόμοιο μέτρο φορολόγησης. Τα δυσθεώρητα κέρδη των εταιρειών είναι βέβαιο ότι θα ενισχύσουν την κριτική από πλευράς Πρόεδρου Τζο Μπάιντεν και άλλους κορυφαίους Δημοκρατικούς σχετικά με την κερδοσκοπία, καθώς μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ο Μπάιντεν έχει ήδη «ξεχωρίσει» την Exxon και τη Shell και οι πιο πρόσφατες εκθέσεις κερδών έρχονται στη δημοσιότητα λίγο πριν της ενδιάμεσες εκλογές.
Ωστόσο, οι αμερικανικές πετρελαϊκές πιέζονται λιγότερο από τις ευρωπαϊκές, οι οποίες υπόκεινται –όπως αναφέρθηκε- σε φόρους απρόσμενων κερδών και μεγαλύτερες εκκλήσεις για επενδύσεις σε ενέργεια χαμηλών εκπομπών άνθρακα, παρόλο που μερικά από τα μεγαλύτερα κέρδη παγκοσμίως εξακολουθούν να βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα.
Αμφιλεγόμενη η αποτελεσματικότητα φορολόγησης των εταιρειών
Παρά την ειδική όμως φορολόγηση, οι πιο πρόσφατες οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών πετρελαίου (τρίμηνο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου) είναι πιθανό να θέσουν υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα των έκτακτων φορολογικών μέτρων. Για παράδειγμα, η Shell ανακοίνωσε ότι δεν θα πληρώσει τίποτα στο πλαίσιο της βρετανικής εισφοράς που προορίζεται να συγκεντρώσει χρήματα για να στηρίξει τα νοικοκυριά που αγωνίζονται με λογαριασμούς ενέργειας.
"google ad"
Ο Μάθιου Λόρενς, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Common Wealth, είπε ότι ο μηδενικός απροσδόκητος φόρος της Shell για το 2022 δείχνει ότι η εισφορά που εισήγαγε ο Rishi Sunak τον Μάιο ως υπουργός Οικονομικών, ήταν «ακατάλληλoς για τον σκοπό» και χρειαζόταν σημαντική αλλαγή. «Έχουμε νέο πρωθυπουργό αλλά το ίδιο παλιό πρόβλημα», είπε ο Λόρενς. «Οι ενεργειακοί γίγαντες αποκομίζουν τεράστια κέρδη καθώς εκατομμύρια νοικοκυριά αντιμετωπίζουν έναν απελπισμένο χειμώνα. Ο Rishi Sunak θα πρέπει να δείξει ότι έχει αντίληψη της κρίσης που κληρονόμησε – και βοήθησε στη δημιουργία».
Η Shell δήλωσε την Πέμπτη 27 Οκτωβρίου ότι θα εξακολουθήσει να πληρώνει άλλους φόρους, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, και αναμένει να πληρώσει ένα απροσδιόριστο ποσό για τον φόρο απρόσμενων κερδών στις αρχές του 2023. Το βρετανικό υπουργείο Οικονομικών δήλωσε ότι αναμένει να αυξηθεί η εισφορά στις 17 δισ. λίγες κατά την περίοδο 2022-23 και τα φορολογικά έτη 2023-24.
Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου εξετάζει το ενδεχόμενο να κάνει αλλαγές στη φορολόγηση των απρόσμενων κερδών, με τον καγκελάριο Τζέρεμι Χαντ να διερευνά τη δυνατότητα παράτασής του για άλλα δύο χρόνια πέρα από την αρχική ημερομηνία λήξης του 2025. Ωστόσο, σημειώνεται ότι ο Βρετανός πρωθυπουργός Sunak έχει εγείρει την πιθανότητα μείωσης του φόρου εάν οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου επανέλθουν σε «ιστορικά πιο φυσιολογικά επίπεδα». Ο νέος πρόεδρος του Συντηρητικού κόμματος, Nadhim Zahawi, δήλωσε την Πέμπτη 27 Οκτωβρίου ότι όλα ήταν στο τραπέζι, αλλά πρόσθεσε ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα φορολογικό σύστημα που να αποθαρρύνει τις επενδύσεις.
Το βρετανικό «παραθυράκι»
Την ίδια στιγμή, οι εταιρείες βρίσκουν παραθυράκια στη φορολόγηση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η φορολόγηση απρόσμενων κερδών ισχύει μόνο για θυγατρικές που εξορύσσουν πετρέλαιο στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στην υφαλοκρηπίδα του, που σημαίνει ότι δεν ισχύει για διυλιστήρια, εταιρείες και πρατήρια βενζίνης που αποτελούσαν τεράστια πηγή κερδών για εταιρείες, όπως η Shell.
Ακόμη και εκείνες οι εταιρείες πετρελαίου που πληρούν τις προϋποθέσεις για την εισφορά, μπορούν να χρησιμοποιήσουν άλλες στρατηγικές για να αποφύγουν τον φόρο. Η φορολογία ισχύει μόνο για τα κέρδη, επομένως οι εταιρείες εκμετάλλευσης που επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στην παραγωγή της Βόρειας Θάλασσας μπορεί να είναι ζημιογόνες, ακόμη και όταν άλλα τμήματα των μητρικών τους εταιρειών αντλούν δισεκατομμύρια λίρες. Ο εξορυκτικός βραχίονας της Shell στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν είχε κέρδη από το 2017.
Υπενθυμίζεται ότι ο Sunak εισήγαγε επίσης επενδυτικές εκπτώσεις που παρέχουν φορολογική ελάφρυνση ύψους 91 λιρών για κάθε 100 λίρες που ξοδεύουν οι εταιρείες πετρελαίου σε νέες επενδύσεις στη Βόρεια Θάλασσα. Ενώ η Shell δεν θα πληρώσει κανέναν φόρο απρόσμενων κερδών που να σχετίζεται με το τελευταίο τρίμηνο, τα δικαιώματα εξακολουθούν να ισχύουν, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να μειώσει τον φορολογικό της λογαριασμό στα επόμενα χρόνια. Εκπρόσωπος του βρετανικού υπουργείου Οικονομικών είπε ότι οι δαπάνες των πετρελαϊκών εταιρειών «θα στηρίξουν την οικονομία, τις θέσεις εργασίας και την ενεργειακή μας ασφάλεια», προσθέτοντας: «Γι’ αυτό όσο περισσότερες επενδύσεις κάνει μια επιχείρηση στο Ηνωμένο Βασίλειο, τόσο λιγότερους φόρους θα πληρώσουν».
Σύμφωνα με την δεξαμενή σκέψης που εκπροσωπεί ενεργειακές εταιρείες Energy UK, η φορολογική ελάφρυνση θα είναι αξίας 25 δισ. λίρες ετησίως για τους εξαγωγείς. Όπως ισχυρίζεται, το ίδιο ποσό θα βοηθούσε στη χρηματοδότηση της υποδομής για αρκετά αιολικά πάρκα για την τροφοδοσία 7 εκατομμυρίων κατοικιών στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η ΕΕ έχει τον δικό της φόρο απρόσμενων κερδών στην ενέργεια που αγγίζει τα 140 δισ. ευρώ, η πλειονότητα των οποίων θα επιβάλλεται στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι παραγωγοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σύμφωνα με ανάλυση που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη από την Transport & Environment με έδρα τις Βρυξέλλες.
Ωστόσο, η τοποθέτση της επικεφαλής της εκστρατείας για το πετρέλαιο, Agathe Bounfour, δεν είναι και τόσο αισιόδοξη. Όπως υποστήριξε μεγάλο μέρος της δύναμης του φόρου απρόσμενων κερδών στην ΕΕ ακυρώθηκε από άλλες επιδοτήσεις για τη χρήση ορυκτών καυσίμων. «Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να τερματίσουν αυτήν την ανισορροπία αφαιρώντας τις οπισθοδρομικές επιδοτήσεις και βάζοντας τις εταιρείες πετρελαίου να πληρώσουν το λογαριασμό».