Όταν το γερμανικό κράτος εργαλειοποιεί την ιστορική μνήμη στην Κρήτη – Η ντροπιαστική “μηδενική λύση” δεν μπορεί να είναι η απάντηση στη φρίκη της “τέλικης λύσης”

Αποκαλυπτική ήταν η χθεσινή ανακοίνωση του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα μας σχετικά με τη στρατηγική που ακολουθεί η Γερμανία σε σχέση με το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων.

Το Συμβούλιο καταγγέλει “απόπειρα ωμής παρέμβασης του Γερμανικού Κράτους στην Ελληνική Εκπαίδευση” τις επόμενες ημέρες στα Χανιά, δυστυχώς, με τη συμμετοχή και της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης.

Πρόκειται για ακόμη μία προσπάθεια επαναχάραξης της ιστορίας με ξεκάθαρα αποικιοκρατικά χαρακτηριστικά.

Η επιδοτούμενη επιμόρφωση Ελλήνων και Γερμανών καθηγητών από τις Γερμανικές διπλωματικές αρχές υλοποιείται με τις ευλογίες του Υπουργείου Παιδείας της κ. Κεραμέως με στόχο τη δημιουργία μίας «κοινής κουλτούρας μνήμης» γύρω από την ναζιστική Κατοχή στο νησί.

Έτσι, στα πλαίσια του προγράμματος τις επόμενες ημέρες θα φιλοξενηθούν Γερμανοί εκπαιδευτικοί οι οποίοι θα περιηγηθούν με Έλληνες συνάδελφούς τους σε μαρτυρικά χωριά αλλά και στο γερμανικό νεκροταφείο στο Μάλεμε ενώ εντύπωση προκαλεί η επιλογή και δύο εξαιρετικά αμφιλεγόμενων μνημείων, του “Μνημείου των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών” του επονομαζόμενου “Κακού Πουλιού” που εδώ και δεκαετίες αποτελεί σημείο αναφοράς των νοσταλγών της ναζιστικής περιόδου με βετεράνους ναζί να έχουν μάλιστα προχωρήσει και σε προσπάθειες αναστήλωσης τρου ναζιστικού μνημείου αλλά και στο ναζιστικό μνημείο στα Φλώρια των νεκρών της Βέρμαχτ για τη “Μεγάλη Γερμανία”

Σημειώνουμε ότι σε απότιση φόρου τιμής σε ένα τέτοιο ναζιστικό τοπόσημο μίσους προχώρησε μόνον ο κατοχικός πρωθυπουργός Τσολάκογλου τον Αύγουστο του 1942. Αυτή τη φορά θα γίνει με τις πλάτες του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας, το οποίο ενθαρρύνει Ελληνες δασκάλους να συμμετάσχουν στην περιήγηση, ακόμη κι αν δεν μιλούν αγγλικά ή γερμανικά. Θα φροντίσει η γερμανική πρεσβεία να υπάρχουν… διερμηνείς.

Η σχετική εγκύκλιο, δημοσιεύτηκε από την εφημερίδα «δημοκρατία» και σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο δημοσίευμα στάλθηκε σε όλους τους λειτουργούς μέσης εκπαίδευσης της Κρήτης. Υπογράφεται από τη Σωτηρία Μαρτίνου, «οργανωτική συντονίστρια του Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Κρήτης», κάνοντας ξεκάθαρο ότι η συγκεκριμένη «γραμμή» έρχεται από τα ανώτατα κλιμάκια και την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι όπως αναφέρει και το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα η Δρ. Μαρτίνου, είναι η ίδια που ηγείται της επιτροπής για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της Κρήτης που έχουν θέσει υποψηφιότητα για διευθυντές σχολικών μονάδων.

Πέραν των επισκέψεων ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί με θέμα: “Ο ρόλος της γερμανικής πρεσβείας στην Ελλάδα, προγράμματα για την διαχείριση της ιστορικής μνήμης, ανάπτυξη και παρόν των ελληνογερμανικών σχέσεων – Γερμανική Πρεσβεία Αθηνών ή συζήτηση με την Γενική Πρόξενο και Διευθύντρια του Κέντρου Γκαίτε στα Χανιά».

“Όλοι είναι θύματα σ’ έναν πόλεμο”;

Είναι ξεκάθαρο ότι πρόκειται για ακόμη μία προσπάθεια διαχείρισης της ιστορικής μνήμης στα πλαίσια μιας στρατηγικής της “μηδενικής λύσης” από την πλευρά του γερμανικού κράτους, δυστυχώς με την υποστήριξη της σημερινής κυβέρνησης.

Δεν είναι η πρώτη φορά ειδικά τα τελευταία χρόνια που φορείς του Γερμανικού κράτους προσπαθούν να αναμειχθούν στα της ιστορίας και της μνήμης που αφορούν την περίοδο της ναζιστικής κατοχής στην Κρήτης.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει άλλωστε τη δήλωση του πρώην Αντιπεριφερειάρχη Χανίων κ. Απόστολου Βουλγαράκη κατά τη διάρκεια συνάντησής του με τον Ακόλουθο Άμυνας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Αθήνα Σμήναρχο ε.ε. κ. Ulrich Pfeiffer τον Μάρτη του 2017 ότι «όλοι είναι θύματα σ’ έναν πόλεμο, κι ότι αυτό το μήνυμα πρέπει να περάσει στις επόμενες γενιές»;

Και πάλι τότε ήμασταν από τους λίγους που είχαν αντιδράσει έντονα.

To 2019 είχαμε τη συμμετοχή του Υπουργού του κρατίδιου της Βαυαρίας Δρ. Σπένλε Λούτβικ και μέλους του κόμματος της τότε καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ και του ομοσπονδιακό βουλευτή Βερολίνου Φλόριαν Χάν, στο συνέδριο του Παγκοσμίου Συμβουλίου Κρητών που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο.

Όλα αυτά βεβαίως θα ήταν πολύ καλά και ωραία αν και εφόσον η Γερμανία ως κράτος αποδεχόταν τις ευθύνες που τις αναλογούν για τις καταστροφές που προκάλεσαν οι ναζί στην Κρήτη και στην Ελλάδα. Άλλωστε, και η Ελλάδα τιμωρήθηκε τα χρόνια των μνημονίων και κλήθηκε να πιουν οι πολίτες της το “πικρό φάρμακο” και με τη λογική ότι το κράτος έχει συνέχεια.

Όμως η Γερμανία δεν αποδέχεται την ευθύνη της. Δεν έχει πληρώσει όχι ευρώ αλλά ούτε δραχμή από τα 300 δισεκατομμύρια ευρώ τα οποία χρωστά, σύμφωνα και με την Έκθεση της Βουλής. Και όχι μόνο αρνείται το χρέος της αλλά αρνείται ακόμη και τη βάση της όποιας συζήτησης.

Σήμερα, έρχεται και στην Κρήτη μέσω φορέων όπως το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον αλλά και το Ελληνογερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας και θέλει να πραγματοποιεί κοινές εκδηλώσεις ακόμη και για την ιστορική μνήμη.

Θέλουν να φτιάξουν μουσείο στην Αγυιά, θέλουν να οργανώσουν “διαδρομές μνήμης“, τώρα ετοιμάζουν κοινές εκδηλώσεις Ελλήνων και Γερμανών εκπαιδευτικών για τη δημιουργία “κοινής κουλτούρας μνήμης”. Πρόκειται για δράσεις που έχουν ελάχιστο, μηδαμινό κόστος, προκαλούν τεράστια θετική δημοσιότητα και αποτυπώνουν την εντύπωση στο ευρύτερο κοινό ότι η Γερμανία έχει αποδεχτεί το βάρος της ευθύνης για όσα προκάλεσε στην Ελλάδα και στην Κρήτη. Δίνουν “χάντρες” επειδή απευθύνονται σε ιθαγενείς.

Από την “τελική λύση” στη “μηδενική λύση”

Σε άρθρο του που είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα μας με τίτλο “Η διπλή ηθική της γερμανικής πολιτικής μνήμης”  ο Γερμανός ιστορικός Καρλ-Χάιντς Ροτ είχε εξηγήσει ποια είναι ακριβώς αυτή η στρατηγική.

Όπως αναφέρεται στο άρθρο, η Γερμανία όταν ήρθε αντιμέτωπη με το ζήτημα της αποζημίωσης των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας στην Πολωνία, κλήθηκε να πάρει συγκεκριμένες αποφάσεις.

Κλιμάκια ειδικών κατάθεσαν πέντε διαφορετικές προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να κινηθεί η Γερμανία στο ζήτημα που κυμαίνονταν από την παροχή γενναιόδωρων αποζημιώσεων στα θύματα μέχρι την πλήρη απόρριψη όλων των αιτημάτων. Η τελευταία αυτή πρόταση πήρε το όνομα “μηδενική λύση”.

Η στρατηγική της “μηδενικής λύσης” είναι απλή.

Το γερμανικό κράτος ρίχνει  όλο το βάρος σε συμβολικές κινήσεις.

Πρέσβεις, πρόξενοι και αξιωματούχοι του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών συμμετέχουν σε εκδηλώσεις μνήμης για τους σφαγιασθέντες και καταθέτουν στεφάνια. Συμμετέχουν ως εκπρόσωποι μίας Γερμανίας που τιμά μεν τα θύματα των ναζιστικών θηριωδιών όμως δε δέχεται την ευθύνη να πληρώσει αποζημιώσεις για τις θηριωδίες. Η συμμετοχή στις συμβολικές κινήσεις χρησιμοποιείται για την αποφυγή της καταβολής αποζημιώσεων.

Όπως σημειώνει ο γνωστός Γερμανός ιστορικός συγκεκριμένα για την περίπτωση της Ελλάδας, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι Γερμανοί Προέδροι της Δημοκρατίας που επισκέπτονται την χώρα επιλέγουν στρατηγικά να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις που γίνονται  σε μαρτυρικά χωριά και να αποτίουν φόρο τιμής σε μνημεία για τις ναζιστικές θηριωδίες.

Κάνουν δηλώσεις στις οποίες αναφέρονται στα ναζιστικά εγκλήματα των προγόνων τους και ζητούν συγνώμη. Μιλούν για τη συμφιλίωση.

Την ίδια στιγμή όμως σε όποια συνομιλία κι αν κάνουν, απορρίπτουν με αδιαλλαξία την οποιαδήποτε συζήτηση για καταβολή αποζημιώσεων και δε σέβονται τις υποχρεώσεις τους που πηγάζουν από το Διεθνές Δίκαιο. Εξίσου προβληματικό είναι το γεγονός ότι ενώ αρνούνται ακόμη και τη συζήτηση για καταβολή αποζημιώσεων στα θύματα των ναζί, συνεχίζουν να καταβάλλουν συντάξεις στους συνεργάτες των ναζί.

Οι ενέργειες αυτές δεν είναι τυχαίες. Όπως σημειώνει ο Καρλ Χάινς Ροτ, αποτελούν τμήμα μίας γενικότερης στρατηγικής που έχει επιλέξει το κράτος της Γερμανίας για το ακανθώδες ζήτημα των αποζημιώσεων.

Όπως σημειώνει ο Γερμανός ιστορικός, οι συμβολικές αυτές πρακτικές εργαλειοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ως ένα οικονομικά αποδοτικό υποκατάστατο για την απόρριψη των αξιώσεων για επανορθώσεις και αποζημιώσεις, όπως αυτές έχουν τιτλοποιηθεί βάσει του διεθνούς δικαίου.

Με λίγα λόγια, η “μηδενική λύση”, αποτελεί μία στρατηγική κατά την οποία αυτοί που θα έπρεπε να αναλάβουν την ευθύνη για τα εγκλήματα επιθυμούν να ζητούν συγνώμη και να διδάσκουν για τα εγκλήματά που έχουν γίνει, δίχως να αναλαμβάνουν το κόστος για τις συνέπειες που είχαν τα εγκλήματα που διέπραξαν οι πρόγονοί τους. Θέλουν, δηλαδή, να είναι και οι κατήγοροι (στα πλαίσια διαμόρφωσης “κοινής κουλτούρας μνήμης”) και οι κατηγορούμενοι. Θέλουν να είναι οι ηγέτες της κριτικής η οποία τους ασκείται, να δημιουργούν το πλαίσιο το οποίο τους ασκείται, αρνούμενοι με αυτό τον τρόπο το δικαίωμα στη διεκδίκηση αυτών που υπήρξαν θύματα. Θέλουν να βρίσκονται στην ίδια πλευρά με τα θύματα για να μην μπορούν τα θύματα να στραφούν απέναντί τους. Αποτελεί πρωτίστως μία οικονομική και συμφέρουσα επιλογή για την αντιμετώπιση του ζητήματος των αποζημιώσεων.

Ο βρώμικος ρόλος του Ελληνικού Γερμανικού Ιδρύματος για τη Νεολαία και του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μία αναβάθμιση της συγκεκριμένης στρατηγικής.

Συμβολικές πράξεις αλλά “μηδενική λύση” ζούμε κάθε χρόνο πολλές φορές σε μαρτυρικούς τόπους, όπως στο Δίστομο, στα Καλάβρυτα ή στον Χορτιάτη… Τελευταία με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα στα Χανιά. Πλέον όμως, γίνεται προσπάθεια προσάρτησης των δράσεων μνήμης.

Η προσπάθεια αυτή γίνεται μέσω του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος για τη Νεολαία καθώς και του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον. Επιθυμούν τη συμμετοχή όλο και περισσότερο στον προϋπολογισμό και στη χρηματοδότηση μνημείων, θέλουν να διαμορφώνουν σχέσεις εξάρτησης με φορείς που σχετίζονται με τη διατήρηση της μνήμης, προχωρούν στην κατασκευή ντοκιμαντέρ, χρηματοδοτούν προγράμματα για μνημεία και έρευνες, προχωρούν σε ανταλλαγές νέων. (Διαβάστε ΕΔΩ μία αναλυτική λίστα των δράσεων που χρηματοδοτούνται ή χρηματοδοτήθηκαν από το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον).

Το 2020, είχαμε στο Ρέθυμνο, στον μαρτυρικό Δήμο Αγίου Βασιλείου, την υπόθεση με την χρηματοδότηση από το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον για δημιουργία μουσείου μνήμης.

Οι σφοδρές αντιδράσεις οργανώσεων που αγωνίζονται για την αναγνώριση των ναζιστικών εγκλημάτων στην Κρήτη και την καταβολή αποζημιώσεων απέτρεψαν αυτή την εξέλιξη. Τώρα βεβαίως, ακούγεται αντιφατικό οργανώσεις που αγωνίζονται για την αναγνώριση των ναζιστικών εγκλημάτων και τη διατήρηση της μνήμης να αγωνίζονται για να αναιρεθεί απόφαση για τη χρηματοδότηση μουσείου μνήμης. Όμως, είναι αυτή η φρίκη της στρατηγικής της Γερμανίας, ότι εργαλειοποιεί την ίδια την ανάγκη να διατηρηθεί η μνήμη για να πετύχει τον στόχο της, ότι εμφανίζεται ως προασπίστρια της μνήμης ενώ αυτοί που πραγματικά αγωνίζονται για την απόδοση δικαιοσύνης και τη διατήρηση της μνήμης εμφανίζονται ως εχθροί της. Μετατρέπει έτσι τη μνήμη σε εργαλείο για την επικράτηση της λήθης και της αδικίας. Αυτή είναι η “μηδενική λύση” της.

Ο Δρ. Αριστομένης Συγγελάκης, Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας στην Ελλάδα είχε αναφέρει παλιότερα για το θέμα:

Με τις κινήσεις αυτές – και θα το επικαλεστεί αυτό η Γερμανία – θέλουν να δώσουν το μήνυμα ότι όχι μόνο δεν είμαστε αδιάλλακτοι αλλά να που κάνουμε κι ενέργειες να στηρίξουμε την Ελλάδα, να ανακαινίσουμε μνημεία, να στηρίξουμε την έρευνα, γιατί δείχνουμε μία καλή διάθεση για τη συμφιλίωση μεταξύ των λαών. Πρόκειται για ψευδεπίγραφη συμφιλίωση γιατί ως προϋπόθεση έχει ότι δε θα αποδοθούν αποζημιώσεις. Όταν ξαναφθάσουμε σε δικαστήρια, η Γερμανία θα το επικαλεστεί αυτό.

Υπάρχει όμως και το πολιτικό ζήτημα. Όπως τόνισαν και Γερμανοί αλληλέγγυοι:

Δε μπορεί με το ένα χέρι να επαιτείς και με το άλλο να απαιτείς. Δε γίνεται με το ένα χέρι να ζητάς χρηματοδοτήσεις και με το άλλο να αξιώνεις τις αποζημιώσεις. Δε γίνεται να δίνεις αγώνα για δικαίωση όταν δέχεσαι χρηματοδοτήσεις που ακυρώνουν το αίτημα για δικαίωση.

Ο Γερμανός ιστορικός Καρλ Χάινς Ροτ, σημειώνε ότι στην κοινωνιολογία και την επιστήμη της ιστορίας, οι μηχανισμοί αυτοί έχουν από καιρό ερευνηθεί με κριτικό πνεύμα και ότι ιστορικοί έχουν επανειλημμένα επισημάνει την κατάχρηση της πολιτικής της μνήμης και την εργαλειοποίηση της για πολιτικούς σκοπούς.

Η ντροπιαστική “μηδενική λύση” δε μπορεί να είναι η απάντηση στη φρίκη της “τέλικης λύσης”

Στα Χανιά, στην Κρήτη, ουδείς εκφράζει κάποιον προβληματισμό…

Ας ελπίσουμε ότι κάποια στιγμή και οι αρχές του τόπου θα ξυπνήσουν από το βαθύ λήθαργο και θα αρχίσουν να τηρούν τουλάχιστον τα προσχήματα. Αν όχι για την υστεροφημία τους, ας το κάνουν για τους προγόνούς μας που πέθαναν αγωνιζόμενοι ενάντια στους ναζί κατακτητές. Ας το κάνουν για την ιστορία του τόπου. Ας το κάνουν γιατί αυτό είναι το Δίκαιο. Γιατί το αίτημα για καταβολή αποζημιώσεων είναι πρώτα και κύρια ένα αίτημα για απόδοση δικαιοσύνης.

Ας το κάνουν γατί, αν κάτι αποδεικνύει όλη αυτή η πολύπλευρη δράση του γερμανικού κράτους και στην Κρήτη είναι και το εξής:

Ότι το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων όχι μόνο δεν είναι μια τελειωμένη υπόθεση – όπως προσπαθούν να μας πείσουν και κάποιοι πατριώτες μας εδώ – αλλά είναι πέρα για πέρα ένα αίτημα ζωντανό.

Ας αρχίσουν επιτέλους ν’ αντιδρούν, γιατί η ντροπιαστική “μηδενική λύση” δε μπορεί να είναι η απάντηση στη φρίκη της “τέλικης λύσης” που έζησαν οι πρόγονοί μας.

Ας απαιτήσουν “δίκαιη λύση” για πραγματική συμφιλίωση.