Την Κυριακή το βράδυ πραγματοποιήθηκε μία βραδιά τιμής στον μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Επαγγελματίες και ερασιτέχνες μουσικοί, χορωδίες αλλά και σύνολα παραδοσιακής μουσικής και καθηγητές μο0υσικής καθώς και μαθητές τους συμμετείχαν στην εκδήλωση τραγουδώντας οκτώ τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, στο Παλιό Λιμάνι “χωρίς μαέστρο”.
Τα οκτώ τραγούδια ήταν τα εξής:
1. Άρνηση (στο περιγιάλι το κρυφό),
2. Βάρκα στο γιαλό,
3. Της ξενιτιάς (φεγγάρι μάγια μου ‘κανες),
4. Η μυρτιά,
5. Ο καημός,
6. Μαργαρίτα Μαργαρώ,
7. Όμορφη πόλη (θα γίνεις δικιά μου),
8. Της δικαιοσύνης
Η εκδήλωση με τίτλο «είμαστε 1013» ήταν ενταγμένη στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Μίκης Θεοδωράκης 2017», που διοργανώνεται και φέτος από τον Παγκρήτιο Σύλλογο Φίλων «Μίκη Θεοδωράκη» και τελεί υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης και του δήμου Χανίων.
Στον ίδιο χώρο πριν από δύο χρόνια είχε οργανωθεί παρόμοια εκδήλωση, με τους συμμετέχοντες να σχηματίζουν μια ανθρώπινη αλυσίδα χορεύοντας συρτάκι.
Όλα αυτά είναι πολύ ωραία, όμως μοιάζουν απογυμνωμένα από το νόημα των τραγουδιών, που στην πλειοψηφία τους είναι βαθιά πολιτικά, μιλούν για τους αγώνες του λαού και για λαϊκούς αγωνιστές, εκφράζουν τους πόνους και τις επιθυμίες των πολιτών, αυτών που έδωσαν το αίμα τους για κάποιες ελευθερίες, όπως αυτές που αυτά τα χρόνια χάνουμε, όπως αυτές που είναι ζητούμενο να διεκδικήσουμε ξανά και σήμερα. Αυτά τα τραγούδια απογυμνώνονται από το νόημά τους, μετατρέπονται στην ύλη μίας ευχάριστης, ακίνδυνης, θεαματικής, δίχως μνήμη εκδήλωσης όπου ο Μίκης Θεοδωράκης περίπου καταναλώνεται με εναέρια πλάνα 1.013 μουσικών και πολιτών μέσω drone.
Για να είμαστε ξεκάθαροι, δεν είμαστε ενάντια σε τέτοιες εκδηλώσεις και δεν αμφισβητούμε τις καλές προθέσεις διοργανωτών και συμμετεχόντων, όμως θεωρούμε αναγκαίο να δίνεται βαρύτητα στο πλαίσιο στο οποίο γίνεται αναφορά, και να μην απογυμνώνεται η ιστορική βαρύτητα που υπάρχει στο έργο του συνθέτη εις χάρην μίας εύπεπτης θεαματικής εκδήλωσης.
Υπενθυμίζουμε λοιπόν μέσα της εφημερίδας μας, ότι το “είμαστε 1.013” πέρα από ένας “αριθμός” ανθρώπων που αποτέλεσε ένα θεαματικό “στόχο” για την εκδήλωση στο Παλιό Λιμάνι, αναφέρεται στο τραγούδι “είμαστε δυο”, από το έργο “Τα τραγούδια του Ανδρέα”, αφιερωμένο στον αγωνιστή του αντιδικτατορικού αγώνα Ανδρέα Λεντάκη. Αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα και κυρίως στα βασανιστήρια που υποβάλλονταν τόσο ο μουσικοσυνθέτης, που τον είχαν τοποθετήσει σε κελί κοντά σε χώρους βασανισμού, όσο και τα βασανιστήρια που είχε υποστεί ο ίδιος ο Ανδρέας Λεντάκης, στο κτήριο της Ασφάλειας της Μπουμπουλίνας. Είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα του αγώνα ενάντια στην Χούντα των Συνταγματαρχών.
Οι στίχοι του τραγουδιού έχουν ως εξής:
Είμαστε δυο, είμαστε δυο,
η ώρα σήμανε οχτώ
κλείσε το φως, χτυπά φρουρός,
το βράδυ θά ‘ρθουνε ξανά
έμπα μπροστά, έμπα μπροστά
και οι άλλοι πίσω ακολουθούν
μετά σιωπή και ακολουθεί
το ίδιο τροπάρι το γνωστό
Βαράνε δυο, βαράνε τρεις,
βαράνε χίλιοι δεκατρείς
Πονάς εσύ, πονάω εγώ,
μα ποιος πονάει πιο πολύ
θά ‘ρθει καιρός να μας το πει
Είμαστε δυο, είμαστε τρεις,
είμαστε χίλιοι δεκατρείς
Καβάλα πάμε στον καιρό
με τον καιρό με την βροχή
το αίμα πήζει στην πληγή
ο πόνος γίνεται καρφί
Είμαστε δυο, είμαστε τρεις,
είμαστε χίλιοι δεκατρείς
Καβάλα πάμε στον καιρό
με τον καιρό με την βροχή
το αίμα πήζει στην πληγή
ο πόνος γίνεται καρφί
Ο εκδικητής ο λυτρωτής
είμαστε δυο, είμαστε τρεις
είμαστε χίλιοι δεκατρείς
Ποιος ήταν ο Αντρέας Λεντάκης
Ο Αντρέας Λεντάκης γεννήθηκε στην Αντίς Αμπέμπα Αιθιοπίας, από Έλληνες μετανάστες εκ Καρπάθου με κρητική καταγωγή. Ο πατέρας του, Βασίλης Λεντάκης, που γεννήθηκε στην Όλυμπο Καρπάθου, με κρητική ρίζα από το Λέντα, έξω από το Ηράκλειο, μετανάστευσε, στις αρχές του 20ού αιώνα, μέσω Αιγύπτου στην Αιθιοπία και παντρεύτηκε, στην Αντίς Αμπέμπα, την Ευαγγελία Νουάρου, από τις Μενετές της Καρπάθου. Από το γάμο τους γεννιούνται δύο παιδιά, ο Μιχάλης και, τρία χρόνια αργότερα, το 1935, ο Ανδρέας. Δυστυχώς, η μητέρα πεθαίνει τρία χρόνια μετά τη γέννηση του Ανδρέα.
Ο Βασίλης Λεντάκης διακρίθηκε, στη νέα του πατρίδα, τόσο ως οικοδόμος (κατασκεύασε πτέρυγα του παλατιού του Χαϊλέ Σελασιέ), όσο και ως γλύπτης. Έργα του σώζονται ακόμη σε πλατείες της Αντίς Αμπέμπα, όπως το λιοντάρι-έμβλημα στην πλατεία Ελευθερίας. Πολύ νωρίς, σε ηλικία εννέα χρόνων, ο Ανδρέας χάνει και τον πατέρα του, και τα δύο παιδιά αναλαμβάνει το ζεύγος Κουσουμπέση, που είναι η αδελφή της μητέρας τους, Ευδοκία, με το σύζυγό της, που τα μεγαλώνουν ως πραγματικοί γονείς.
Ο Ανδρέας Λεντάκης αρίστευσε στο σχολείο, παρότι αναγκάστηκε, από τα 14 του χρόνια, να εργάζεται (τότε απεβίωσε και ο προστάτης-θείος), κι όταν τελείωσε το 6τάξιο Γυμνάσιο, το 1953, έρχεται για πρώτη φορά στην Αθήνα ως αριστούχος-υπότροφος της Ελληνικής Κοινότητας και εγγράφεται στηΦιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η υποτροφία, όμως, σύντομα του αφαιρέθηκε – στη λήξη του πρώτου έτους σπουδών του – λόγω της δυναμικής εμπλοκής του στους δημοκρατικούς αγώνες της εποχής -Κυπριακό κ.α- ενώ εντάχθηκε και στην παράνομη ΕΠΟΝ. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία, ενώ, στη διάρκεια της φοίτησης και εξαιτίας της έντονης δράσης του, του αφαίρεσαν την ελληνική ιθαγένεια για 19 συναπτά έτη. Μόνο μεταπολιτευτικά, και μόλις το 1978, την επανέκτησε, όταν, για πρώτη φορά, έβαλε υποψηφιότητα δημάρχου στο Δήμο Υμηττού, αξίωμα που κατέκτησε, επί τρεις συνεχόμενες θητείες, και άφησε σπουδαίο έργο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Μιλούσε τέλεια έξι γλώσσες, εκτός της ελληνικής, την αγγλική, γαλλική, ισπανική, ιταλική και αιθιοπική γλώσσα. Ήταν βαθύς γνώστης της αρχαιοελληνικής και λατινικής Γραμματείας.
1955-1957: Ιδρυτικό μέλος και Γενικός Γραμματέας του Συλλόγου Φοιτητών της Φιλοσοφικής σχολής.
1955-1958: Ένταξη και δράση στην παράνομη ΕΠΟΝ.
1956: Ιδρυτικό μέλος της «Πανσπουδαστικής» και ο τελευταίος της αρχισυντάκτης, μέχρι το κλείσιμό της από τη δικτατορία, το 1967, ένα φύλλο το οποίο, επί 11 χρόνια, πρόσφερε στο προοδευτικό κίνημα.
1956–1957: Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων της ΔΕΣΠΑ, της οποίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος.
1957: Βασικός οργανωτής του Α΄ Πανσπουδαστικού Συνεδρίου, στις εργασίες του οποίου υπήρξε Γραμματέας. Εκπροσώπησε το φοιτητικό κίνημα σε διεθνή συνέδρια (Μόσχα, Πράγα, Κούβα, Λονδίνο, Γκάνα), ενώ, στο Παγκόσμιο Forum Νεολαίας της Μόσχας, το 1964, εξελέγη Πρόεδρος του προεδρείου του Forum, για την προετοιμασία του τελικού Ανακοινωθέντος και των Αποφάσεων. Στη συνέχεια, με τον Τάκη Μπενά, επισκέφτηκε την Τασκένδη και ξαναγύρισαν στη Μόσχα, όπου επεξεργάστηκε το σχέδιο Διακήρυξης της Δ.Ν.Λ. (Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη).
1958: Στη Νεολαία ΕΔΑ, μέλος της Γραμματείας του Κ.Σ.
1958-1962: Μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Εργαζομένων Φοιτητών και Γραμματέας του από το 1958 έως και το 1962.
Ο Ανδρέας Λεντάκης είναι ο εμπνευστής του συνθήματος του «15% – προίκα στην παιδεία και όχι στη Σοφία» και του δημοψηφίσματος, που οδήγησε στη συγκέντρωση 1.000.000 και πλέον υπογραφών, καθώς και βασικός συντελεστής του φοιτητικού κινήματος του 1-1-4. Με τις ιδιότητές του αυτές συμμετέχει ως εκπρόσωπος της Ν. Ε.Δ.Α. στο Α΄ και Β΄ Συνέδριο της Ε.Δ.Α., το 1959 και το 1962 αντίστοιχα.
1963: Ιδρυτικό μέλος της Δ.Κ.Ν. «Γρηγόρης Λαμπράκης». Την ίδια εποχή εκδίδεται από την Κίνηση το βιβλίο του-ντοκουμέντο Νεοφασιστικές Οργανώσεις στη νεολαία. Στη συνέχεια, ηγετικό στέλεχος της Δ.Ν.Λ. ως το 1967.
Αντιστασιακή – Αντιδιδακτορική δράση
Στην ιστορική διαδήλωση, στην οποία σκοτώθηκε ο Σωτήρης Πέτρουλας, στα «Ιουλιανά» (1965), ο Ανδρέας Λεντάκης, που αποτελούσε στοχευόμενο πρόσωπο από την ασφάλεια την ημέρα εκείνη, -στοιχείο αρχείου Ιδρύματος Λεντάκη-, με την πληροφορία να έχει διαρρεύσει, αν και προειδοποιήθηκε, δεν εγκατέλειψε τις πρώτες γραμμές, τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, στο νοσοκομείο. Εφημερίδα της εποχής είχε τίτλο, την επόμενη μέρα, «Πέτρουλας, Λεντάκης, νεκροί».
Ο Α. Λεντάκης είναι ο πρώτος πολιτικός κρατούμενος φοιτητής, μαζί με άλλον ένα φοιτητή της ιατρικής, τον Τάκη Γεωργίου, που ήδη το Φεβρουάριο του 1966 -πριν καν την έλευση της χούντας- εκτοπίζεται από την κυβέρνηση αποστατών του Στεφανόπουλου στην Άνδρο και τη Μήλο, επειδή τάχα ανέπτυσσαν πολιτική δραστηριότητα χωρίς να είναι…Έλληνες υπήκοοι!!! Στη Μήλο, ο Ανδρέας αξιοποίησε τον χρόνο του κάνοντας εξαιρετικές ιστορικές μελέτες, που προώθησαν την ιστοριογραφία της νήσου.
Με την εγκατάσταση της χούντας, τον Απρίλιο του 1967, είχε μεσολαβήσει ένα δίμηνο από την απελευθέρωσή του και αποφεύγει τη σύλληψη πηδώντας από το παράθυρο της πίσω πλευράς του σπιτιού του, αφού οι αστυνομικοί είχαν περικυκλώσει το σπίτι του, αλλά όχι και το τετράγωνο ολόκληρο, και ζει στην παρανομία, ενώ έχει ενταχθεί στο ΠΑ.Μ. (Πατριωτικό Μέτωπο)ασκώντας αντιστασιακό αγώνα. Συλλαμβάνεται τον Οκτώβριο του 1967, μετά από περιπετειώδη καταδίωξη στα στενά του Παγκρατίου, κατά την οποία οι αστυνομικοί δε δίστασαν να τον πυροβολήσουν. Βασανίστηκε άγρια στην Ασφάλεια της οδού Μπουμπουλίνας (μετέπειτα Υπ. Πολιτισμού), ενώ, στο διπλανό κελί με αυτόν, βρισκόταν ο Μίκης Θεοδωράκης, και μαζί εμπνεύστηκαν και συμφώνησαν σε ένα κοινό κώδικα επικοινωνίας.
Για τα βασανιστήρια που υπέστη ο Ανδρέας Λεντάκης εκεί, ο Μίκης εμπνεύστηκε «Τα τραγούδια του Ανδρέα». Τα τραγούδια είναι από τα πλέον επικά του Μίκη και οι στίχοι πασίγνωστοι «είμαστε δυο, είμαστε τρείς, είμαστε χίλιοι δεκατρείς….», «…χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Ανδρέα, μετρώ τους χτύπους τον πόνο μετρώ, πίσω απ’ τον τοίχο πάλι θα ’μαστε παρέα τακ-τακ εσύ, τακ-τακ εγώ..». Ακόμη τα «Σου είπαν ψέματα πολλά» και «Είσαι Έλληνας».
Παρέμεινε στη φυλακή και την εξορία τέσσερα χρόνια. Εκτοπίστηκε στην Άνδρο και τη Μήλο, όπου του δόθηκε η ευκαιρία να μελετήσει την ιστορία τους και να γράψει βιβλία, με αποτέλεσμα να προωθήσει σημαντικά την ιστοριογραφία της Μήλου. Αργότερα, στις φυλακές Αβέρωφ και Αίγινας, στη Λέρο (στο Παρθένι και στο Λακκί) και στον Ωρωπό.
Στο βιβλίο του «Το Χρέος», ο ίδιος ο Μίκης αφηγείται:
«ΚΕΛΙ ΑΡ.3. Το κελί των γυναικών. Στον τοίχο κολλημένες φωτογραφίες παιδιών. Το γυναικείο άρωμα κρέμεται από το ταβάνι. Πλησιάζω το παράθυρο. Ο φωταγωγός. Η ταράτσα. Ο θόρυβος των γραφείων. Οι άγριες φωνές. Χτυπώ. Πλάι στο αποχωρητήριο, το πρώτο μου κελί. Ο ιούδας ανοικτός. Βάζω βιαστικά το μάτι. Ο Αντρέας! Υποχωρώ. Ένα μάτι με παρατηρεί. Μετά μεγαλώνει. Μπαίνω στο “μέρος”. Χτυπώ τον τοίχο συνθηματικά. Ξαναβγαίνω. Μια γρήγορη ματιά. Ο Αντρέας καθισμένος κατάχαμα, χορεύει! Μέσ’ στο κελί ετοιμάζω το Μορς των φυλακών. ΑΒΓΔ-ΕΖΗΘ-ΙΚΛΜ κ.λ.π. Χτυπάς πρώτα τη σειρά της ομάδας και στη συνέχεια τη σειρά του γράμματος μέσα στην ομάδα. Το απόγιομα πετώ το χαρτάκι από την τρύπα του Iούδα. Μετά ξαπλώνω πλάι στον τοίχο κι’ αρχίζουμε το κουβεντολόι. Ο Αντρέας μου διηγήθηκε τη δράση του και τη σύλληψή του. Τις ανακρίσεις και το μαρτύριό του πάνω στην ταράτσα. “Με χτυπούσαν με μικρούς σάκους γεμάτους με άμμο στο κεφάλι, γιατί γνώριζαν πως είχα μετατραυματική επιληψία…”. Ο Λάμπρου αγαπούσε και θαύμαζε το “κεφάλι” του. Θαυμάζω τους Λαμπράκηδές σου, μου έλεγε. Έχουν όλοι θαυμάσιο μυαλό. Ο Μανωλάκος, ο Λεντάκης…’’.
Την άλλη μέρα μου φέρνουν το Θέμο, τον πρώτο μου σύντροφο στην παρανομία. Μεγάλη χαρά. Ως το βράδυ μου διηγείται. Τα νέα της παρανομίας κι ύστερα τα νέα της Ασφάλειας δεν έχουν τέλος.
Το βράδυ χτυπούν στην ταράτσα. Ο Αντρέας με ειδοποιεί πως πρόκειται για κάποιον Λαμπράκη. Ουρλιαχτά. Η καρδιά μου πάει να σπάσει. Πότε επιτέλους θα γλυτώσω απ’ αυτό το ανθρώπινο σφαγείο; Τότε σαν αστραπή χτύπησε τη σκέψη μου η ιδέα της απεργίας πείνας. Όχι μόνο για μένα. Για όλους. Ο Αντρέας συμφωνεί. Τι λέει η απομόνωση; Συμφωνεί. Ειδοποιώ τους φρουρούς. Έρχεται ο αξιωματικός. Του αναγγέλλω την απόφασή μου.
– Πόσο; με ρωτά.
– Έως το τέλος.
– Δεν κάνεις καλά.
– Δικός μου λογαριασμός
“Να πίνεις νερό με λίγη ζάχαρη”, χτυπά ο Αντρέας. Πρώτη, δεύτερη, τρίτη, τέταρτη, πέμπτη μέρα. Οι πιο δύσκολες, γιατί ο οργανισμός διαμαρτύρεται, αντιδρά, πονά. Μετά ζαλάδες. Ξαπλώνω. Ημέρα δωδέκατη. Μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Ακούω τη γυναίκα μου να φωνάζει στους διαδρόμους: “Δολοφόνοι”. Θυμάμαι το τελευταίο μου μήνυμα:
“Αρχίζω την τελευταία μου μάχη για τη Λευτεριά του Λαού μας…”.
Ο Αντρέας χτυπά γρήγορα και δυνατά. Διαμαρτύρεται. Και μετά: “Δεν είναι η τελευταία. Θα δώσουμε μαζί κι άλλες ως την τελική νίκη…”.
Με μεταφέρουν στα χέρια. Αυτοκίνητο. “Άγιος Παύλος”…»
Τα τραγούδια του Αντρέα:
Είσαι Έλληνας
Αυτό που ήσουν κάποτε θα γίνεις ξανά.
Πρέπει να γίνεις, πρέπει να κλάψεις.
Ο εξευτελισμός σου να γίνει τέλειος.
Η εκπόρθηση να φτάσει
ως τις ρίζες των βουνών.
Είσαι Έλληνας, είσαι Έλληνας.
Πίνεις την προδοσία με το γάλα,
πίνεις την προδοσία με το κρασί.
Ο εξευτελισμός σου να γίνει τέλειος,
πρέπει να δεις, πρέπει να γίνεις,
αυτό που ήσουν κάποτε θα γίνεις ξανά.
Είμαστε δυο
Είμαστε δυο, είμαστε δυο, η ώρα σήμανε οχτώ
κλείσε το φως, χτυπά ο φρουρός,
το βράδυ θα ‘ρθουνε ξανά.
Βαράνε δυο, βαράνε τρεις,
βαράνε χίλιοι δεκατρείς.
Πονάς εσύ, πονάω εγώ,
μα ποιος πονάει πιο πολύ.
Θα ΄ρθει ο καιρός να μας το πει.
Είμαστε δυο, είμαστε τρεις,
είμαστε χίλιοι δεκατρείς.
Καβάλα πάμε στον καιρό, με τη βροχή,
το αίμα πήζει στην πληγή
ο πόνος γίνεται καρφί, ο οδηγητής, ο Λυτρωτής.
Είμαστε δυο, είμαστε τρεις,
είμαστε χίλιοι δεκατρείς.
Ένας μπροστά, ένας μπροστά, οι άλλοι πίσω
ακολουθούν μετά σιωπή,
μ’ ακολουθεί το ίδιο τροπάρι το γνωστό.
Καιρός να δεις
Σου είπαν ψέματα πολλά,
ψέματα σήμερα σου λένε ξανά
κι αύριο ψέματα ξανά θα σου πουν
ψέματα σου λένε οι εχθροί σου,
μα και οι φίλοι σου
σου κρύβουν την αλήθεια.
Ψεύτικη δόξα σου τάζουν οι ψεύτες,
μα και οι φίλοι σου
με ψεύτικες αλήθειες σε κοιμίζουν.
Πού πας με ψεύτικα όνειρα,
πού πας με ψεύτικα όνειρα.
Καιρός να σταματήσεις, καιρός να τραγουδήσεις,
καιρός να κλάψεις και να πονέσεις.
Καιρός να δεις.
Το σφαγείο
Το μεσημέρι χτυπάνε στο γραφείο,
μετρώ τους χτύπους, το αίμα μετρώ.
Είμαι θρεφτάρι,
μ’ έχουν κλείσει στο σφαγείο,
σήμερα εσύ, αύριο εγώ.
Χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Ανδρέα,
μετρώ τους χτύπους, τον πόνο μετρώ.
Πίσω απ’ τον τοίχο πάλι θα ‘μαστε παρέα
Τακ-τακ εσύ, τακ-τακ εγώ, που πάει να πει
σ’ αυτή τη γλώσσα τη βουβή,
βαστάω γερά κρατάω καλά.
Μεσ’ τις καρδιές μας αρχινά το πανηγύρι
Τακ-τακ εσύ, τακ-τακ εγώ, τακ-τακ εσύ, τακ-τακ εγώ
τακ-τακ εσύ, τακ-τακ εγώ, τακ-τακ εσύ, τακ-τακ εγώ
Μύρισε το σφαγείο μας θυμάρι
και το κελί μας κόκκινο ουρανό.
Με πληροφορίες από lamprakides.gr