Του Γιάννη Αγγελάκη
Η Ντοά αλ Ζαμέλ, είναι πλέον 20 χρονών. Όταν βρέθηκε ως ναυαγός στην Ελλάδα δεν ήταν καν 19.
Η Ντοά θα μπορούσε να είναι ένα συνηθισμένο κορίτσι. Αλλά δεν είναι. Αυτή και άλλοι 9 είναι οι μόνο που επιβίωσαν από ένα ναυάγιο που κόστισε τις ζωές 490 ανθρώπων. Η Ντοά, ήταν το κορίτσι από τη Συρία που δίχως να ξέρει κολύμπι επέζησε στη θάλασσα 4 ημέρες και 3 νύχτες δίχως τροφή και νερό κι ενώ είχε στην αγκαλιά της δύο βρέφη. Το ένα πέθανε, το άλλο έζησε. Η μικρή Νάντια, το κοριτσάκι από την Παλαιστίνη, βρίσκεται τώρα στη Σουηδία. Η Ντοά, παρά τις υποσχέσεις, παραμένει εγκλωβισμένη στην Ελλάδα.
Η Ντοά κατάγεται από τη Συρία.
Είναι μία από τους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που έφυγαν από τους τόπους τους εξαιτίας της βίας, της καταστροφής και των πολέμων. Η Ντοά, και το ναυάγιο των 490 νεκρών στα ανοιχτά της Μάλτας αποτέλεσε κατά ένα τρόπο προπομπό για το μεγάλο προσφυγικό κύμα του σήμερα. Τότε η ελληνική κοινωνία συνειδητοποίησε ότι κάτι σημαντικό συμβαίνει εδώ και στο πρόσωπο της Ντοά οι πρόσφυγες, οι νεκροί και οι ζωντανοί, έπαψαν να είναι αριθμοί ή “λαθραίες” υπάρξεις, απέκτησαν πρόσωπο και ιστορία. Και ήταν ανθρώπινο και οικείο.
Ακολούθησαν και άλλα ναυάγια. Οι νεκροί γέμιζουν τη θάλασσα του Αιγαίου. Και η Ευρώπη πλέον αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο προσφυγικό κύμα των τελευταίων δεκαετιών. Αλλά συγχρόνως έρχεται αντιμέτωπη και με τις αιτίες πίσω από την μεγάλη έξοδο των χιλιάδων ανθρώπων: τη βία απολυταρχικών καθεστώτων αλλά και φανατικών, τις διαμορφωμένες σχέσεις εξάρτησης με τα καθεστώτα της Ευρώπης.
Η τραγωδία της Ντοά τράβηξε την προσοχή των μέσων ενημέρωσης και μετά της κοινωνίας. Η κοινωνία συγκινήθηκε με το δράμα της και τον ηρωισμό της. Όμως, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, η συγκίνηση στερεύει, ο ηρωισμός ξεχνιέται, οι πολίτες επιστρέφουν στην καθημερινότητά τους που δεν είναι καθόλου ηρωική. Και συνήθως, το ενδιαφέρον των αρχών αποδεικνύεται υποκριτικό. Ο χρόνος που περνά μετατρέπει αυτό που προξενούσε εντύπωση σε τετριμμένο. Η λάμψη της ηρωικής πράξης σβήνει. Τα μεγάλα λόγια ξεχνιούνται. Και μετά, έρχεται η αδιαφορία. Η Ντοά ξεχάστηκε.
Πριν βρεθεί στην Ελλάδα η Ντοά ζούσε μια φυσιολογική ζωή στη Συρία, στην επαρχία Νταραά. Είχε όνειρα, όπως κάθε κορίτσι της ηλικίας της. Ήθελε να σπουδάσει αστροφυσικός και να παντρευτεί. Στην επαρχία Νταραά ξεκίνησε η εξέγερση κατά του καθεστώτος Άσαντ. Την Παρασκευή 18 Μαρτίου του 2011 δημοκρατικοί διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους απαιτώντας να μπει ένα τέλος στο καθεστώς διαφθοράς και ατιμωρησίας. Μέχρι τις 5 Μαϊου πολλές εκατοντάδες δολοφονήθηκαν.
Οι δυνάμεις του στρατού που εισβάλλανε στην πόλη βομβαρδίσανε και το σπίτι της. «Όλα τα όνειρά μου γκρεμιστήκανε, τότε» είπε σε παλιότερη συνέντευξή της. Η Ντοά μαζί με την οικογένειά της και χιλιάδες άλλους έφυγαν από τη χώρα τους.
Τα τελευταία χρόνια και μετά τον εμφύλιο πόλεμο ζούσε στην Αίγυπτο. Κι εκεί όμως οι συνθήκες χειροτέρευσαν. Η κυβέρνηση Μόρσι που ήταν ευνοϊκή προς τους πρόσφυγες έπεσε και στη θέση της ήρθε μία νέα στρατιωτική χούντα. Με τη συγκατάθεση της οικογένειάς της και μαζί με τον αρραβωνιστικό της αποφάσισαν να φύγουν για την Ιταλία με τελικό προορισμό τη Σουηδία. Το σαπιοκάραβο στο οποίο επιβιβάστηκαν ναυάγησε. Δεν ήξερε κολύμπι. Ο αγαπημένος της, της έδωσε το σωσίβιο που έσωσε τη ζωή της, όμως αυτός δεν τα κατάφερε και πνίγηκε. Έμεινε στη θάλασσα 4 μέρες, μόνη περιτρυγιρισμένη από πτώματα και με δύο βρέφη στην αγκαλιά της. Η μικρή Νάντια, το ένα βρέφος, επιβίωσε.
Τώρα, οι λίγοι αυτοί που επέζησαν πήραν την πορεία τους και προσπαθούν να συνεχίσουν τις ζωές τους με μικρή στήριξη.
Όμως η 19χρονη Ντοά δεν έχει συγγενείς στη Σουηδία και οι γονείς της παραμένουν στην Αίγυπτο. Φιλοξενείται από ανθρώπους που προθυμοποιήθηκαν να της συμπαρασταθούν σ’ αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνά. Βρίσκεται στα Χανιά , δίχως χαρτιά, δίχως στήριξη, δίχως χρήματα, δίχως καμία βοήθεια, με τη σκέψη σε αυτά που έζησε. Και παρά τις υποσχέσεις, τίποτα δεν άλλαξε.
Και οι υποσχέσεις ήταν πολλές.
Στις αρχές του Οκτώβρη του 2014 το Υπουργείο Εσωτερικών με κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, και με την υπόθεσή της να βρίσκεται στο επίκεντρο της δημοσιότητας, εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι η Doaa Al Zamel δικαιούται την υπαγωγή στο καθεστώς διεθνούς προστασίας. Τότε, θεωρούταν βέβαιο ότι μένουν μόνο κάποια διαδικαστικά για να δοθούν τα απαραίτητα έγγραφα και να μπορέσει να ταξιδέψει προς Σουηδία. “Σε κάθε περίπτωση η Doaa έχει ήδη τεθεί υπό την προστασία του ελληνικού κράτους”, έγραφε η σχετική ανακοίνωση.
Το ενδιαφέρον για τη Ντοά δεν περιορίστηκε στην Ελλάδα.
Υπήρχε μία περίοδος που ερχόταν δημοσιογράφοι από μεγάλα μέσα ενημέρωσης της Γαλλίας και της Γερμανίας απλά για να πάρουν κάποιες φωτογραφίες της. Τα αφιερώματα στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης ήταν συνεχή. Δακρύβρεχτα ρεπορτάζ για την Ντοά γέμισαν τους τηλεοπτικούς δέκτες και τις σελίδες των εφημερίδων. Όχι μόνο οι δημοσιογράφοι, όλοι ήθελαν πέντε λεπτά χρόνο με τη μικρή ηρωίδα. Σα να ήταν ένα αντικείμενο με μαγικές ιδιότητες, σα για να κλέψουν λίγη λάμψη από την ηρωική της πράξη. Για να γίνουν με αυτό τον τρόπο κομμάτι της ιστορίας της, ήρωες και αυτοί επειδή αναγνωρίζουν τον ηρωισμό.
Τα δημοσιεύματα του τύπου ανέφεραν ότι για την περίπτωσή της έδειξαν ενδιαφέρον η Γαλλική και η Σουηδική κυβέρνηση που προσφέρθηκαν να της δώσουν την υπηκοότητα.
Μετά ήρθαν οι βραβεύσεις. Όλοι ήθελαν να βραβεύσουν το 18χρονο κορίτσι από τη Συρία, που μέσα στη μεγάλη καταστροφή βρήκε τη δύναμη να σώσει δύο βρέφη.
Ήδη είχαμε μπει στον Νοέμβριο του 2014 και διαφαινόταν ότι παρά τις πολλές υποσχέσεις, λίγα πράγματα άλλαζαν για τη Ντοά. Όμως οι βραβεύσεις συνεχίζονταν. Το Δημοτικό Συμβούλιο Χανίων ζήτησε να της αποδοθεί η ελληνική ιθαγένεια.
Βγήκαν οι φωτογραφίες με όλους τους δημοτικούς άρχοντες, παραδόθηκε και ένα μικρό συμβολικό ποσό, εκδόθηκε ψήφισμα.
To ίδιο έπραξε και η Αντιπεριφέρεια Χανίων.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=CC4HqjV8qSY”]
Μετά ακολούθησε και η Ακαδημία Αθηνών. Η Ντοά Αλ Ζαμέλ κέρδισε βραβείο στην κατηγορία “Τάξη των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών”, ενώ η βράβευση έγινε “άνευ αντιστοίχου προκηρύξεως”.
Βγήκαν οι σχετικές φωτογραφίες και της ευχήθηκαν να της δοθούν τα έγγραφα. Tίποτα όμως δεν άλλαξε.
Σήμερα, 1 χρόνο μετά, η Ντοά βίωσε όλη αυτή τη διαδρομή και είναι κουρασμένη. Δε θέλει πλέον να μιλά. Πιστεύει ότι οι δημοσιογράφοι χρησιμοποίησαν την ιστορία της και την ίδια. Ο ηρωισμός της καταναλώθηκε, όμως όταν όλοι χόρτασαν, όταν η λάμψη δεν εντυπωσίαζε με τον ίδιο τρόπο πια, ξεχάστηκε.
Παραμένει στην Ελλάδα, στα Χανιά, φιλοξενούμενη του προέδρου του Αιγυπτιακού Συλλόγου στα Χανιά κ. Άσραφ Καμπάρα. Δεν έχει τα απαραίτητα χαρτιά για να δουλέψει. Δε μπορεί να φύγει από τη χώρα. Είναι εγκλωβισμένη. Της λείπουν οι γονείς της.
Πολλοί που έδειχναν υπέρμετρο ενδιαφέρον και περιτριγύριζαν τη Ντοά όταν τα φώτα της δημοσιότητας ήταν στραμμένα πάνω της, τώρα δεν απαντούν ούτε στα τηλέφωνα.
Ο κ. Καμπάρα μου είπε ότι το αίτημά της για παροχή ασύλου στη Σουηδία απορρίφθηκε. Ένιωσα έκπληκτος αφού η εντύπωση που μου είχε δοθεί ήταν ότι η Σουηδία όχι μόνο επιθυμεί να αποδεχτεί την Ντοά αλλά του υπενθύμισα ότι είχε ακουστεί ότι προσφυγικοί σύλλογοι ετοίμαζαν και κάποιου είδους υποδοχή. Έτσι λεγόταν τουλάχιστον.
Μου είπε ο κ. Καμπάρα: “Τίποτα από αυτά δεν ευσταθούσε. Η Ντοά ζήτησε άσυλο από τη Σουηδία, αλλά το απορρίψανε με το αιτιολογικό ότι δεν έχει εκεί συγγενείς. Αναρωτιέται κανείς, όλοι αυτοί οι μετανάστες που βρίσκονται στη Σουηδία, είχαν όλοι συγγενείς; Η Ντοά όμως ήταν μια ξεχωριστή περίπτωση, όλοι το γνωρίζανε.”
Το ζητούμενο για αυτή ποτέ δεν ήταν να πάει οπωσδήποτε στη Σουηδία, αλλά να βρει τις κατάλληλες συνθήκες. “Αυτό που την ενδιαφέρει είναι να υπάρχουν κάποιες βασικές συνθήκες ώστε να μπορέσει να αρχίσει να κτίζει τη ζωή της. Με πρώτο ζητούμενο να της δοθούν τα απαραίτητα έγγραφα, αλλά και να φέρει τους γονείς της που έχουν μείνει πίσω”.
Η Ντοά μένει πλέον στην Ελλάδα με ένα χαρτί το οποίο ανανεώνεται κάθε έξι μήνες, όπως κάθε άλλη περίπτωση μετανάστη που φθάνει στη χώρα. Όμως με αυτό το χαρτί δε μπορεί να κάνει τίποτα, δε μπορεί να σπουδάσει, δε μπορεί να δουλέψει, δεν έχει κανένα δικαίωμα. Και ανά πάσα στιγμή μπορεί να οδηγηθεί πίσω στη χώρα από όπου έφυγε εξαρχής για να γλιτώσει. Εκδιωγμένη με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Ρωτήσαμε τον πρόεδρο του συλλόγου Αιγυπτίων, αν υπήρχε δυνατότητα το ελληνικό κράτος να της βγάλει χαρτιά για να μείνει στην Ελλάδα, αν η Ντοά θα ήθελε να μείνει στην Ελλάδα. Η απάντηση είναι, ναι.
“Είναι ντροπή, είναι ντροπή”, λέει ο πρόεδρος του Συλλόγου Αιγυπτίων για τις υποσχέσεις που δόθηκαν:
“Εκμεταλλευτήκανε τη Ντοά. Η Ντοά τώρα δε θέλει να μιλά στους δημοσιογράφους. Θεωρεί ότι την κοροϊδεύσανε, ότι την χρησιμοποιήσανε”.
Ο κ. Καμπάλα δίνει και μία άλλη χροία του ζητήματος. Η Ντοά, μας λέει, είναι τυχερή γιατί έζησε. “Δεν πρέπει να ξεχνάτε οι δημοσιογράφοι ότι στο ναυάγιο πέθαναν 490 άνθρωποι. Και πόσες χιλιάδες ακόμα χάνονται στις θάλασσες και ούτε καν το μαθαίνουμε. Σκεφθείτε το αυτό”.