Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ – ANDRE BRETON
(Τενσεμπραί, Ορν 1896 – Παρίσι 1966)
Διάσημος Γάλλος συγγραφέας και ποιητής, ο ιδρυτής του υπερρεαλισμού, σπούδασε ιατρική, αλλά ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία. Άθεος ουμανιστής, η προσωποποίηση του ορθόδοξου σουρεαλισμού, ίδρυσε την επιθεώρηση Λογοτεχνία, όργανο του ντενταϊσμού και ακολούθως τα περιοδικά Σουρεαλιστική επανάσταση και Νάντζα. Γνωρίστηκε με τον Τρότσκι στο Παρίσι, αλλά αποχώρησε από το κομμουνιστικό κόμμα το 1935 και μετανάστευσε στην Αμερική κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Απολυτρωμένος από τα προσωπεία και τις συμβατικές αξίες, επανεξετάζει τα θέματα της σύγχρονης τέχνης, της λογοτεχνίας και της αισθητικής, θεμελιώνει θεωρητικά το κίνημα και το διαδίδει στις διεθνείς εκθέσεις σουρεαλισμού του 1956 και 1965, διαφυλάσσοντας την αυθεντικότητά του. Το έργο του, υπόδειγμα της σουρεαλιστικής ποίησης και αφήγησης, ως καθαρού ψυχικού αυτοματισμού, επηρέασε ολόκληρη τη λογοτεχνική κίνηση του 20ου αιώνα.
Έργα: Το όρος της ευσέβειας (1919), Ενεχυροδανειστήριο (1919), Τα μαγνητικά πεδία (1921), Ένα πτώμα (1924), Τα χαμένα ίχνη (1924), Μανιφέστα του σουρεαλισμού (1924-1930), Σουρεαλισμός και ζωγραφική (1926), Νάντια (1928), Τα συγκοινωνούντα δοχεία (1932), Το ρεβόλβερ με άσπρα μαλλιά (1932), Το αυτόματο μήνυμα (1933), Τι είναι ο συρρεαλισμός (1934), Η πολιτική θέση τη συρρεαλισμού (1935), Τρελός έρως (1937), Fata Morgana (1940), Ανθολογία του μαύρου χιούμορ (1940), Ωδή στον Σαρλ Φουριέ (1943), Ποιήματα 1919-1948 (1948), Η μαγική τέχνη (1957).
Βιβλιογραφία: J. Gracq, André Breton, 1948, F. Alquie, Philosophie de surrealisme, 1955, Ελένη Μοσχονά, Εισαγωγή στα Μανιφέστα του Σουρεαλισμού, 1972, Franklin Rosemont, Andre Breton and the first principles of surrealism, 1978, Πάτρικ Βάλντμπεργκ, Σουρεαλισμός, 1982, Mark Polizzotti, Revolution of the mind, 1995, Ramona Fotiade, The power of Language, 1999, A. Balakian, Andre Breton, Magus of surrealism, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Π. Πικάσο, 1923, Μουσείο Καλών Τεχνών, Σαν Φραντζίσκο, Η γέννηση των ρευστών πόθων, Salvador Dali, 1931-1932.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ, ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΟΥ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ
** ** **
Ένας επίλογος είναι ταυτόχρονα ένας απολογισμός του παρελθόντος, ένας αποχαιρετισμός του παρόντος, μια ελπίδα για το μέλλον. Ας προσπαθήσομε να συνοψίσομε.
Στο επίπεδο της γνώσης, στον κόσμο του είναι, στη σφαίρα της αυτογνωσίας μπορούμε να σημειώσομε μια μέτρια επιτυχία. Η ανθρωπότητα γνωρίζει αρκετά για τον εξωτερικό κόσμο, λιγότερα για την κοινωνία, ελάχιστα για τον ίδιο τον άνθρωπο. Ασφαλώς έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει περισσότερα. Αλλά καθώς διευρύνεται ο κύκλος της γνώσης μεγιστοποιείται και ο κύκλος της αγνωσίας. Η εξωτερική γνώση, η αίσθηση και η νόηση, αφήνουν πάντα ένα μεγαλύτερο περιθώριο στην εξωτερική γνώση, στην ενόραση. Η θετική γνώση δεν αρκεί για να καλύψει την αποφατική γνώση. Η διαλεκτική της αλήθειας προχωρεί ασταμάτητα, αλλά το φως ή η σκιά της αποκάλυψης βρίσκεται πάντα στο τέρμα του δρόμου της. Είναι ένα τέρμα που μετατοπίζεται συνέχεια προς το άπειρο. Αν γινόταν να σταματήσει ποτέ αυτή η κίνηση, αν η αλήθεια μεταμορφωνόταν από ζητούμενο σε δεδομένο, τότε πραγματικά ο κόσμος θα άλλαζε. Θα ΄πρεπε, αντί να προχωρεί μπροστά, να γυρίσει προς τα πίσω, να δει το παρελθόν με τα μάτια του μέλλοντος, να νιώσει τον χώρο και τον χρόνο άχρονα και ουτοπικά. Έτσι θα μπορούσε να ταυτισθεί η ζωή με το θάνατο, το μηδέν με το άπειρο, ο άνθρωπος με το Θεό.