Γράφει ο Ιωάννης Κουρουτάκης
Ο μέγας αυτός βαρδος της ελευθερίας γεννήθηκε στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας το 1757 και γι’ αυτό λέγεται και Βελεστινλής. Το επίθετο Φεραίος είναι από το αρχαίο όνομα του Βελεστίνου: Φεραί.
Το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής. Αφού έμαθε τα πρώτα του γράμματα στο χωριό του, πήγε στη Ζαγορά του Πηλίου, έπειτα στα Αμπελάκια όπου φοίτησε στο εκεί σχολείο. Κατόπιν διορίστηκε δάσκαλος στον Κισσό του Πηλίου.
Από μικρός ήταν γεροδεμένος, με ωραίο παρουσιαστικό, ενθουσιώδης, ατρόμητος με ευγενικά πατριωτικά αισθήματα.
Δεν μπορούσε με κανένα τρόπο να υποφέρει τα βάσανα, τη σκλαβιά, τους εξευτελισμούς, τα μαρτύρια που υπέφερε το Έθνος από τους βάρβαρους Τούρκους.
Είκοσι χρονών κατέφυγε στα κλεφτικά λημέρια του Ολύμπου γιατί σκότωσε κάποιον Τούρκο, που ήθελε να τον ταπεινώσει.
Τελικά πήγε στο Βουκουρέστι, μετά στο Άγιο Όρος και στη συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη, όπου φοίτησε σε ανώτερες σχολές, έμαθε ξένες γλώσσες και διορίστηκε γραμματέας του Ηγεμόνα της Βλαχίας Μαυρογέννη.
Εδώ πρέπει να πούμε πως τα κηρύγματα της Γαλλικής Επανάστασης είχαν τεράστια επίδραση στη φλογερή ψυχή του Ρήγα. Συνέλαβε τότε το μεγαλεπήβολο σχέδιο να ελευθερώσει από τον Τουρκικό ζυγό, όχι μόνο τους Έλληνες, αλλά και όλους τους Χριστιανούς των Βαλκανίων.
Σ’ αυτή του την προσπάθεια βρίσκει ανταπόκριση από πλήθος Ελλήνων. Ιερείς, Αρχιερείς, προύχοντες, πρόκριτοι, έμποροι, αλλά και απλοί άνθρωποι τον ενθαρρύνουν σ’ αυτήν του την προσπάθεια. Το έτος 1796 πηγαίνει στη Βιέννη όπου υπήρχε τότε πλουσιοτάτη Ελληνική κοινότητα που δέχτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό τα σχέδια του Ρήγα και μάλιστα διέθεσε και αρκετά χρήματα για να εκτυπωθούν διάφορα βιβλία και ποιήματά του, που σκοπό είχαν να εξυψώσουν το πατριωτικό φρόνημα των υποδούλων της Βαλκανικής και να τους κινήσουν σε επανάσταση.
Ένα από τα περίφημα ποιήματα του Ρήγα ήταν ο γνωστός στους πάντες θούριός του: «Ως πότε παλληκάρια θα ζώμεν στα στενά…» που κυριολεκτικά ηλέκτριζε τις ψυχές των σκλάβων και που με μεγάλη ανυπομονησία περίμεναν την περιπόθητη στιγμή της επαναστάσεως.
Στην Βιέννη ο Ρήγας που εργαζόταν ακατάπαυστα εξέδωσε την περίφημη «Χάρτα» δηλαδή το Χάρτη της Μεγάλης Ελλάδας με πρωτεύουσα την θρυλική Κωνσταντινούπολη.
Από την Βιέννη με επτά συντρόφους του πήγε στην Τεργέστη. Είχε σκοπό να κατέβει στην Πελοπόννησο για να κηρύξει την Επανάσταση.
Εδώ όμως επενέβησαν οι εχθροί του Ελληνισμού. Συγκεκριμένα η Αυστριακή αστυνομία συνέλαβε τον Ρήγα και τους συντρόφους του και τους παρέδωσε στον Τούρκο Πασά του Βελιγραδίου που τους έκλεισε σιδεροδέσμιους στην φυλακή, με σκοπό να τους στείλει στην Κωνσταντινούπολη για να δικαστούν. Επειδή όμως πληροφορήθηκε πως ο φίλος του Ρήγα Πασβάνογλου πασάς του Βιδινίου είχε σκοπό να τον ελευθερώσει, σκότωσε τους φυλακισμένους μέσα στη φυλακή και τα πτώματά τους τα έριξε στον Δούναβη.
Έτσι πέθανε, στις 2 Απριλίου του 1798 ο Μέγας Εθνομάρτυρας, ο Ρήγας Φεραίος ο Βελενστινλής.
Πεθαίνοντας είπε: «Αρκετό σπόρο έσπειρα. Το Έθνος μου θα θερίσει το γλυκό του καρπό». Τα τελευταία λόγια του υπήρξαν προφητικά. Ο σπόρος της ελευθερίας που έσπειρε ο Ρήγας, ο βάρδος αυτός της ελευθερίας, βλάστησε και το Έθνος θέρισε το γλυκό καρπό του, τη λευτεριά του.
Η ελεύθερη πατρίδα, τιμώντας τη μνήμη του ήρωα πρωτομάρτυρα του Έθνους, έστησε μαρμάρινο και επιβλητικό το άγαλμά του μπροστά στο Πενεπιστήμιο Αθηνών.