Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος I.F.J.
Τα όρια της δημοκρατίας στο σχέδιο-Ευρώπη
Δεν θα πρέπει, φυσικά, να ξεχνάμε ποτέ ότι δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία στην πολιτική, εκτός αν υπάρχει δημοκρατία στην οικονομία. Όσο η οικονομία (δηλαδή, η οργάνωση των μέσων για την εξασφάλιση της διαβίωσης των ανθρώπων) βρίσκεται στα χέρια μιας μειοψηφίας, θα είναι στην υπηρεσία μιας μειοψηφίας. Και αυτή η μειοψηφία θα έχει ισχύ έναντι των άλλων, χωρίς να χρειάζεται να ανησυχεί αν κυβερνά μέσω δημοψηφισμάτων ή τεχνοκρατών. Αυτό είναι το βασικό όριο της δημοκρατίας, της ιερής ατομικής ιδιοκτησίας, και αυτό θα πρέπει να είναι το πρώτο στοιχείο που κάθε πραγματικά εναλλακτικό σχέδιο πρέπει να σκεφτεί, εάν θέλει να πολεμήσει και ξεπεράσει την κρίση.
Το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια βαθιά οικονομική κρίση και μια μικρή δυσαρέσκεια μεταξύ των ανθρώπων στις δημοκρατίες της Ευρώπης ώστε να εγκαταλειφθεί το φιλελεύθερο προσωπείο τους και να καταδείξουν αυτό που πραγματικά είναι: μια δικτατορία του μεγάλου κεφαλαίου. Δεν έχει σημασία τι πιστεύουν οι πολίτες, το πραξικόπημα στην Ελλάδα, ο διορισμός των τεχνοκρατών στην κυβέρνηση της Ιταλίας και η τηλεκατευθυνόμενη από τις Βρυξέλλες κυβέρνηση της Ιρλανδίας, όλα αυτά είναι η καλύτερη απόδειξη του γεγονότος ότι ακόμη και στην Ευρώπη δεν διστάζουν να βάλουν στην άκρη το δημοκρατικό τους φορμαλισμό όταν τα συμφέροντα του 1% βρίσκονται σε κίνδυνο. Και ενώ η γενική δυσαρέσκεια και οι λαϊκές κινητοποιήσεις μεγαλώνουν, τι θα συμβεί στη συνέχεια;
Όταν οι αραβικοί λαοί άρχισαν να ξεσηκώνονται στις αρχές του 2011, οι ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν γρήγορα να αποστασιοποιούνται από τους δικτάτορες εκείνους, τους οποίους, βέβαια, είχαν βοηθήσει για κάποιο χρονικό διάστημα, ούτως ώστε να υιοθετήσουν τα αιτήματα για αλλαγή που οι άνθρωποι που είχαν κατεβεί στους δρόμους υιοθετούσαν. Με τον τρόπο αυτό, προσπάθησαν να ηρεμήσουν τις κραυγές των τοπικών κοινωνιών για κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές και να τις αντικαταστήσουν με τις καλλυντικού τύπου δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, λες και οι αγώνες των λαών αυτών δεν γίνονταν για το δικαίωμα στο ψωμί, αλλά για το δικαίωμα πρόσβασης στις κάλπες. Υπήρχαν κάποιοι που κατηγόρησαν τους Ευρωπαίους και τα μεγάλα αδέλφια τους στην Ουάσιγκτον, για υποκρισία: ενώ είχαν «φρικάρει» για την καταστολή στη Συρία, στήριζαν ανοιχτά το καθεστώς στο Μπαχρέιν και την Υεμένη. Ενώ ανέμιζαν το φόβητρο του ριζοσπαστικού ισλαμισμού στην Υεμένη, υποστήριζαν ανοιχτά ένα καθεστώς θιασωτών του ιερού πολέμου (τζιχάντ) που θέλει να επιβάλει τον νόμο της σαρία στη Λιβύη. Ενώ ζητούσαν την παραίτηση του Άσαντ, έκλειναν το ένα μάτι στις μεσαιωνικές μοναρχίες των Εμιράτων, της Ιορδανίας, του Μαρόκου και της Σαουδικής Αραβίας. Δεν αποτελεί καμία έκπληξη το ότι οι ιμπεριαλιστές (και οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ιμπεριαλιστές με την κλασσική έννοια του όρου) ποτέ δεν κινούνται, εκτός αν υπάρχει κάποιος στόχος που να ταιριάζει με τα δικά τους υλικά και γεωπολιτικά συμφέροντα. Υποκριτές μπορεί να είναι, αλλά η υποκρισία τους είναι αναμενόμενη.
Άλλοι καταγγέλλουν, επίσης, την υποκρισία από την πλευρά των Ευρωπαίων όταν μιλούν για «δημοκρατία», κάνοντας ακατάσχετη κατάχρηση της έννοιας αυτής και παραμορφώνοντάς την κατά βούληση, όταν αυτό που έκαναν ήταν να διοχετεύσουν προσεκτικά τη διαδικασία της αλλαγής σης αραβικές χώρες με έναν τυπικά επαίσχυντο τρόπο (“άλλαξε τα πάντα προκειμένου να μην αλλάξει τίποτα”), έτσι ώστε δεν θα υπήρχαν ξεκάθαρες δικτατορίες, αλλά επιτηρούμενες “δημοκρατίες”, με το στρατό ως τον τελικό εγγυητή των αυτοκρατορικών συμφερόντων. Άλλωστε, η μόνη ελευθερία που ξέρουν πώς να υπερασπιστούν είναι η ελευθερία της αγοράς.
Αλλά υπήρξαν και άλλοι πάλι που μας διόρθωναν, λέγοντας ότι οι ευρωπαϊκές χώρες δεν ήταν υποκριτές, αλλά απλώς αντιφατικές: δηλαδή, ότι δεν ήταν το ζήτημα ότι δεν ήταν «δημοκρατική» από μόνες τους, ήταν ότι είχαν μια πολιτική για το εσωτερικό και μια άλλη για το εξωτερικό. Η εξωτερική πολιτική καθοριζόταν, φυσικά, από τα αργυρώνητα συμφέροντά τους, λαμβάνοντας υπόψη ότι η εσωτερική πολιτική υποτίθεται ότι βασιζόταν σε καλά ριζωμένες δημοκρατικές αξίες.
Χρειάστηκε μόνο η είσοδος στο προσκήνιο μέσα από την Puerta del Sol των «indignados» (“αγανακτισμένων”) σε όλη τη δόξα και το μεγαλείο τους, για να επιπλεύσει ο μύθος μιας δημοκρατικής Ευρώπης. Η Δυτική Δημοκρατίας, όπως μερικοί την αποκαλούν, λειτουργεί εφόσον κανείς δεν διαμαρτύρεται. Όπως έχει τόσο πειστικά αποδείξει ο Νόαμ Τσόμσκι, στις προηγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες ο πραγματικός μηχανισμός ελέγχου δεν είναι τόσο πολύ τα κλομπ της αστυνομίας, όσο η δημιουργία της αναγκαστικής συναίνεσης μέσω ασφυκτικών μορφών προπαγάνδας. Από τη στιγμή που οι άνθρωποι αποφασίζουν να κινηθούν έξω από τα στενά όρια των δημοκρατικών ελευθεριών από αυτή τη μικρή ελίτ που κυβερνά, η ευρωπαϊκή δημοκρατία δείχνει τα δόντια της και φυλακίζει, κτυπά (κανείς δεν τολμά να μιλήσει για βασανιστήρια, αλλά συμβαίνει και αυτό) και σκοτώνει. Αυτό συνέβη στη Γένοβα πριν από δέκα χρόνια και αυτό έχει συμβεί πολλές φορές στην Ελλάδα, αλλά οι αναμνήσεις των Ευρωπαίων πολιτών είναι εύθραυστο πράγμα…
Το 2010 γίναμε μάρτυρες ενός πραξικοπήματος στην Ελλάδα. Ο τότε πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου πήρε πρωτοβουλία για δημοψήφισμα για να αποφασίσει αν η Ελλάδα θα συνεχίσει να παραμένει μέρος της ζώνης του ευρώ. Του ασκήθηκαν αμέσως πιέσεις να παραιτηθεί.
Η πίεση, φυσικά, δεν προήλθε από τον ελληνικό λαό, αλλά από τους μανδαρίνους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γιατί η Ε.Ε. τάχθηκε εναντίον ενός δημοψηφίσματος; Τι μπορεί να είναι πιο δημοκρατικό από ένα δημοψήφισμα, όπου οι άνθρωποι καλούνται να έχουν άμεσο λόγο σχετικά με την πολιτική που αφορούν άμεσα τόσο τους ίδιους όσο και τις επόμενες τουλάχιστον τρεις γενιές;
Η γνώμη της Ε.Ε. σχετικά με τα δημοψηφίσματα είναι πολύ καλά γνωστή σε κάποιον που ζει στην Ιρλανδία, όπου οι άνθρωποι δύο φορές καταψήφισαν ισάριθμες ευρωπαϊκές συνθήκες (αυτή της Νίκαιας το 2002 και την άλλη της Λισαβόνας το 2008) και σε κάθε περίπτωση οι Ιρλανδοί αναγκάστηκαν από τις Βρυξέλλες να ψηφίσουν και πάλι, αφού απειλήθηκαν με όλα τα είδη των ολέθριων συνεπειών που συνεπάγονται την απομάκρυνση από την Ε.Ε., μέχρι την αποβολή από το διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision.
Στην Ελλάδα, ήξεραν ότι θα έχαναν το δημοψήφισμα και έτσι αυτό ματαιώθηκε με τον πιο αντιδημοκρατικό τρόπο, δείχνοντας πώς μπορεί να αναγκαστεί ένας ολόκληρος λαός να συνεχίσει να είναι μέρος μιας εμπορικής ζώνης που τον αιμορραγεί μέχρι θανάτου με το παράνομο, ληστρικό χρέος. Απαλλάχτηκαν από τον σοσιαλδημοκράτη Παπανδρέου και τον αντικατέστησαν, χωρίς εκλογές, με έναν διορισμένο Λουκά Παπαδήμο, πρώην διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας μέχρι το 2002, μετά αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και, τέλος, οικονομικό σύμβουλο του Παπανδρέου. Αυτός ο άνθρωπος ήταν υπεύθυνος για τη μετάβαση από τη δραχμή στο ευρώ, και είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανεύθυνη χορήγηση δανείων προς τις ελληνικές τράπεζες και, τέλος, αυτός ο οποίος προώθησε προσωπικά την αποτυχημένη οικονομική πολιτική μιας κυβέρνησης που μετέτρεψε μια ολόκληρη χώρα σε ερείπια. Με άλλα λόγια, μιλάμε για τα πρόσωπα τα οποία είναι τα πλέον υπεύθυνα από οποιοδήποτε άλλον, για το χάος στο οποίο βρίσκονται οι Έλληνες σήμερα. Αλλά οι τραπεζίτες έχουν ήδη μιλήσει: δεν θα δεχτούν καμία υποψία «λαϊκισμού» (τη λέξη που χρησιμοποιείται όταν η “δημοκρατία” φέρνει αποτελέσματα που δεν επιθυμεί το κεφάλαιο ) και στις δύσκολες στιγμές κατά τις οποίες απαιτείται ένα ισχυρό χέρι τόσο για τον έλεγχο των οικονομικών όσο και για τον έλεγχο των δρόμων, ένα δυνατό χέρι που να καταστείλει τους φτωχούς, αλλά και ένα γενναιόδωρο χέρι για τους φτωχούς κερδοσκόπους… τους τραπεζίτες στην εξουσία!
Οι κυβερνήσεις θα εγγυηθούν ότι αυτό το παράνομο χρέος θα συνεχίσει να πληρώνεται, ότι θα πάρουν και το τελευταίο σεντ από εμάς πριν οι χώρες αυτές δηλώσουν ότι βρίσκονται εντέλει σε πτώχευση. Δεν υπάρχει άλλη λογική σε αυτά τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής και περικοπών των κοινωνικών δαπανών που στραγγαλίζει τις εσωτερικές αγορές και καθυστερεί την προώθηση των δαπανών. Καίγονται τώρα να αρπάξουν ό,τι μπορούν τώρα πριν καεί ολόκληρο το σπίτι.
Οι κυβερνήσεις πέφτουν … αλλά πού είναι η εναλλακτική λύση;
Η τραγωδία στην Ευρώπη συνίσταται στο ότι οι κυβερνήσεις πέφτουν, αλλά δεν υπάρχει διέξοδος από την κρίση που να προκύπτει από τις λαϊκές κινητοποιήσεις, εν μέρει επειδή το ίδιο το λαϊκό κίνημα βρίσκεται σε κρίση μετά από δεκαετίες κοινωνικών συμφώνων, αδράνειας και ειρήνευσης, κάτι που οφείλεται σε μια αρκετά συστηματοποιημένη ιδεολογική διείσδυση των ψευδαισθήσεων των τραπεζιτών σε κάθε στρώμα της κοινωνίας. Υπάρχουν οι αγώνες στην Ελλάδα, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν πετύχει αρκετά. Υπάρχουν οι “indignados” στην Ισπανία, αλλά η εργατική τάξη εκεί μόλις αρχίζει να ξυπνάει. Στην Ιταλία και την Ιρλανδία οι διαμαρτυρίες είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Στην Ιρλανδία, οποιαδήποτε μαζική κινητοποίηση περιορίζεται έτσι ώστε να μην «ζημιώνεται» η οικονομία), και όσο πιο μακριά γίνεται από τα κυβερνητικά κτίρια, μιας και οι τραπεζίτες λαμβάνουν υπόψη τους την κοινωνική τους ευθύνη.
Μόλις οι μαζικές κινητοποιήσεις αρχίσουν να αμφισβητούν το καθεστώς τι θα συμβεί σε αυτή την (κοινωνική) δημοκρατική Ευρώπη, την τόσο περήφανη για τις πολιτικές ελευθερίες της; Έχουμε ήδη μια ιδέα με την εμπειρία των Βάσκων και της Βόρειας Ιρλανδίας, πράγμα που αποδεικνύει ότι όταν η δημοκρατία δεν λειτουργεί, καταφεύγουν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κάτι που είναι βασικό μέρος της καπιταλιστικής δημοκρατίας, όπως η ψευδαίσθηση των εκλογών. Μην ξεχνάμε ότι τον Μάρτη του 2009, το χρόνο αυτό που αποδείχθηκε αποτυχία για τη γενική απεργία στην Ιρλανδία, ο Michael O’Leary, διευθύνων σύμβουλος της Ryanair, ζήτησε από την κυβέρνηση να στρατιωτικοποιήσει τα αεροδρόμια της χώρας, προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε συνδικαλιστική δράση.
Δεν έχει υπάρξει ακόμα και το παραμικρό ίχνος μιας επανάστασης στην Ελλάδα, ενώ έχει ήδη πραγματοποιηθεί ένα πραξικόπημα – που δεν είναι στρατιωτικό, είναι η αλήθεια, αλλά, ωστόσο, είναι ένα πραξικόπημα με μια δύναμη που είναι μεγαλύτερη από αυτή των όπλων: την ισχύ του ευρώ. Αυτό θα πρέπει να αποτελεί μια αρκετά επαρκή απόδειξη σε όλους εκείνους που εξακολουθούν να πιστεύουν σε όλο αυτό το φάσμα των φιλελεύθερων αξιών, των ριζωμένων στην ευρωπαϊκή κοινωνία, ότι αυτά τα » πράγματα μπορούν να συμβούν και εδώ. Σε τελική ανάλυση, ο καπιταλισμός βασίζεται στην ωμή βία και η δημοκρατία του είναι απλώς τυπική, κάτι σαν καλλυντικό. Οι “indignados” στα στρατόπεδά τους σε όλη την Ευρώπη έχουν δίκιο να απαιτούν πραγματική δημοκρατία, και ο καθένας μπορεί να δει ότι οι αποφάσεις που αφορούν όλους μας λαμβάνονται στις Βρυξέλλες και την ΕΚΤ.
Δεν θα πρέπει, φυσικά, να ξεχνάμε ποτέ ότι δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία στην πολιτική, εκτός αν υπάρχει δημοκρατία στην οικονομία. Όσο η οικονομία (δηλαδή, η οργάνωση των μέσων για την εξασφάλιση της διαβίωσης των ανθρώπων) βρίσκεται στα χέρια μιας μειοψηφίας, θα είναι στην υπηρεσία μιας μειοψηφίας. Και αυτή η μειοψηφία θα έχει ισχύ έναντι των άλλων, χωρίς να χρειάζεται να ανησυχεί αν κυβερνά μέσω δημοψηφισμάτων ή τεχνοκρατών. Αυτό είναι το βασικό όριο της δημοκρατίας, της ιερής ατομικής ιδιοκτησίας, και αυτό θα πρέπει να είναι το πρώτο στοιχείο που κάθε πραγματικά εναλλακτικό σχέδιο πρέπει να σκεφτεί, εάν θέλει να πολεμήσει και ξεπεράσει την κρίση.