Ο Βαγγέλης Γιακουμάκης (Σέλλι Ρεθύμνου 23 Μαρτίου 1995 – Ιωάννινα, Φεβρουάριος 2015) ήταν φοιτητής της Γαλακτοκομικής Σχολής Ιωαννίνων που εξαφανίστηκε στις 6 Φεβρουαρίου του 2015 και βρέθηκε νεκρός περίπου ένα μήνα αργότερα, στις 15 Μαρτίου, με τραύματα από μαχαίρι. Πιστεύεται ότι είχε πέσει θύμα bullying και λεκτικού εκφοβισμού, τα οποία ήταν και τα αίτια της εξαφάνισης και του θανάτου του. Η υπόθεσή του απασχόλησε έντονα τα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα γιατί θεωρείται ότι έφερε στο φως ένα πρόβλημα που συχνά αποσιωπάται.
Ο 20χρονος φοιτητής από το Ρέθυμνο είχε εξαφανιστεί από τη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων το μεσημέρι της Παρασκευής, 6 Φεβρουαρίου. Η ξαφνική εξαφάνιση του νεαρού Κρητικού, είχε φέρει στην επιφάνεια για ακόμη μία φορά το ζήτημα του bullying, ενώ πολλοί έκαναν λόγο για κακοποίηση του από συμφοιτητές του στη σχολή, εμπλέκοντας μάλιστα και πολιτικά πρόσωπα στην προσπάθεια συγκάλυψης τους.
Στη διάρκεια των 40 αυτών ημερών που αναζητείτο ο Βαγγέλης, είχαν γίνει αρκετές κινητοποιήσεις για τον εντοπισμό του και μάλιστα η αδελφή του μέσω Facebook είχε κάνει έκκληση στον κόσμο να κατέβουν στον Πειραιά, σε μία ύστατη προσπάθεια να βρουν εκεί τον Βαγγέλη.
Παράλληλα έρχονταν στο φως σοκαριστικές αποκαλύψεις σχετικά με την κατάσταση που επικρατούσε στη σχολή και τις σχέσεις του με τους συντοπίτες συμφοιτητές του, ενώ διερευνήθηκε εκτενώς κατά πόσο το παιδί είχε πέσει θύμα εκφοβισμού.
Παράλληλα με τις έρευνες, ήρθαν στο φως σοκαριστικές λεπτομέρειες που ανέφεραν ότι ο φοιτητής ζούσε μια κόλαση και είχε πέσει θύμα bullying από τους συμφοιτητές του από την Κρήτη που τον εκφόβιζαν και τον κακοποιούσαν ψυχολογικά και σωματικά. Ένας μάρτυρας ανέφερε στην Αγγελική Νικολούλη ότι ο διευθυντής της Σχολής γνώριζε τα ακραία περιστατικά που συνέβαιναν στη σχολή και είχε ζητήσει τη συμβουλή ειδικών.
Όπως έγινε γνωστό αργότερα, το παιδί είχε αναγκαστεί να αλλάξει δωμάτιο. Η μητέρα του παρακαλούσε όποιον γνώριζε κάτι να το πει, προκειμένου να λυθεί το μυστήριο της εξαφάνισης. Μάρτυρες ανέφεραν ότι έβγαλε εισιτήριο στα ΚΤΕΛ Ιωαννίνων ενώ υπήρχαν μαρτυρίες που έλεγαν ότι εθεάθη στην Κρήτη. Ωστόσο, η αστυνομία είχε επικεντρώσει τις έρευνές της στα Ιωάννινα.
Η εμπλοκή του Κρητικού πολιτικού
Ενώ οι έρευνες συνεχίζονταν, η Έλενα Ακρίτα αποκάλυψε ότι στην υπόθεση εμπλεκόταν γνωστός πολιτικός, ο οποίος ήταν βουλευτής από την Κρήτη και είχε μεσολαβήσει για να μη διώξουν από τη Σχολή ένα μέλος της συμμορίας που εκφόβιζε τον Γιακουμάκη.
Όπως έγραφε η δημοσιογράφος: ” Στην υπόθεση αυτή εμπλέκεται γνωστός πολιτικός άνδρας. Ένας πρωτοκλασάτος κρητικός βουλευτής ο οποίος συγκάλυπτε τη συμμορία, μεσολάβησε για να μη διώξουν «τα παιδιά» από τη σχολή και κουκούλωνε την τραγωδία.
Τι θα γίνει με αυτόν τον τύπο; Γιατί κανείς δεν τον κατονομάζει; Ποιος τον καλύπτει και γιατί; Προσωπικά – έπειτα από δημοσιογραφική έρευνα – είμαι 90% βέβαιη για την ταυτότητά του: το υπόλοιπο 10% δυστυχώς με εμποδίζει να το δημοσιοποιήσω”.
Όπως έγινε γνωστό αναφερόταν στον Βουλευτή Χρήστο Μαρκογιαννάκη, ο οποίος λίγο αργότερα αρνήθηκε τις κατηγορίες και δήλωσε ότι είχε επικοινωνήσει με τη σχολή για άλλον λόγο. Ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης αθωώθηκε από την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας.
Τα “βασανιστήρια”
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=_8tRzaQZfmY”]
Η έκθεση έδινε ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για τις δύσκολες μέρες που περνούσε ο Γιακουμάκης μέσα στη σχολή. Ο Βαγγέλης – αλλά και άλλοι μαθητές – είχε πέσει συχνά θύμα εκφοβισμού και βίαιης συμπεριφοράς «εξευτελιστικής και απαράδεκτης», όπως σημειώνει μια μάρτυρας από τους «Κρητικούς».
Του έκλειναν το ζεστό νερό όταν έκανε μπάνιο, τον είχαν κλείσει μέσα σε ντουλάπα και του πετούσαν κέρματα για να «τραγουδήσει» όπως τα μηχανήματα, τον ξύρισαν παρά τη θέλησή του και τον έδεναν σε καρέκλες. ‘Όπως ο ίδιος είχε πει στη μητέρα του, τον είχαν χτυπήσει και είχαν βγάλει δύο τάβλες από το κρεβάτι του, μεταξύ άλλων.
Η διεύθυνση αποδέχεται ότι συνέβαιναν περιστατικά βίας, αλλά θεωρούσε ότι αρκούσε η αλλαγή δωματίου, συγκατοίκου (σ.σ.: οι σπουδαστές στη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων μένουν σε δωμάτια εντός της σχολής) και κάποιες συστάσεις για να λυθεί το πρόβλημα.
Οι ίδιοι οι Κρητικοί στις μαρτυρίες τους περιγράφουν τις πράξεις τους ως «αγορίστικα παιχνίδια», που όμως παρέμεναν σε φιλικό επίπεδο. «Δεν είμαστε τραμπούκοι, ούτε φονιάδες» δήλωναν οι Κρητικοί συμφοιτητές του Βαγγέλη που στοχοποιήθηκαν για τα καψώνια. …
Ο εντοπισμός της σορού του
Στις 15 Μαρτίου ειδικά εκπαιδευμένοι δύτες βούτηξαν στη λίμνη των Ιωαννίνων, ωστόσο δε βρήκαν κανένα ίχνος του Γιακουμάκη. Την επόμενη ημέρα, η σορός του βρέθηκε από ένα ζευγάρι σε βαλτώδη περιοχή 800 μέτρα από τη σχολή του. Βρισκόταν σε προχωρημένη σήψη και δίπλα του υπήρχε ένα μαχαίρι, που σύμφωνα με την αστυνομία, ήταν σημαντικό στοιχείο.
Η κηδεία του έγινε σε κλίμα οδύνης και πλήθος κόσμου τον συνόδεψε στην τελευταία του κατοικία. Η υπόθεση του έφερε στην επιφάνεια το θέμα του bullying στα ελληνικά σχολεία και τους λάθος χειρισμούς των εκπαιδευτικών.
Η δίκη
Έναν μήνα αργότερα, τον Απρίλιο του 2015, ασκήθηκαν ποινικές διώξεις στον πρώην διευθυντή της Σχολής και στην υπεύθυνη της Εστίας, για συνεχή παραβίαση των καθηκόντων τους, για τους χειρισμούς τους απέναντι στην υπόθεση του Γιακουμάκη. Στις 23 Ιουνίου του 2016, αποφασίστηκε η παραπομπή σε δίκη του πρώην υπουργού και βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Χρήστου Μαρκογιαννάκη με την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας σε παράβαση καθήκοντος. Το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Ιωαννίνων απάλλαξε από τις κατηγορίες τον Χρήστο Μαρκογιαννάκη και την υπεύθυνη της Εστίας ενώ ο διευθυντής της Γαλακτοκομικής Σχολής καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο ετών για παράβαση καθήκοντος.
Στη συνέχεια άσκησε έφεση κατά της πρωτόδικης απόφασης και κατά την απολογία του υποστήριξε ότι έπραξε ό,τι έπρεπε, ακολουθώντας τις υποδείξεις τις οποίες είχε λάβει από την προϊστάμενη αρχή στην Αθήνα.
Μάλιστα, προχώρησε και σε μήνυση εις βάρος του πατέρα του Βαγγέλη Γιακουμάκη μετά από διένεξη που είχε μαζί του.
Οι επιζώντες της βίας είναι τα άτομα που υπέστησαν βίαιη κακοποίηση ή φρικαλεότητες κάθε μορφής, από διεστραμμένους θύτες, από πολέμους, ή από φυσικές καταστροφές. Σίγουρα ξέρουν να μας πουν τι σημαίνει να είσαι «ζωντανός νεκρός». Όταν όμως κάποτε πεθάνουν, θα συνεχίσουν να λέγονται «επιζώντες». Ο όρος έχει καθιερωθεί διεθνώς.
Τρία χρόνια πέρασαν από την κηδεία του Βαγγέλη Γιακουμάκη, ο οποίος υπήρξε κατ’ εξακολούθηση θύμα μπούλινγκ. Από ό,τι γνωρίζουμε, δεν έκανε γνωστό σε όλο του το φάσμα το μαρτύριο που ζούσε, δεν κατήγγειλε επώνυμα τους βασανιστές του, δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την κακοποίηση απαιτώντας λύση από όλους τους αρμόδιους, και κυρίως, δεν απαίτησε αυτό που είχε απόλυτο δικαίωμα, τη «βοήθεια».
«Αν ζητήσεις βοήθεια δεν θα είσαι άντρας κι αν δεν ζητήσεις βοήθεια πάλι δεν είσαι άντρας αφού μπορούμε να σε κακοποιούμε ατιμώρητοι». Υποθετικά, μοιάζει ένα αδιέξοδο διπλό μήνυμα που δεν στάθηκε δυνατό να το διαχειριστεί.
Δεν μπορώ να διαχειριστώ κάτι, σημαίνει ότι δεν μπορώ να το ελέγξω, και αναλόγως μπορεί να φτάσω να νιώθω ότι χάνω τον έλεγχο όλης της ζωής μου, οπότε σε αυτή την περίπτωση το μόνο που απομένει -αφού δεν περιμένω από κανέναν βοήθεια- είναι να ελέγξω το θάνατό μου(1). Για άλλη μια φορά, και αν βέβαια δεχτούμε ότι όντως ήταν αυτοκτονία, η αυτοχειρία γίνεται διεκδίκηση ελευθερίας(2): Ελευθερίας των επιλογών ενός ανθρώπου, ελευθερίας της ευθύνης και του ελέγχου της ζωής του.
Αλλά το να ζητά κανείς «βοήθεια», για κάτι που δεν μπορεί να διαχειριστεί(κι όταν την ζητήσει και δεν του την δώσουν, απευθύνεται όπου αλλού μπορεί να έχει εμπιστοσύνη), σημαίνει πως μπορεί να επανακτήσει τον έλεγχο της ζωής του, να προστατεύσει τα όριά του, να απαιτήσει την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του. Και καταλαβαίνει πως όποιος δεν μπορεί να μοιραστεί τα βιώματά του, χάνει την ανθρώπινη διάστασή του(3).
Καταλαβαίνει, επίσης, ότι υπάρχει απάντηση απέναντι σε διαστροφικά άτομα, διότι “οι θύτες του μπούλινγκ δεν είναι οι δυνατοί, αλλά οι διαστροφικοί”. Κι αυτή την απάντηση οφείλουμε να την μάθουμε σε όλους από μικρή ηλικία, επενδύοντας στην πρόληψη: Μια μάλλον μεγάλη τρύπα στη χώρα, στον πολιτισμό, στην παιδεία, στην οικογένεια, στην κοινωνία.
Έτσι ο Γιακουμάκης, θα μας θυμίζει πάντα πόσο ανεπαρκής κοινωνία είμαστε στο να προστατεύουμε τον ψυχικά υγιή από τους ψυχικά διεστραμμένους, τον πολιτισμένο από τους απολίτιστους.
Θα μας θυμίζει, πως η βία που εύκολα όλοι καταδικάζουμε -απ’ όπου κι αν προέρχεται- νίκησε πάλι. Και αν είμαστε όλοι κάπου εκεί γύρω και καταλάβαμε τι γινόταν, αποδείχθηκε πως τίποτα ουσιαστικά δεν κάναμε. Και θα μας θυμίζει ότι το πιο βίαιο πράγμα είναι το να μην κάνουμε, όπως έχει πει η κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Ελένη Νίνα, που η ίδια μιλώντας* με αφορμή την επέτειο της κηδείας του, επισήμανε:
“[…] Με τις πράξεις μας, έχουμε πάρει μέρος στην αυτοκτονία του, ως χορός μιας τραγωδίας ο οποίος διαπιστώνει το φαινόμενο και απλά το λέει μόνο στον εαυτό του, αλλά δεν αποφασίζει, δεν δρα, δεν γίνεται πρωταγωνιστής […] Δεν φτάνει να κάνουμε μνημόσυνα. Είναι να κάνουμε μία δράση ώστε να μη φτάνουμε να κηδεύουμε τις αρχές και τις αξίες μας […]”
Για άλλη μια φορά, δεν μπορέσαμε να προστατεύσουμε τον άνθρωπο και ούτε φροντίσαμε να του δώσουμε τα εφόδια να προστατεύσει ο ίδιος τον εαυτό του, διότι, επιπλέον, το να μιλήσει και να ζητήσει βοήθεια κάποιος στην κοινωνία μας μεταφράζεται ως αδυναμία.
Ο Γιακουμάκης δυστυχώς μπλέχτηκε σε μια αδιέξοδη κουλτούρα που διαπερνάει τη νοοτροπία μας και αναδύει τις επικίνδυνες ελλείψεις μας στην πρόληψη, στην θεραπεία και στην καταστολή της βίας. Έδειξε πως ο πολιτισμός μας μπάζει… και είναι πολύ πιο βίαιος -μέσω και της απάθειας- απ’ ότι θέλουμε να νομίζουμε. Έδειξε, ακόμα χειρότερα, πως δεν μπορούν να μάς έχουν πραγματικά εμπιστοσύνη, να βασίζονται πάνω μας, για όσα είμαστε συνυπεύθυνοι ή και υπεύθυνοι.
Κι ο επιζών της βίας, Βαγγέλης Γιακουμάκης, θα ζει για πάντα για να μας το θυμίζει.
ΥΓ. “Το ψυχικό τραύμα πλήττει τον ανίσχυρο. Τη στιγμή του τραύματος μια τρομακτική δύναμη κάνει το θύμα ανίσχυρο. Όταν η δύναμη αυτή έρχεται από τη φύση, μιλάμε για φυσικές καταστροφές. Όταν επιβάλλεται από άνθρωπο, μιλάμε για φρικαλεότητες.
Ο ψυχίατρος Κάρντινερ περιγράφει: «Οταν ένα άτομο κατακλύζεται από τρόμο και αδυναμία, κατακερματίζεται ολόκληρο το οικοδόμημα της συγκροτημένης και συντονισμένης δραστηριότητας».
Ο θύτης
Το μόνο που ζητάει ο θύτης από τον μάρτυρα είναι να μην κάνει τίποτε. Απευθύνεται στη γενική τάση των ανθρώπων να μη βλέπουν, να μην ακούν και να μη λένε τίποτε κακό. Πρώτη άμυνά του είναι η μυστικότητα και η σιωπή.
Αν αυτά αποτύχουν, τότε ο θύτης αμφισβητεί την αξιοπιστία του θύματός του. Οσο ισχυρότερος είναι ο θύτης τόσο περισσότερες δυνατότητες έχει να παραποιεί την πραγματικότητα.
Για τον τρόπο σκέψης του θύτη δεν γνωρίζουμε πολλά: αυταρχικός, μυστικοπαθής, μεγαλομανής, ακόμη και παρανοϊκός, είναι πολύ ευαίσθητος στην πραγματικότητα της δύναμης και στα κοινωνικά πρότυπα. Συνήθως περιφρονεί εκείνους που προσπαθούν να τον καταλάβουν και έτσι δεν προσφέρεται για μελέτη. Επειδή δεν πιστεύει ότι έχει πρόβλημα, δεν ζητάει βοήθεια παρά μόνον όταν αντιμετωπίζει τον νόμο.
Επιφανειακά δείχνει φυσιολογικός. Από τη σκοπιά των νομικών θεσμών μας και των ηθικών κρίσεών μας, αυτή η φαινομενική ίσως φυσιολογικότητα είναι πολύ πιο απειλητική από όλες μαζί τις φρικαλεότητες.
Το θύμα
Το θύμα όμως ζητάει από τον μάρτυρα να μοιρασθεί μαζί του το φορτίο του πόνου.
Ζητάει δράση, δέσμευση, μνήμη. Σε κάθε πόλεμο οι στρατιώτες, ακόμη και όσοι θεωρήθηκαν ήρωες, παραπονιούνται με πικρία ότι κανείς δεν θέλει να γνωρίζει την αλήθεια για τον πόλεμο.
Οσο για τα κακοποιημένα παιδιά ή τις κακοποιημένες γυναίκες δεν θα βρούμε κανένα μνημείο στον κόσμο, στο όνομά τους!
Όταν το θύμα δεν έχει τόσο εκτίμηση όση έχουν οι ήρωες, όταν είναι μια γυναίκα ή ένα παιδί, τότε διαπιστώνει ότι τα τραυματικά γεγονότα της ζωής του δεν γίνονται αποδεκτά από την κοινωνία. Τότε η εμπειρία του γίνεται ανομολόγητη.” (4)
Με πληροφορίες από mixanitouxronou.gr, wikipedia, tvxs.gr