Με ερώτηση που κατέθεσαν προς τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης οι βουλευτές του ΚΚΕ Μανώλης Συντυχάκης, Θανάσης Παφίλης και Σταύρος Τάσσος ζητούν να αποκατασταθεί άμεσα το ιστορικό φρούριο “Ιτζεδίν” στα Χανιά.
Όπως επισημαίνουν:
“Στον ιστορικό αυτό τόπο, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμιά εργασία συντήρησης και η αλμύρα της θάλασσα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την άσχημη κατάσταση και να κάνει άμεσα αναγκαίες τις εργασίες αποκατάστασης. Επιπλέον, ένας χώρος που θα μπορούσε να είναι επισκέψιμος σε εργαζόμενους και μαθητές, σε τουρίστες από όλο τον κόσμο για να διαδίδεται η ιστορική μνήμη, σήμερα αφήνεται στην τύχη του.”
Σημειώνουν επίσης ότι το μνημείο έχει περάσει στο Υπερταμείο με την ενσωμάτωση του ΕΤΑΔ στο οποίο ανήκει σήμερα.
Στην ερώτηση απάντησε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Μυρσίνη Ζορμπά δίχως όμως να προτείνει κάποια λύση. Πάντως, η Υπουργός σημειώνει ότι “διαπιστώθηκε ότι το φρούριο Ιτζεδίν δεν συμπεριλαμβάνεται στα μεταβιβαζόμενα ακίνητα” ενώ αναφέρει ότι “ο Δήμος Χανίων έχει ζητήσει την παραχώρηση της χρήσης των ακινήτων του φρουρίου Ιτζεδίν από την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου”.
Όσον αφορά τις απαραίτητες εργασίες, η μόνη απάντηση που δίνει η Υπουργός είναι ότι “μέχρι σήμερα δεν έχει κατατεθεί στις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ.Α. αίτημα για την έγκριση μελέτης αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου”.
Στο κείμενο της ερώτησης πιο αναλυτικά αναφέρονται τα εξής:
Το φρούριο «Ιτζεδίν» στο χωριό Καλάμι Χανίων είναι από τα λίγα στην Ελλάδα που έχουν συνδεθεί τόσο στενά με την ιστορία των λαϊκών αγώνων, με την αλύγιστη στάση των εκατοντάδων κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών απέναντι στη βία και τις διώξεις του αστικού κράτους τον 20ο αιώνα. έγινε τόπος κράτησης και μαρτυρίου για κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές.
Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1964 βασανίστηκαν στο Ιτζεδίν περίπου 400 κομμουνιστές και αντιστασιακοί, ενώ στα κελιά που κρατούνταν οι μελλοθάνατοι κομμουνιστές πριν οδηγηθούν στο απόσπασμα υπάρχουν ακόμα χαραγμένα τα ονόματα και τα τελευταία λόγια κάποιων από αυτούς. Ως φυλακή λειτούργησε μέχρι το 1971, οπότε και έκλεισε οριστικά.
Το 1975, το υπουργείο Δικαιοσύνης παραχώρησε για χρήση το εντός του τείχους συγκρότημα του φρουρίου Ιτζεδίν στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας και την Υπηρεσία του Ναυστάθμου Κρήτης.
Το 1986 το φρούριο χαρακτηρίστηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο και πλέον υπάγεται και στις αρμοδιότητες του υπουργείου Πολιτισμού – συγκεκριμένα στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Κρήτης. Από το 2007 περνάει στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ).
Το Δεκέμβρη του 2011 η ΚΕΔ συγχωνεύθηκε με την (τότε) εταιρεία «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» λαμβάνοντας την επωνυμία ΕΤΑΔ (Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου), ενώ πρόσφατα πέρασε στο υπερταμείο με την ενσωμάτωση του ΕΤΑΔ στο οποίο ανήκει σήμερα.
Στον ιστορικό αυτό τόπο, δεν έχει πραγματοποιηθεί καμιά εργασία συντήρησης και η αλμύρα της θάλασσα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την άσχημη κατάσταση και να κάνει άμεσα αναγκαίες τις εργασίες αποκατάστασης. Επιπλέον, ένας χώρος που θα μπορούσε να είναι επισκέψιμος σε εργαζόμενους και μαθητές, σε τουρίστες από όλο τον κόσμο για να διαδίδεται η ιστορική μνήμη, σήμερα αφήνεται στην τύχη του.
Η αρχιτεκτονική και η ιστορία του κτιρίου είναι ικανές για να χαρακτηριστεί και να αξιοποιηθεί ως μνημείο. Μάλιστα, αυτό το κτίριο έχει εμπνεύσει και τον κόσμο της τέχνης. Εκεί γυρίστηκαν από τον Παντελή Βούλγαρη σκηνές της ταινίας του «Τα πέτρινα χρόνια»
ΕΡΩΤΑΤΑΙ ο κύριος υπουργός
-Τι μέτρα θα πάρει ώστε να φύγει το φρούριο από το υπερταμείο και να αποκατασταθεί άμεσα με ευθύνη του κράτους ώστε να αναδειχθεί ως ιστορικό μνημείο και να δοθεί στην τοπική κοινωνία, ώστε να μπορεί να αξιοποιείται από το λαό και τη νεολαία για την ανάδειξη της ιστορίας του λαϊκού κινήματος του τόπου.
Η απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού
Σε απάντηση της με αριθμ. Πρωτοκόλλου 4048/5.12.18 Ερώτησης των Βουλευτών κ.κ. Μανώλη Συντυχάκη, Θανάση Παφίλη και Σταύρου Τάσσου και σύμφωνα με τα στοιχεία που έθεσαν υπόψη μας οι αρμόδιες Υπηρεσίες, σας γνωρίζουμε τα εξής:
Το φρούριο Ιτζεδίν και συγκεκριμένα το κτηριακό συγκρότημα μαζί με τη βρύση στον κόλπο της Σούδας Ν. Χανίων έχει χαρακτηριστεί ως «ιστορικό διατηρητέο μνημείο, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/50, (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/2796/43152/3.12.1986, ΦΕΚ 936/Β/31.12.1986). Ως εκ τούτου, προστατεύεται από τις διατάξεις του Ν. 3028/2002 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», επειδή η θέση του φρουριακού συγκροτήματος που δεσπόζει στην περιοχή Αποκορώνου και η σύνδεσή του με τα ιστορικά γεγονότα του 19ου και 20ού αιώνα και τους αγώνες των Κρητών για την απελευθέρωσή τους, στοιχειοθετούν την έννοια του ιστορικού μνημείου.
Συγκεκριμένα χτίστηκε μετά την επανάσταση του 1866 από το Διοικητή Κρήτης Ρεούφ Πασά και πήρε το όνομα του γιού του Ρεούφ, Αμπτούλ Αζίζ Ιτζεδίν. Στη θέση αυτή προϋπήρχε φρούριο ήδη το 1630. Στην εξέγερση των Κρητών το 1878 οι επαναστάτες δεν μπόρεσαν να το καταλάβουν. Από την αναχώρηση του τουρκικού στρατού ως το 1950 χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή. Είναι λιθόκτιστο κτίριο, ορθογώνιο με αυλή στο κέντρο. Στη βορινή πλευρά, υπάρχει σειρά θολωτών χώρων που καλύπτονται από το ανάχωμα του προμαχώνα, και που στο βάθος έχουν είδος καταπακτής που οδηγεί στα πυροβολεία. Ανατολικά, Βορινά και Δυτικά το ανάχωμα υποβαστάζεται από πέτρινη βάση από λαξευτή λιθοδομή που δημιουργεί πρανές και καταλήγει σε κυμάτιο. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει η είσοδος του κτηρίου, με τοξωτό υπέρθυρο και θύρωμα από λαξευτή λιθοδομή, με παραστάδες και οριζόντιο γείσο.
Στη Νότια πλευρά και έξω από το κτήριο υπάρχει κτιστή δεξαμενή που κατασκευάστηκε το 1884, “επί αυτοκρατορίας Σουλτάν Χαμέτ υπό Γεωργάκη αρχιτέκτονος” κατά την εντοιχισμένη επιγραφή στα Ελληνικά»
Το φρούριο Ιτζεδίν ανήκει στην Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤ.Α.Δ. Α.Ε.).
Αποτελεί Δημόσιο Ακίνητο με ΑΒΚ 3547 σύμφωνα με το Βιβλίο Καταγραφής που διατηρεί η Κτηματική Υπηρεσία Χανίων του Υπουργείου Οικονομικών, το οποίο διαχειρίζεται η ΕΤ.Α.Δ.Α.Ε. Κατά τον έλεγχο που διενήργησε η Υπηρεσία Νεώτερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης στον κατάλογο των μεταβιβαζόμενων προς την ΕΕΣΥΠ/ΕΤΑΔ ακινήτων χωρικής αρμοδιότητάς μας, όπως διαλαμβάνονται υπό ΚΑΕΚ στην υπ’ αρ. 86/18.06.2018 διυπουργική απόφαση του ΚΥΣΟΙΠ (ΦΕΚ 2317/Β/19.06.2018), διαπιστώθηκε ότι το φρούριο Ιτζεδίν δεν συμπεριλαμβάνεται στα μεταβιβαζόμενα ακίνητα.
Το φρούριο, υπάγεται στις διατάξεις του άρθρου 11 παρ. 2 του Ν. 3028/2002, στο οποίο αναφέρεται ότι «ο κύριος ή νομέας μνημείου υποχρεούται να μεριμνά για την άμεση εκτέλεση των εργασιών συντήρησης, στερέωσης ή προστασίας ετοιμόρροπου μνημείου χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, με δική του δαπάνη και υπό την εποπτεία και τις υποδείξεις της Υπηρεσίας σύμφωνα και με τις διατάξεις των άρθρων 40 και 41. Αν ο κύριος ή ο νομέας αδρανεί, την ίδια υποχρέωση έχει ο κάτοχος, ο οποίος μπορεί να αναχθεί κατά του κυρίου ή του νομέα». Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 1 του Ν. 3028/2002 «απαγορεύεται κάθε ενέργεια σε ακίνητο μνημείο, η οποία είναι δυνατόν να επιφέρει με άμεσο ή έμμεσο τρόπο καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής του».
Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 4 του ιδίου Νόμου «για κάθε εργασία, επέμβαση ή αλλαγή χρήσης σε ακίνητα μνημεία, απαιτείται έγκριση που χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου».
Ο Δήμος Χανίων έχει ζητήσει την παραχώρηση της χρήσης των ακινήτων του
φρουρίου Ιτζεδίν από την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου.
Μέχρι σήμερα δεν έχει κατατεθεί στις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ.Α. αίτημα για
την έγκριση μελέτης αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου.