Ευνοϊκότερο για τους πιο αδύναμους δανειολήπτες χαρακτήρισε κατά τη χθεσινή συζήτηση στη Βουλή το νέο πλαίσιο προστασίας για το νέο πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας ο Βουλευτής Χανίων του ΣΥ.ΡΙΖ.Α κ. Αντώνης Μπαλωμενάκης .
Ως ιδιαίτερα θετικό υπογράμμισε το γεγονός ότι για πρώτη φορά προστατεύεται η κατοικία όσων έχουν επιχειρηματικά δάνεια». «Πρόκειται», είπε, «για μικρούς ή μεσαίους επιχειρηματίες που δυσκολεύτηκαν στα χρόνια της κρίσης και αναγκαστικά προσέφυγαν στον τραπεζικό δανεισμό, βάζοντας για ασφάλεια το ίδιο τους το σπίτι καθώς συνήθως δεν είχαν άλλα αξιόλογα περιουσιακά στοιχεία. Η νέα ρύθμιση αποτελεί αποκατάσταση μια αδικίας που υπαγορεύεται από λόγους ισότητας γιαυτό και συγκέντρωσε τη γενική επιδοκιμασία.»
Σημαντικό επίσης χαρακτήρισε ο Χανιώτης βουλευτής τον ακριβέστερο προσδιορισμό της έννοιας του ευάλωτου δανειολήπτη με την εξαντλητική παράθεση όλων των παραμέτρων της προσωπικής και οικονομικής του κατάστασης, όπως το ύψος ετησίου εισοδήματος, η αξία της κατοικίας, οι καταθέσεις και ο αριθμός των μελών της οικογένειάς του.
Ο κ. Μπαλωμενάκης αναφέρθηκε ακόμα στο θέμα των «στρατηγικών κακοπληρωτών» τονίζοντας ότι υπάρχουν τα θεσμικά και τεχνικά εργαλεία για να προσδιοριστούν, με ακρίβεια μάλιστα, ποιοι είναι εκείνοι που εκμεταλλεύτηκαν την χρηματοδότηση για αθέμιτο πλουτισμό, όσοι εκ συστήματος δεν καταβάλλουν τις δόσεις τους ενώ μπορούν . Υπενθύμισε ότι κατά τη διάρκεια των εργασιών της εξεταστικής επιτροπής της βουλής για τα δάνεια των κομμάτων και των ΜΜΕ αποδείχθηκε ότι οι μηχανισμοί υπάσχουν και εάν δεν υπάρχει αποτέλεσμα στην εποπτεία αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην έλλειψη σχετικής βούλησης. «Μας είχε κατατεθεί τότε ότι η τράπεζα της Ελλάδας διαθέτει ειδικό μηχανισμό εποπτείας με επιτελείο έμπειρων επιθεωρητών που έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν έλεγχο σε κάθε δανειοδότηση, αλλά και σε πραγματικά στοιχεία του δανειολήπτη, όπως το cash flow, τις χρηματικές ροές, και να εντοπίζουν περιπτώσεις παράτυπων δανείων, μη νόμιμων εξασφαλίσεων κλπ», είπε καταθέτοντας στα πρακτικά σχετικά αποδεικτικά έγγραφα» τόνισε χαρακτηριστικά.
Το πλήρες κείμενο τη ομιλίας έχει ως εξής:
«Η επιδότηση εκ μέρους του ελληνικού δημοσίου της αποπληρωμής στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων που έχουν ως εγγύηση την πρώτη κατοικία των δανειοληπτών, αποτελεί ένα καθοριστικό στοιχείο της νέας ρύθμισης, που έρχεται να αντικαταστήσει το σημερινό πλαίσιο. Πριν προχωρήσει κανείς σε μηδενιστική κριτική, γιατί ακούστηκε και τέτοια, καλό θα είναι να έχει υπ’ όψιν του την κατάσταση που αντικαθιστά η νέα ρύθμιση.
Έως σήμερα δεν υπήρχε δυνατότητα να υπαχθούν σε ευεργετικές διατάξεις για τη ρύθμιση των δανείων τους φυσικά πρόσωπα που έχουν την πτωχευτική ικανότητα. Τα άτομα αυτά προσδιορίζονται από τον εμπορικό κώδικα και είναι όσα ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα. Κατ’ επέκταση τα δάνεια τους, χαρακτηριζόμενα ως επιχειρηματικά , βρίσκονταν έξω από το πλαίσιο προστασίας και το μόνο που απέμενε ήταν να ακολουθήσουν είτε την προπτωχευτική διαδικασία ή να καταφύγουν στις διατάξεις του πτωχευτικού κώδικα. Διατάξεις που , όπως όλοι γνωρίζουμε τις περσότερες φορές είναι μάλλον ατελέσφορες και καταδικαστικές της περαιτέρω οικονομικής δραστηριότητας του προσώπου που καταφεύγει σ’ αυτές.
Η επέκταση της προστασίας στα επιχειρηματικά δάνεια είναι μια πολυσήμαντη όσο και καθοριστική καινοτομία που μόνη η χώρα μας επιλέγει. Αφορά δάνεια που έχουν χορηγηθεί για τις ανάγκες μιας επιχείρησης και για τα οποία έχει δοθεί ως ασφάλεια δικαίωμα υποθήκης ή προσημείωσης στην κύρια κατοικία του δανειολήπτη. Τέτοια δάνεια είναι πολλά, αφορούν κυρίως μικρούς ή μεσαίους επιχειρηματίες που δυσκολεύτηκαν στα χρόνια της κρίσης και αναγκαστικά προσέφυγαν στον τραπεζικό δανεισμό, βάζοντας για ασφάλεια το ίδιο τους το σπίτι καθώς συνήθως δεν είχαν άλλα αξιόλογα περιουσιακά στοιχεία. Η νέα ρύθμιση αποτελεί αποκατάσταση μια αδικίας που υπαγορεύεται από λόγους ισότητας γιαυτό και συγκέντρωσε τη γενική επιδοκιμασία.
Γενικότερα, η ανάγκη επανεξέτασης του πλαισίου προστασίας της κύρια κατοικίας οφείλεται στο ότι ο προϋπάρχων ν. 3869/10, όπως είχε διαδοχικά τροποποιηθεί, είχε φθάσει σε οριακό σημείο εφαρμογής. Πολλά συμπεράσματα για τις ατέλειες και αστοχίες αυτού του νόμου μπορούν να εξαχθούν από την υπεροκτάχρονη εφαρμογή του. Κύριες αδυναμίες του ,κατά τη γνώμη μου, ήταν το ότι δεν είχε δοθεί το αναγκαίο βάρος στη διαδικασία της συνεννόησης πριν το Δικαστήριο, πρακτική που οφειλόταν εν πολλοίς στην απροθυμία των τραπεζών, που άργησαν κατά πολύ να αντιληφθούν ότι έπρεπε να παραχωρήσουν έδαφος , καθώς και το μακρόσυρτο της διαδικασίας που φαλκίδευε την προοπτική επίλυσης μέσω των δικαστηρίων, αλλά και το όλο πλέγμα των σχέσεων δεν εξυπηρετούσε στην πραγματικότητα.
Κεντρική καινοτομία αυτού του νέου πλαισίου είναι ένας οιονεί αυτοματισμός στο προκαταρκτικό στάδιο, μέσω του οποίου επιδιώκεται να μην υπάρχουν αργόσυρτες διαδικασίες. Οι ενστάσεις που προβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας του σ.ν. αφορούσαν κυρίως τη δυνατότητα να είναι έτοιμη η πλατφόρμα στα τέλη Απριλίου και, κατά δεύτερο και σπουδαιότερο λόγο, σχετικά με το εάν ορισμένες μη αντικειμενικές παράμετροι , όπως λ.χ. η εμπορική αξία του ακινήτου , θα μπορούσαν να προκαλέσουν καθυστερήσεις. Προβλήθηκε μια άποψη, να υπάρχει η τεκμηριωμένη γνώμη διαπιστευμένου διαμεσολαβητή . Τώρα με την προ ολίγου τροπολογία έρχεται η ιδέα να αποτελούν αποδεικτικό μέσον τα εμπορικά βιβλία του πιστωτικού ιδρύματος με δυνατότητα ανταπόδειξης. Αυτό συνεπάγεται ότι εισάγονται ως κριτήρια και συγκριτικά στοιχεία που θα προσκομίζουν οι συνδιαλασσόμενοι και εφόσον δεν βρεθεί κοινός τόπος προβλέπεται μια ταχεία δικαστική παρέμβαση με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων.
Στα θετικά του σ.ν. είναι το ότι προσδιορίζει με ακρίβεια την έννοια «ευάλωτος δανειολήπτης». Λαμβάνονται υπ’ όψιν εξαντλητικά όλες οι παράμετροι της προσωπικής και οικονομικής του κατάστασης, όπως το ύψος ετησίου εισοδήματος, η αξία της κατοικίας, οι καταθέσεις, ο αριθμός των μελών της οικογένειάς του κλπ.
Από τις απόψεις των φορέων που κλήθηκαν να εκφέρουν άποψη συγκράτησα ως θετική την πρόταση της ένωσης δανειοληπτών να προσδιοριστεί με περισσότερη ακρίβεια η έννοια του δόλου ως λόγος εξαίρεσης συγκεκριμένου δανειολήπτη από τη νέα ρύθμιση. Μάλιστα να μην γίνεται λόγος αδιάκριτα για δόλο κατά τη λήψη του δανείου αλλά μόνο για άμεσο δόλο. Πράγματι, οι δικαστικές αποφάσεις που ως τώρα απέρριπταν τις αιτήσεις υπαγωγής στο Νόμο Κατσέλη-Σταθάκη αποφαίνονται κυρίως για τον άμεσο δόλο, να έχει πάρει δηλαδή κανείς δάνειο επι σκοπώ την μη πληρωμή του, ενώ προφανώς δεν το χρειαζόταν . Διαφέρει όμως σύμφωνα με την κοινή λογική το δάνειο που πήρε ένας που πίστευε ότι θα μπορούσε να αντεπεξέλθει, δεν μπόρεσε όμως λόγω της κρίσης. Τότε γίνεται λόγος για απλό ή ενδεχόμενο δόλο, υπάρχει διαφορά και πρέπει και σ αυτόν το δανειολήπτη να δίνεται μια δεύτερη ευκαιρία.
Τελειώνοντας, θέλω να αναφερθώ σε ένα σημαντικό ζήτημα στο οποίο δεν έχει δοθεί μέχρι τώρα πειστική απάντηση, όπως φάνηκε και κατά τη συζήτηση στην επιτροπή. Πρόκειται για το ερώτημα για πόσοι είναι σήμερα ο «στρατηγικοί κακοπληρωτές». Εδώ οι απαντήσεις των τραπεζών και ιδίως του εκπροσώπου της κεντρικής τράπεζας δεν υπήρξαν καθόλου διαφωτιστικές. Ο μέσος πολίτης δυσκολεύεται να κατανοήσει, πολύ περισσότερο να πιστέψει, ότι η ΤτΕ ως η εποπτεύουσα τραπεζική Αρχή δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει τον αριθμό των στρατηγικών κακοπληρωτών. Διάφορες δικαιολογίες ακούστηκαν όπως ότι οι φάκελοι των δανείων έρχονται από τις τράπεζες με γενική μορφή, ότι εμποδίζεται από το τραπεζικό απόρρητο με περισσότερο φαιδρή, ας μου επιτραπεί, ότι ο σχετικός κατάλογος, που ωστόσο δεν είναι πλήρης, συγκροτείται από τη νομολογία.
Και όμως υπάρχουν τα θεσμικά και τεχνικά εργαλεία να προσδιοριστούν με ακρίβεια μάλιστα ποιοι είναι εκείνοι που εκμεταλλεύτηκαν την χρηματοδότηση για αθέμιτο πλουτισμό, όσοι εκ συστήματος δεν καταβάλλουν τις δόσεις τους ενώ μπορούν . Κατά τη διάρκεια των εργασιών της εξεταστικής επιτροπής της βουλής για τα δάνεια των κομμάτων και των ΜΜΕ αποδείχθηκε ότι οι μηχανισμοί υπάρχουν και εάν δεν υπάρχει αποτέλεσμα στην εποπτεία αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην έλλειψη σχετικής βούλησης. Μας είχε κατατεθεί τότε ότι η τράπεζα της Ελλάδας διαθέτει ειδικό μηχανισμό εποπτείας με επιτελείο έμπειρων επιθεωρητών που έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν έλεγχο σε κάθε δανειοδότηση, αλλά και σε πραγματικά στοιχεία του δανειολήπτη, όπως το cash flow, οι χρηματικές ροές, και να εντοπίζουν περιπτώσεις παράτυπων δανείων, μη νόμιμων εξασφαλίσεων κλπ. Και ναι μεν άργησε τότε η διοίκηση της ΤτΕ να ενεργοποιήσει αυτόν το μηχανισμό ελέγχου, πράγμα που έκανε μετά τη συγκρότηση της εξεταστικής επιτροπής και μόνο κατόπιν αιτήματος που της είχε απευθύνει , αφού αντιλήφθηκε ότι δεν μπορεί να αποφύγει την υποχρέωσή της αυτήν. Η έστω καθυστερημένη όμως έρευνα της μας έδειξε ότι όταν θέλει η κεντρική τράπεζα μπορεί να εντοπίσει της παθογένειες του τραπεζικού δανεισμού, συνεπώς και να προσδιορίσει με ακρίβεια το εύρος του φαινομένου των στρατηγικών κακοπληρωτών. Για τα πρακτικά καταθέτω το απόσπασμα από το πόρισμα της πρώτης εξεταστικής όπου γίνεται αναφορά στους ελέγχους και τα αποτελέσματά τους για το δανεισμό των εταιριών ΜΜΕ και των κομμάτων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ως δείγμα του ότι όταν θέλει η ΤτΕ μπορεί να προσδιορίσει με μεγάλη ακρίβεια τον αριθμό των στρατηγικών κακοπληρωτών, που απ’ ό,τι φαίνεται οφείλουν το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος από δάνεια που ενώ μπορούν δεν εξυπηρετούν.
Δεν ξέρω πόσο τυχαίο είναι πως το πρόσωπο που μας παρείχε τότε πάμπολλές πληροφορίες για τις ελεγκτικές δυνατότητες της ΤτΕ, βρίσκεται αυτές τις μέρες στο επίκεντρο μιας υπόθεσης που, αν μη τι άλλο, υποδεικνύει ότι στην κορυφή της κεντρικής τράπεζας υπάρχει ένα καθεστώς αδιαφάνειας, χαριστικών πράξεων προς οικονομικό όφελος ορισμένων. Το καθεστώς υποθάλπει η απουσία στιβαρού ελέγχου. Το αίτημα για την άμεση λήψη μέτρων δεν είναι σε καμιά περίπτωση ούτε υπερβολικό ούτε αβάσιμο > Αντίθετα είναι επιτακτική ανάγκη Εάν η διοίκηση της τράπεζας της Ελλάδας συνεχίσει τη σιωπή και την απραξία, θα είναι σοβαρά εκτεθειμένη.»