Δημοκρατική Εκτροπή και Συγκεντρωτισμός: Η Αυτοδιοίκηση στο Περιθώριο

Η νέα μελέτη σκοπιμότητας για τη δημιουργία Δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης Αστικών Στερεών Αποβλήτων, που τέθηκε σε διαβούλευση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων στους κόλπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το Δίκτυο ΦοΔΣΑ καταγγέλλει ανοιχτά την κυβέρνηση για συστηματική απαξίωση του θεσμού, υιοθέτηση συγκεντρωτικών πολιτικών και υποβάθμιση της δημοκρατικής συμμετοχής στην περιφερειακή διακυβέρνηση.

«Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ευρώπη αποτελεί θεμέλιο της Δημοκρατίας, όμως στην Ελλάδα παρατηρείται η αντίστροφη τάση: επιστροφή στο συγκεντρωτικό μοντέλο του κράτους, που παραπέμπει σε περασμένες εποχές», σημειώνουν χαρακτηριστικά οι εκπρόσωποι του Δικτύου. Η κριτική επεκτείνεται και στην ηγεσία της ΚΕΔΕ, η οποία χαρακτηρίζεται «παρατηρητής» σε αυτή τη διαδικασία, αντί να υπερασπιστεί με σθένος τον ρόλο των Δήμων.

Μεταφορά της διαχείρισης σε ιδιώτες: Βαριά οικονομικά βάρη για τους πολίτες

Σύμφωνα με τη νέα στρατηγική, οι Δήμοι καλούνται να παραδίδουν το δευτερογενές καύσιμο από τα απορρίμματά τους σε ιδιωτικές μονάδες προς καύση, καταβάλλοντας υψηλότατο κόστος ανά τόνο, που εκτιμάται στα 100-138 ευρώ. Η τοπική αυτοδιοίκηση μετατρέπεται έτσι από διαχειριστής δημοσίου συμφέροντος σε «παθητικό τροφοδότη πρώτης ύλης» για τα εμπορικά οφέλη των ιδιωτών. «Το οικονομικό βάρος θα μετακυλιστεί στους πολίτες μέσω αυξημένων δημοτικών τελών, ενώ η Αυτοδιοίκηση χάνει τη δυνατότητα ελέγχου και συμμετοχής στη διαχείριση των εσόδων», υπογραμμίζει το Δίκτυο ΦοΔΣΑ.

Ακόμη και η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΕΥ) έχει επισημάνει πως η αξιοποίηση των δευτερογενών καυσίμων μπορεί να αποφέρει σημαντικά έσοδα στους ΟΤΑ – μια προοπτική που θυσιάζεται στις επιταγές της ιδιωτικής αγοράς.

Ελλιπής διαβούλευση και προχειρότητα στη διαδικασία

Σοβαρές ενστάσεις διατυπώνονται και ως προς τον τρόπο που διεξάγεται η διαβούλευση. Το Υπουργείο επικαλέστηκε ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, παρά το ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία δίνει περιθώριο έως το 2035 (ή και το 2040) για την επίτευξη βασικών στόχων μείωσης της ταφής. «Η επιλογή της θερινής περιόδου και ο περιορισμένος χρόνος για συμμετοχή ουσιαστικά στερεί τη δυνατότητα διαλόγου από τους ενδιαφερόμενους φορείς και τις τοπικές κοινωνίες», αναφέρει το Δίκτυο.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις επιπτώσεις για το περιβάλλον. Η καύση απορριμμάτων – και ειδικότερα η παραγωγή τοξικής τέφρας – ανησυχεί έντονα τις τοπικές κοινωνίες που ζητούν έμφαση στην πρόληψη, την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία. «Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ως ο θεσμός εγγύτερος στον πολίτη, οφείλει να δώσει φωνή σε αυτές τις αγωνίες και να επιβάλει πολιτικές προστασίας του αέρα, του νερού και του εδάφους», σημειώνει η ανακοίνωση.

Το φαινόμενο της αφαίρεσης αρμοδιοτήτων δεν περιορίζεται στα απορρίμματα. Η συγκέντρωση της διαχείρισης των υδάτων, η αποδυνάμωση των πολεοδομιών, η χρόνια υποστελέχωση και η παρακράτηση εσόδων από το Τέλος Ανθεκτικότητας συνθέτουν, σύμφωνα με το Δίκτυο ΦοΔΣΑ, «ένα σκηνικό θεσμικής απαξίωσης που δεν έχει προηγούμενο στην Ευρώπη». Η Αυτοδιοίκηση μετατρέπεται από στρατηγικός εταίρος σε απλό πελάτη ενός ιδιωτικοποιημένου μοντέλου.

Έκκληση για διάλογο, συμμετοχή και θεσμική αναγέννηση

Το Δίκτυο ΦοΔΣΑ κλείνει με σαφή προειδοποίηση: «Η απαξίωση της Αυτοδιοίκησης αποτελεί πλήγμα για τη δημοκρατική συγκρότηση της χώρας. Η Πολιτεία οφείλει να αποδώσει ουσιαστικό ρόλο στους Δήμους στη διαμόρφωση και υλοποίηση πολιτικών για τα απορρίμματα, τα ύδατα, τις πολεοδομίες, την ενέργεια».

Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι γραφειοκρατικός μηχανισμός, αλλά θεσμός δημοκρατίας και συμμετοχής. Μόνο με ένα νέο πλαίσιο, που ενισχύει τον ρόλο και τις αρμοδιότητές της, μπορεί να υπηρετήσει ουσιαστικά τους πολίτες και να εγγυηθεί δίκαιες, αποτελεσματικές και περιβαλλοντικά υπεύθυνες λύσεις για τη διαχείριση των αποβλήτων.

Η διαμάχη για την ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων αποτελεί τομή για το μέλλον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα – και η μάχη για διαφάνεια, δημοκρατία και βιώσιμη ανάπτυξη μόλις ξεκινά.