Επρόκειτο να είναι ένας μεγαλειώδης γάμος. Εγώ ήμουν πάστορας, οπότε εκτός από τους συγγενείς μας θα ερχόνταν και όλα τα μέλη του ποιμνίου μου. Ο αρραβωνιαστικός μου ο Harry κι εγώ ήμασταν πολύ ενθουσιασμένοι. Η τελετή θα πραγματοποιούνταν στον καθεδρικό των Αγίων Πάντων στο Ναϊρόμπι κι εγώ είχα νοικιάσει ένα πανέμορφο φόρεμα.

Όμως το βράδυ πριν τον γάμο συνειδητοποίησα πως είχα κάποια από τα ρούχα του, συμπεριλαμβανομένης της γραβάτας του. Δεν ήταν δυνατόν να εμφανιστεί χωρίς γραβάτα κι έτσι μία φίλη που είχε μείνει στο σπίτι για να διανυκτερεύσει, προσφέρθηκε να του την πάει νωρίς το πρωί. Έτσι ξυπνήσαμε αξημέρωτα και τη συνόδευσα ως τη στάση του λεωφορείου.

Καθώς επέστρεφα σπίτι, πέρασα μπροστά από έναν τύπο που καθόταν στο καπό ενός αυτοκινήτου. Ξαφνικά με άρπαξε από πίσω και με πέταξε στο πίσω κάθισμα. Μέσα ήταν άλλοι δύο άνδρες, έβαλε μπροστά κι έφυγε. Όλα συνέβησαν σε κλάσματα δευτερολέπτου.

Μου έχωσαν ένα κομμάτι ύφασμα στο στόμα. Κλοτσούσα, κοπανιόμουν και προσπαθούσα να ουρλιάξω. Όταν κατόρθωσα να φτύσω το φίμωτρό μου ούρλιαξα: «Παντρεύομαι σήμερα!». Τότε με χτύπησαν για πρώτη φορά. Ένας από τους άνδρες μου είπε «συνεργάσου αλλιώς θα πεθάνεις».

Οι άνδρες με βίαζαν εκ περιτροπής. Ήμουν βέβαιη πως θα πεθάνω αλλά εξακολουθούσα να δίνω μάχη για τη ζωή μου, κι έτσι όταν ένας από αυτούς έβγαλε το πατσαβούρι από το στόμα μου, δάγκωσα το μόριο του. Ούρλιαξε από πόνο κι ένας άλλος με μαχαίρωσε στην κοιλιά. Άνοιξαν την πόρτα και με πέταξαν από το κινούμενο όχημα.

Οι άνδρες με βίαζαν εκ περιτροπής. Ήμουν βέβαιη πως θα πεθάνω αλλά εξακολουθούσα να δίνω μάχη για τη ζωή μου, κι έτσι όταν ένας από αυτούς έβγαλε το πατσαβούρι από το στόμα μου, δάγκωσα το μόριο του. Ούρλιαξε από πόνο κι ένας άλλος με μαχαίρωσε στην κοιλιά. Άνοιξαν την πόρτα και με πέταξαν από το κινούμενο όχημα.

Βρισκόμουν χιλιόμετρα από το σπίτι μου, έξω από το Ναϊρόμπι. Είχαν περάσει πάνω από έξι ώρες από τη στιγμή που με απήγαγαν.

Ένα παιδάκι είδε να με πετάνε έξω από το αυτοκίνητο και φώναξε τη γιαγιά του. Ήρθε κόσμος τρέχοντας. Όταν έφτασε η αστυνομία προσπάθησαν να βρούνε παλμό, αλλά δεν τα κατάφερναν. Πιστεύοντας πως είμαι νεκρή με τύλιξαν σε μια κουβέρτα και με μετέφεραν προς το νεκροτομείο.

Κατά τη διάρκεια της διαδρομής πνίγηκα με την κουβέρτα και έβηξα. Ο αστυνομικός είπε «είναι ζωντανή;». Τότε άλλαξαν κατεύθυνση και με μετέφεραν στο μεγαλύτερο κρατικό νοσοκομείο στην Κένυα.

Έφτασα εκεί σε κατάσταση μεγάλου σοκ, παραληρώντας. Ήμουν ημίγυμνη, μέσα στα αίματα, και το πρόσωπό μου ήταν πρησμένο από τα χτυπήματα. Κάτι όμως πρέπει να έκανε εντύπωση στην προϊσταμένη γιατί κάπως μάντεψε πως ήμουν νύφη. «Ας πάρουμε σβάρνα τις εκκλησίες, να δούμε αν τους λείπει μια νύφη» είπε στις νοσηλεύτριες.

Κατά σύμπτωση η πρώτη εκκλησία στην οποία τηλεφώνησαν ήταν ο Καθεδρικός των Αγίων Πάντων. «Μήπως σας λείπει μία νύφη;» ρώτησε η νοσοκόμα.

Ο ιερέας είπε: «Ναι, είχαμε έναν γάμο στις 10 αλλά η νύφη δεν ήρθε ποτέ».

Όταν δεν εμφανίστηκα στην εκκλησία οι γονείς μου πανικοβλήθηκαν. Έστειλαν ανθρώπους να με ψάξουν και ξεκίνησαν και οι φήμες. Κάποιοι αναρωτήθηκαν: «Άλλαξε γνώμη;». Άλλοι επέμειναν: «Όχι, δεν θα έκανε κάτι τέτοιο, κάτι της συνέβη».

Έπειτα από μερικές ώρες αναγκάστηκαν να ξεστολίσουν για να ακολουθήσει η επόμενη τελετή. Ο Harry βρισκόταν στο σκευοφυλάκιο και με περίμενε.

Όταν άκουσαν πού βρίσκομαι, ήρθαν όλοι μαζί με τους γονείς μου στο νοσοκομείο. Ο Harry κουβαλούσε και το νυφικό μου. Όμως τα ΜΜΕ είχαν επίσης μάθει την είδηση και περίμεναν δημοσιογράφοι απ’ έξω.

Με μετέφεραν σε άλλο νοσοκομείο για να υπάρχει λιγότερη δημοσιότητα. Εκεί οι γιατροί μου ανακοίνωσαν τα συντριπτικά νέα: «Η πληγή από το μαχαίρι έχει διεισδύσει μέχρι τη μήτρα σας, οπότε δεν θα μπορέσετε να κάνετε παιδιά».

Μου χορηγήθηκε το χάπι της επόμενης ημέρας καθώς και αντιρετροϊκά φάρμακα για να προφυλαχθώ από τον ιό HIV και το AIDS. Το μυαλό μου αρνούνταν να αποδεχθεί αυτό που είχε συμβεί.

Ο Harry επέμενε πως ήθελε να με παντρευτεί. «Θέλω να τη φροντίσω και να βεβαιωθώ πως θα γίνει καλά, μέσα στην αγκαλιά μου, στο σπίτι μας» έλεγε. Η αλήθεια είναι πως δεν ήμουν σε θέση να πω ούτε ναι, ούτε όχι, γιατί το μυαλό μου είχε παγώσει στα πρόσωπα των τριών αυτών ανδρών και σε όσα είχαν συμβεί.

Μερικές ημέρες αργότερα, όταν ήμουν λιγότερο υπό την επήρεια των ηρεμιστικών, κατόρθωσα να τον κοιτάξω στα μάτια και ζητούσα διαρκώς συγγνώμη. Ένιωθα σαν να τον είχα απογοητεύσει. Κάποιοι έλεγαν πως έφταιγα εγώ που είχα φύγει τόσο νωρίς από το σπίτι. Αυτό ήταν εξαιρετικά οδυνηρό αλλά η οικογένεια μου και ο Harry με στήριξαν.

Η αστυνομία δεν συνέλαβε ποτέ τους βιαστές. Πήγα στη μία αναγνώριση υπόπτων μετά την άλλη, αλλά ποτέ δεν αναγνώρισα τους δράστες και κάθε φορά με πλήγωνε ακόμα περισσότερο. Η ανάρρωσή μου καθυστέρησε εξαιτίας αυτού, έκανα 10 βήματα εμπρός και 20 πίσω. Στο τέλος πήγα στο αστυνομικό τμήμα και είπα: «Αυτό ήταν, δεν ξανάρχομαι. Θα το αφήσω πίσω μου».

Τρεις μήνες μετά την επίθεση έμαθα πως ήμουν οροαρνητική και χάρηκα πολύ, αλλά έπρεπε να περιμένω άλλους τρεις μήνες για επιβεβαίωση. Παρόλ’ αυτά ο Harry κι εγώ είχαμε ξεκινήσει να διοργανώνουμε τον δεύτερο γάμο μας.

Παρ’ ότι είχα θυμώσει πολύ με την παρεμβατικότητα του Τύπου, κάποια γυναίκα που είχε διαβάσει την ιστορία μου ζήτησε να συναντηθούμε. Λεγόταν Vip Ogolla και είχε κι εκείνη επιβιώσει μιας επίθεσης και βιασμού. Μιλήσαμε και μου είπε πως εκείνη κι οι φίλες της ήθελαν να μου προσφέρουν έναν δωρεάν γάμο. «Μπορείς να ξεφύγεις, κάνε ό,τι θέλεις» μου είπε.

Ενθουσιάστηκα. Διάλεξα άλλου είδους τούρτα, πολύ πιο ακριβή. Αντί για νοικιασμένο νυφικό θα είχα ένα ολόδικό μου.

Τον Ιούλιο του 2005, επτά μήνες από την ημερομηνία του πρώτου μας γάμου, ο Harry κι εγώ παντρευτήκαμε και φύγαμε για μήνα του μέλιτος.

Έναν μήνα αργότερα, ήμασταν στο σπίτι μια πολύ κρύα νύχτα. Ο Harry άναψε μια σόμπα με κάρβουνα και την έφερε στο υπνοδωμάτιο. Μετά το δείπνο την αφαίρεσε γιατί το δωμάτιο είχε ζεσταθεί πολύ. Μπήκα κάτω από τα σκεπάσματα κι εκείνος κλείδωσε το σπίτι. Όταν ήρθε στο κρεβάτι μου είπε πως ένιωθε ζαλισμένος, αλλά δεν έδωσα σημασία.

Έκανε τόσο κρύο που δεν μας έπαιρνε ο ύπνος και πρότεινα να βάλουμε κι άλλο πάπλωμα. Ο Harry είπε πως δεν μπορούσε να σηκωθεί να το φέρει γιατί δεν είχε δύναμη. Παραδόξως ούτε εγώ μπορούσα να σηκωθώ. Συνειδητοποιήσαμε πως κάτι πολύ κακό συνέβαινε.

Λιποθυμήσαμε κι οι δύο. Θυμάμαι να συνέρχομαι και να του μιλάω. Κάποιες φορές μου απαντούσε, άλλες όχι. Σηκώθηκα με το ζόρι από το κρεβάτι και έκανα εμετό, γεγονός που μου έδωσε λίγη δύναμη. Σύρθηκα στο τηλέφωνο και πήρα την γειτόνισσά μας και είπα: «Κάτι κακό συμβαίνει, ο Harry δεν ανταποκρίνεται».

Ήρθε αμέσως σπίτι μας αλλά μου πήρε άπειρη ώρα να συρθώ ως στην εξώπορτα και αφού της άνοιξα λιποθύμησα ξανά. Είδα πολλούς ανθρώπους να μπαίνουν ουρλιάζοντας και λιποθύμησα πάλι.

Ξύπνησα στο νοσοκομείο και τους ρώτησα πού είναι ο σύζυγος μου. Είπαν πως βρίσκεται στο δίπλα δωμάτιο. «Είμαι πάστορας κι έχω δει πολλά στην ζωή μου, πείτε μου την αλήθεια» είπα στον γιατρό. Με κοίταξε και μου είπε: «Λυπάμαι, αλλά ο σύζυγος σας δεν τα κατάφερε».

Δεν το πίστευα.

Η επιστροφή στην εκκλησία για την κηδεία ήταν κάτι το φρικτό. Μόλις έναν μήνα πριν στεκόμουν εκεί με το λευκό μου φόρεμα, με τον Harry να στέκεται στην είσοδο, πανέμορφος μέσα στο γαμπριάτικο κοστούμι του. Τώρα φορούσα μαύρα κι εκείνος βρισκόταν μέσα σε φέρετρο.

Όλοι άρχισαν να πιστεύουν πως είμαι καταραμένη και απομάκρυναν τα παιδιά τους από εμένα. «Έχει κακό οιωνό πάνω της» έλεγαν. Κάποια στιγμή άρχισα να το πιστεύω κι εγώ η ίδια.

Κάποιοι μάλιστα με κατηγόρησαν ότι δολοφόνησα τον σύζυγο μου. Αυτό με διέλυσε πραγματικά, πενθούσα.

Η νεκροψία έδειξε τι συνέβη στ’ αλήθεια: καθώς το μονοξείδιο του άνθρακα εισήλθε στον οργανισμό του άρχισε να πνίγεται και πέθανε από ασφυξία.

Κατέρρευσα απόλυτα. Ένιωθα απογοητευμένη από τον Θεό, από όλους. Δεν πίστευα ότι οι άνθρωποι μπορούσαν να γελάνε, να βγαίνουν έξω και να συνεχίζουν τη ζωή τους. Διαλύθηκα.

Μια μέρα που καθόμουν στο μπαλκόνι και κοιτούσα τα πουλιά να κελαηδούν είπα: «Θεέ, πώς μπορείς να φροντίζεις τα πετεινά του ουρανού κι όχι εμένα;». Τότε θυμήθηκα πως η ημέρα έχει 24 ώρες, και με το να κάθεσαι σε κατάθλιψη με τις κουρτίνες κλειστές, κανείς δεν θα σου τις επιστρέψει. Πριν καλά-καλά το καταλάβεις, έχει περάσει μια εβδομάδα, ένας μήνας, ένας χρόνος χαμένος. Αυτό ήταν σκληρή υπενθύμιση.

Είπα σε όλους πως δεν θα παντρευόμουν ποτέ ξανά. Ο Θεός μού πήρε τον άνδρα μου και η σκέψη του να περάσω ξανά μια τέτοια απώλεια ήταν αφόρητη. Πρόκειται για κάτι που δεν θα ευχόμουν ποτέ σε κανέναν. Ο πόνος είναι τόσο έντονος, τον νιώθεις ως και στα νύχια σου.

Ήταν όμως ένας άνδρας, ο Tonny Gobanga, ο οποίος επέμενε να με επισκέπτεται. Με ενθάρρυνε να μιλάω για τον άνδρα μου και να θυμάμαι τις καλές εποχές. Θυμάμαι κάποια στιγμή που δεν ήρθε να με δει για τρεις ολόκληρες ημέρες και ήμουν θυμωμένη. Τότε συνειδητοποίησα πως τον είχα ερωτευθεί.

Ο Tonny μου έκανε πρόταση γάμου, αλλά εγώ του είπα να μάθει την ιστορία μου και μετά να μου πει αν όντως με αγαπούσε. Επέμεινε όμως πως ήθελε να με παντρευτεί. Εγώ όμως του είπα: «Ξέρεις, είναι και κάτι ακόμα. Δεν μπορώ να κάνω παιδιά, οπότε δεν γίνεται να σε παντρευτώ».

«Τα παιδιά είναι δώρο Θεού» μου είπε. «Αν μας τα χαρίσει, αμήν. Αν όχι, θα έχω περισσότερο χρόνο για να σε αγαπώ».

Τότε σκέφτηκα: «Τι απάντηση!». Έτσι είπα ναι.

Ο Tonny γύρισε σπίτι και το ανακοίνωσε στους γονείς του, οι οποίοι ενθουσιάστηκαν, μέχρι που έμαθαν την ιστορία μου. «Δεν γίνεται να την παντρευτείς, είναι καταραμένη» του είπαν. Ο πεθερός μου αρνήθηκε να παραστεί στον γάμο, αλλά εμείς προχωρήσαμε. Είχαμε 800 καλεσμένους, πολλοί ήρθαν από περιέργεια και μόνο.

Τρία χρόνια μετά τον πρώτο μου γάμο, ήμουν κατατρομαγμένη. Καθώς ανταλλάσσαμε τους όρκους μας σκεφτόμουν: «Πατέρα, βρίσκομαι ξανά εδώ, σε παρακαλώ μην τον αφήσεις να πεθάνει». Καθώς το εκκλησίασμα προσευχόταν για εμάς, έκλαιγα ανεξέλεγκτα.

Έναν χρόνο μετά τον γάμο μας, ένιωσα κάποια αδιαθεσία και επισκέφθηκα τον γιατρό μου – προς μεγάλη μου έκπληξη με ενημέρωσε πως ήμουν έγκυος.

Η Terry και οι κόρες που απέκτησε με τον Tony Gobanga, παρ’ότι οι γιατροί της είχαν πει ότι εξαιτίας της επίθεσης που είχε δεχθεί δεν θα μπορούσε να κάνει παιδιά.

Καθώς οι μήνες περνούσαν μου συνέστησαν απόλυτη κατάκλιση, εξαιτίας της πληγής από το μαχαίρι στην μήτρα μου. Όμως όλα πήγαν καλά και σύντομα αποκτήσαμε ένα κοριτσάκι που ονομάσαμε Tehille. Τέσσερα χρόνια αργότερα, αποκτήσαμε άλλο ένα κοριτσάκι, την Towdah.

Σήμερα έχω μια εξαιρετική σχέση με τον πεθερό μου.

Έγραψα ένα βιβλίο, το Crawling out of Darkness, εξιστορώντας όσα μου συνέβησαν για να δώσω σε άλλους ανθρώπους ελπίδα και να αναθαρρήσουν. Ίδρυσα και μια οργάνωση που λέγεται Kara Olmurani. Δουλεύουμε με γυναίκες που έχουν επιβιώσει από βιασμό και προσφέρουμε συμβουλευτική και στήριξη.

Προσανατολιζόμαστε στο να ιδρύσουμε κι έναν ξενώνα ώστε να μένουν εκεί ώσπου να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν ξανά τον κόσμο.

Έχω συγχωρέσει τους άνδρες που μου επιτέθηκαν. Δεν ήταν εύκολο αλλά συνειδητοποίησα πως δεν μου προσέφερε τίποτα να νιώθω θυμό για ανθρώπους που δεν δίνουν δεκάρα γι’ αυτό. Η πίστη μου επίσης με ενθαρρύνει να συγχωρέσω και να μην ξεπληρώσω το κακό με κακό, αλλά με καλό.

Το σημαντικότερο είναι να θρηνήσει κανείς. Να περάσει από όλα τα στάδια. Να θυμώσει ώσπου να είναι σε θέση να κάνει κάτι για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Πρέπει να συνεχίσεις να κινείσαι, ακόμα και να συρθείς, αν χρειαστεί. Αλλά πρέπει να κινηθείς προς το πεπρωμένο σου, γιατί βρίσκεται εκεί και σε περιμένει, και πρέπει να το αδράξεις.

bbc, lifo

Στις τελετές μνήμης στις πρώην εγκαταστάσεις του γερμανοναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν της ‘Ανω Αυστρίας, την ερχόμενη Κυριακή, 6 Μαίου, είναι ανεπιθύμητοι οι πολιτικοί που προέρχονται από το συγκυβερνών στην Αυστρία – με το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα του καγκελάριου Σεμπάστιαν Κουρτς – ακροδεξιό εθνικιστικό Κόμμα των Ελευθέρων, αναφέρει η αυστριακή εφημερίδα Der Standard, στο φύλλο της που κυκλοφορεί αύριο Δευτέρα.

Επικαλούμενη τον πρόεδρο της Επιτροπής Μαουτχάουζεν Βίλι Μέρνι, η εφημερίδα τονίζει πως για τους οργανωτές των τελετών, η εμφάνιση πολιτικών του Κόμματος των Ελευθέρων θα αποτελούσε μία «νέα ταπείνωση» για τους επιζώντες του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης, και για το λόγο αυτό δεν υπήρξαν εφέτος προσκλήσεις προς μέλη της αυστριακής κυβέρνησης τα οποία προέρχονται από το Κόμμα των Ελευθέρων.

Τόσο ο αντικαγκελάριος και αρχηγός των Ελευθέρων Χάιντς-Κρίστιαν Στράχε, όσο και ο υπουργός Εσωτερικών Χέρμπερτ Κικλ, όπως επίσης ο αναπληρωτής κυβερνήτης του ομόσπονδου κρατιδίου της ‘Ανω Αυστρίας Μάνφρεντ Χαϊμμπούχνερ, είναι ανεπιθύμητοι στις τελετές, σημειώνει η Der Standard.

Όπως αναφέρεται σχετικά από την Επιτροπή Μαουτχάουζεν, υπάρχει επίσης μία ιδιαίτερα υψηλή απόφαση από τη δεκαετία του 1960, όταν οι επιζώντες του Μαουτχάουζεν είχαν συμφωνήσει πως «ποτέ δεν επιτρέπεται να συμμετάσχουν στις τελετές μνήμης στο Μαουτχάουζεν στελέχη ή αξιωματούχοι του Κόμματος των Ελευθέρων».

Στηρίζοντας «πλήρως» αυτή την συμφωνία, ο πρόεδρος της Επιτροπής Βίλι Μέρνι επισημαίνει πως δεν πρόκειται μόνον για την κομματική προέλευση, αλλά για τους Στράχε και Κικλ υπάρχουν αμέτρητοι λόγοι που τους αποκλείουν, και πως γενικά θα αποτελούσε μία «νέα ταπείνωση» για τους επιζώντες η εμφάνιση πολιτικών του Κόμματος των Ελευθέρων, που, για παράδειγμα υποστηρίζει το ακροδεξιό περιοδικό Aula, στο οποίο οι απελευθερωθέντες το 1945 κρατούμενοι του Μαουτχάουζεν περιγράφονται ως «μάστιγα της περιοχής».

Σύμφωνα με την εφημερίδα, η απόφαση της Επιτροπής Μαουτχάουζεν για αποκλεισμό από τις τελετές μνήμης, πολιτικών του Κόμματος των Ελευθέρων, χαιρετίζεται από τον πρόεδρο της αυστριακής Ισραηλιτικής Θρησκευτικής Κοινότητας Όσκαρ Ντόιτς, ο οποίος, όπως αναφέρει ο ίδιος, από ό, τι γνωρίζει δεν πρόκειται να είναι παρόντες εκεί κορυφαίοι πολιτικοί των Ελευθέρων.

Ο ίδιος παραπέμπει στη σχετική επίσημη απόφαση της Ισραηλιτικής Θρησκευτικής Κοινότητας, για την αποφυγή οποιωνδήποτε επαφών με το Κόμμα των Ελευθέρων.

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν, έξω από το ομώνυμο χωριό 170 χιλιόμετρα δυτικά της Βιέννης, ιδρύθηκε από τους Γερμανούς ναζιστές, πριν από 80 χρόνια, τον Αύγουστο του 1938, αρχικά για να μεταφερθούν εκεί κρατούμενοι από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου και μετά από το ‘Αουσβιτς.

Μέχρι την απελευθέρωσή του από συμμαχικά στρατεύματα στις 5 Μαίου 1945, πάνω από 206.000 κρατούμενοι από όλη την Ευρώπη, γνώρισαν στο Μαουτχάουζεν ό,τι πιο απάνθρωπο μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους.

Για τους 122.797 από αυτούς – ανάμεσά τους και 3.700 Ελληνες – η απελευθέρωση ήλθε πολύ αργά, είχαν ήδη αφήσει στα κρεματόρια του Μαουτχάουζεν την τελευταία τους πνοή.

Η φετινή τελετή στο ελληνικό μνημείο του Μαουτχάουζεν, με την ευκαιρία συμπλήρωσης 73 χρόνων από την απελευθέρωση του στρατοπέδου συγκέντρωσης θα τελεστεί την Κυριακή 6 Μαίου, μετά από την μεγάλη κοινή τελετή στο κεντρικό μνημείο του Μαουτχάουζεν, στην οποία θα συμμετάσχουν δεκάδες επίσημες αντιπροσωπείες και πολλές χιλιάδες προσκυνητές από όλη την Ευρώπη, και στην οποία αναμένεται ο Αυστριακός ομοσπονδιακός πρόεδρος Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν.

Οι εγκαταστάσεις του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης μετατράπηκαν μετά τον πόλεμο σε μουσείο και τόπο προσκυνήματος με μνημεία των χωρών που είχαν εκεί τα θύματά τους και κάθε χρόνο, στην επέτειο απελευθέρωσης συρρέουν στο Μαουτχάουζεν, πολλές χιλιάδες προσκυνητές από τα πέρατα της Ευρώπης, αλλά και οι ελάχιστοι πλέον εν ζωή από τους τότε επιζώντες του.

Το μνημειώδες έργο του, «Μαουτχάουζεν», ο κορυφαίος Έλληνας μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε το 1965 σε ποίηση του εκλιπόντα το 2011, μεγάλου θεατρικού συγγραφέα και ακαδημαϊκού Ιάκωβου Καμπανέλλη, ο οποίος υπήρξε για δυόμιση χρόνια κρατούμενος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και ένας από τους ελάχιστους επιζώντες του.

ΑΠΕ-ΜΠΕ