Άκρως ανησυχητικά σημάδια για την ψυχική υγεία των εργαζόμενων στην Ελλάδα, αποτυπώνει έρευνα της ΕΥ Ελλάδος, της Hellas EAP και του Εργαστηρίου Πειραματικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μεταξύ 22 Μαΐου και 20 Ιουνίου 2025, σε δείγμα 4.457 εργαζόμενων όλων των ηλικιών, από μικρούς και μεγάλους οργανισμούς του ιδιωτικού και Δημόσιου τομέα. Στο πλαίσιο της έρευνας διερευνήθηκαν εννέα παραμέτροι: άγχος, κατάθλιψη, σωματοποίηση, θυμός, μοναξιά, ποιότητα ζωής εργαζόμενου (wellbeing), εργασιακή ποιότητα ζωής, στάσεις απέναντι στην απομακρυσμένη εργασία και στάσεις απέναντι στην ψυχική υγεία.
Βασική προτεραιότητα η ψυχική υγεία για 8 στους 10 εργαζόμενους
Ενθαρρυντικό εύρημα αποτελεί η ένδειξη ότι, σύμφωνα με τους εργαζόμενους, τα ζητήματα της ψυχικής υγείας και του wellbeing αποτελούν, πλέον, για αυτούς, υψηλή προτεραιότητα. 79% δηλώνουν ότι νοιάζονται τώρα περισσότερο για την ψυχική υγεία, τόσο τη δική τους, όσο και των άλλων, ενώ 69% δηλώνουν διατεθειμένοι να αναζητήσουν βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας όταν αντιμετωπίζουν αυξημένο άγχος. Συγχρόνως, είναι ενθαρρυντικό ότι 45%, από 38% το 2023, θεωρούν ότι τα τελευταία δύο χρόνια έχουν γίνει ενέργειες που έχουν συμβάλει στη μείωση του στίγματος σε σχέση με την ψυχική υγεία.
Επιδεινώνονται τα συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους, θυμού και σωματοποίησης
Ωστόσο η έρευνα κατέγραψε αυξημένα ποσοστά για μια σειρά από συμπτώματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη. Έτσι, 44% των συμμετεχόντων (από 35% το 2021) αισθάνονται μελαγχολία, και 47% (από 35% το 2021) απαισιοδοξία για το μέλλον, ενώ 4% (από 2% το 2023) έχουν σκεφτεί έντονα να δώσουν τέλος στη ζωή τους.
Αυξημένα παρουσιάζονται και τα συμπτώματα που σχετίζονται με το άγχος: 80% των ερωτώμενων (από 75% το 2023) αισθάνονται νευρικότητα ή εσωτερική ταραχή, 50% (από 44% δύο χρόνια πριν) βρίσκονται σε υπερένταση, ενώ 13% (από 10%) βιώνουν κρίσεις πανικού.
Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και τα συμπτώματα θυμού: 80% (από 75% το 2023) αισθάνονται εκνευρισμό, 32% (από 28%) έχουν ξεσπάσματα θυμού που δεν μπορούν να ελέγξουν, και 14% (από 10%) έχουν την επιθυμία ή να χτυπήσουν ή να τραυματίσουν ή να βλάψουν κάποιον.
Μικτά είναι τα ευρήματα ως προς τα συμπτώματα μοναξιάς: το ποσοστό όσων αισθάνονται μοναξιά εμφανίζεται μειωμένο στο 35%, από 46% το 2023. Η σχετική βελτίωση αυτού του δείκτη, θα μπορούσε να αποδοθεί στην αυξημένη φυσική παρουσία στο γραφείο, καθώς το ποσοστό των ερωτηθέντων του δείγματος που εργάζονταν διά ζώσης έφτασε στο 61%, από 52% το 2023 και 30% το 2021. Ωστόσο, 25% – από 19% το 2023 – αισθάνονται ότι τους λείπει μια συντροφιά, και 21%, από 14%, ότι νιώθουν απομονωμένοι.
Τα προβλήματα αυτά, οδηγούν σε αυξημένα φαινόμενα σωματοποίησης, δηλαδή έκφρασης των ψυχολογικών ή συναισθηματικών προβλημάτων ως σωματικών συμπτωμάτων, όπως η κεφαλαλγία κατά το έντονο στρες. Συνολικά, 47% των συμμετεχόντων εμφάνισαν αδυναμία και ζαλάδα (από 41% το 2023), 24% (από 19%) έχουν ναυτία ή στομαχικές διαταραχές, και 33% (από 28%) αισθάνονται αδυναμία σε διάφορα μέρη του σώματος.
Γυναίκες και νεότεροι εργαζόμενοι οι πιο επιβαρυμένες ομάδες
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γυναίκες και οι νεότεροι ηλικιακά εργαζόμενοι εξακολουθούν, όπως και στις δύο προηγούμενες έρευνες, να είναι πιο επιβαρυμένοι. Συγχρόνως, οι εργαζόμενοι σε μεγάλες εταιρείες (με περισσότερους από 700 εργαζόμενους) έχουν στατιστικώς σημαντικά καλύτερες τιμές σε όλες τις μεταβλητές, με τους ελεύθερους επαγγελματίες να έχουν τις καλύτερες σε όλες τις μεταβλητές. Τέλος, οι εργαζόμενοι σε διοικητικές θέσεις έχουν στατιστικώς σημαντικά χαμηλότερες τιμές άγχους, κατάθλιψης, σωματοποίησης, θυμού και μοναξιάς από τους υπόλοιπους εργαζόμενους.
Τι ανησυχεί τους εργαζόμενους
Ο αντίκτυπος της βεβαρημένης ψυχολογίας στην εργασιακή ποιότητα ζωής και γενικότερα στην ευεξία (wellbeing) των εργαζόμενων είναι εμφανής. Μόλις το 48% (από 52% το 2023) δηλώνουν ότι μπορούν να διαχειριστούν τα επίπεδα του στρες που έχουν, ενώ 66% (από 64%) αισθάνονται ότι το στρες από την εργασία τους επηρεάζει την προσωπική τους ζωή. Επιπλέον, 55% αισθάνονται ότι βιώνουν επαγγελματική εξουθένωση (burnout).
Η πίεση που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι δεν προέρχεται μόνο από την εργασία τους: 55% αισθάνονται έντονη ανησυχία και στρες σε σχέση με το μέλλον (γεωπολιτικές αναταραχές, κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις, κλιματική αλλαγή, κ.λπ.). Συγχρόνως, 37% αισθάνονται έντονη ανησυχία για την επίδραση που έχουν ή θα έχουν στην εργασία τους οι ψηφιακές τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), η αυτοματοποίηση, κ.λπ. Την ίδια ώρα, ένας στους τρεις (32%) έχει βιώσει τα τελευταία δύο χρόνια κάποιας μορφής παρενόχληση (λεκτική, σεξουαλική, κ.λπ.) στον εργασιακό χώρο, και αυτό επηρεάζει την ψυχική του υγεία.
Παρά τα προβλήματα αυτά, 61% αισθάνονται ότι εύκολα προσαρμόζονται στις καθημερινές αλλαγές και διαχειρίζονται τις υποχρεώσεις τους αποτελεσματικά, ενώ 79% αισθάνονται ικανοί να παίρνουν αποφάσεις.
Ο αντίκτυπος στην απόδοση των εργαζομένων
Η ψυχολογική καταπόνηση των εργαζόμενων έχει αρνητικές επιπτώσεις και στην απόδοση/παραγωγικότητά τους: 61%, από 53% το 2023, δηλώνουν ότι νιώθουν κουρασμένοι όταν ξεκινάει η ημέρα τους, και τέσσερις στους δέκα αισθάνονται συχνά ότι δεν μπορούν να συγκεντρωθούν στη δουλειά τους, ενώ μόλις 30% – από 37% πριν δύο χρόνια – αισθάνονται κινητοποιημένοι και χαρούμενοι στην εργασία τους.
Μόλις το 21% πιστεύει ότι ο οργανισμός στον οποίο εργάζονται φροντίζει για την ψυχική υγεία τους
Όπως προκύπτει επίσης από την έρευνα, η ανταπόκριση των οργανισμών στην ψυχολογική πίεση που βιώνουν οι εργαζόμενοί τους, δε φαίνεται να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των τελευταίων. Μόλις 21% πιστεύουν ότι ο οργανισμός στον οποίο εργάζονται φροντίζει για την ψυχική υγεία και ευεξία τους, 33% γνωρίζουν πού πρέπει να απευθυνθούν για να λάβουν υποστήριξη μέσα στον οργανισμό τους, και 23% δηλώνουν ότι ο οργανισμός τους δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους εργαζόμενους να μιλούν ανοιχτά για τα θέματα ψυχικής υγείας.
Και, ενώ για τέσσερις στους πέντε (79%) είναι σημαντικό να είναι καλά εκπαιδευμένος ο προϊστάμενός τους, ώστε να μπορεί να τους υποστηρίξει σε πρώτο στάδιο σε θέματα ψυχικής υγείας, μόλις 28% δηλώνουν ότι ο προϊστάμενός τους επικοινωνεί συχνά μαζί τους για να δει πώς είναι, και μόλις 29% αισθάνονται άνετα να μιλούν στον προϊστάμενό τους για κάποιο θέμα ψυχικής υγείας που μπορεί να αντιμετωπίζουν (π.χ., στρες, άγχος, κ.λπ.).
Σε ερώτηση σχετικά με τις δράσεις που θα πρέπει να αναλάβουν οι οργανισμοί τους για τα ζητήματα ψυχικής υγείας και ευεξίας, οι απαντήσεις των συμμετεχόντων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τέσσερις κύριες κατηγορίες: (1) ψυχική υγεία και ευεξία, (2) ανάπτυξη ηγεσίας και κουλτούρας, (3) εργασιακό περιβάλλον και αρμονία προσωπικής-επαγγελματικής ζωής, και (4) ολοκληρωμένο πλαίσιο υποστήριξης ηγεσίας και ευημερίας προσωπικού. Συγκεκριμένα – όσον αφορά τις δράσεις που συγκέντρωσαν τις περισσότερες απαντήσεις – 48% ανέφεραν την καταλληλότερη επιλογή προϊσταμένων, 47% ζητούν εκπαιδεύσεις των στελεχών στη φροντίδα της ψυχικής ευεξίας των εργαζόμενων και εκπαιδεύσεις σε θέματα διαχείρισης στρες και αυτοφροντίδας, 46% καλλιέργεια κουλτούρας σεβασμού του χρόνου μέσα από νέους τρόπους εργασίας (θεσμοθέτηση κανόνων διεξαγωγής συναντήσεων ή συνεργασίας, ανθρωποκεντρικές διαδικασίες με την υποστήριξη της τεχνολογίας, περιορισμός της γραφειοκρατίας) και 42% την παρουσία ψυχολόγου στον χώρο εργασίας.
Σχεδόν 9 στους 10 επιζητούν τη δυνατότητα να εργάζονται από απόσταση
Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι η μεγάλη πλειονότητα των εργαζόμενων αντιμετωπίζουν θετικά την απομακρυσμένη εργασία. Σχεδόν εννέα στους δέκα (88%, όπως και το 2023) θεωρούν σημαντικό να τους δίνει η δουλειά τους τη δυνατότητα να εργάζονται από απόσταση, ενώ 60% δηλώνουν πιο αποτελεσματικοί ενώ εργάζονται από απόσταση. Συγχρόνως, το ποσοστό όσων αισθάνονται αυξημένο στρες όταν εργάζονται εξ αποστάσεως, έχει μειωθεί στο 8%, από 10% το 2023 και 23% την περίοδο της πανδημίας, το 2021. Ωστόσο, διαπιστώνεται μία ανησυχία για τον αντίκτυπο της τηλεργασίας στην επαγγελματική τους εξέλιξη, καθώς μόνο 45% αισθάνονται σιγουριά ότι μπορούν να εξελιχθούν στην καριέρα τους ενώ εργάζονται απομακρυσμένα.
«Η ψυχική υγεία δεν είναι ένα “αόρατο” ζήτημα»
«Η εκτίμηση που διατυπώθηκε το 2021, ότι τα ανησυχητικά ευρήματα σχετικά με την ψυχική υγεία των εργαζόμενων ήταν απόρροια των έκτακτων συνθηκών της πανδημίας, σήμερα φαίνεται να διαψεύδεται» ανέφερε σχολιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας, η Ευτυχία Κασελάκη, Εταίρος, Organization, Change and People Consulting, EY Ελλάδος. Όπως εξήγησε η ίδια, «τα ζητήματα αυτά έχουν βαθύτερα αίτια και σωρευτικό ή και μονιμότερο χαρακτήρα. Είναι δεδομένο ότι τα ζητήματα του wellbeing είναι απαραίτητο να βρίσκονται στο επίκεντρο της στρατηγικής των οργανισμών, ώστε να διευκολύνεται για τους ανθρώπους τους η βέλτιστη δυνατή αρμονία και διαχείριση των σύνθετων προκλήσεων της ζωής τους. Η ανάπτυξη των επιχειρήσεων περνάει μέσα από την επένδυση στους ανθρώπους τους, στις νέες δεξιότητες και σχέσεις που απαιτεί η συνδιαμόρφωση του μελλοντικά βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου, στην ικανότητά τους να επαυξάνουν τη λειτουργία τους συνεργαζόμενοι με το ΑΙ και, βέβαια, στην ψυχική τους υγεία και αρμονία, που ενεργοποιούν τη δημιουργικότητα και συνεισφορά. Είμαστε δίπλα στις επιχειρήσεις για τη συμβολή στην ανάπτυξη ηγετών που συνδέονται, συναισθάνονται, εξελίσσονται μαζί με τους ανθρώπους τους και που, μέσα από νέους τρόπους εργασίας και νέες δεξιότητες των ανθρώπων τους, αντιμετωπίζουν με ανθεκτικότητα και δημιουργικότητα τις προκλήσεις» πρόσθεσε.
Με τη σειρά της, η Τατιάνα Τούντα, πρόεδρος & CEO της Hellas EAP, επισήμανε ότι «η ψυχική υγεία δεν είναι ένα “αόρατο” ζήτημα. Είναι μια πραγματικότητα που επηρεάζει όχι μόνο την εργασία, αλλά συνολικά τη ζωή, τις σχέσεις και την ποιότητα της καθημερινότητάς μας. Βλέπουμε όλο και περισσότερους εργαζόμενους να αναζητούν βοήθεια για το άγχος, την εξουθένωση και τα σωματικά συμπτώματα που πηγάζουν από την ψυχολογική πίεση που αισθάνονται, αλλά, ταυτόχρονα, και μια αυξανόμενη ανάγκη για ανθρώπινη επαφή, για ουσιαστικό νοιάξιμο και για ενσυναίσθηση». Η ίδια χαρακτήρισε «ενθαρρυντικό ότι μεγαλώνει η διάθεση να μιλήσουν ανοιχτά, να σπάσουν το στίγμα και να ζητήσουν υποστήριξη – κάτι που αφορά όχι μόνο το εργασιακό περιβάλλον, αλλά και τον τρόπο που πρέπει να στεκόμαστε ο ένας απέναντι στον άλλον ως κοινωνία». «Αυτό το κλίμα εμπιστοσύνης και αλλαγής είναι μια μεγάλη ευκαιρία και για τους οργανισμούς. Όσοι επενδύουν σε μια κουλτούρα φροντίδας, σε εκπαίδευση στελεχών και σε δράσεις που καλλιεργούν την ευεξία ολιστικά (wellbeing), αλλά και που ενισχύουν την αλληλεπίδραση, τον σεβασμό και το αίσθημα κοινότητας, κερδίζουν όχι μόνο την εμπιστοσύνη των ανθρώπων τους, αλλά και συμβάλλουν σε έναν πιο υγιή κοινωνικό ιστό. Για εμάς, που βρισκόμαστε δίπλα στους εργαζόμενους και στις οικογένειές τους καθημερινά, φροντίζοντας την ψυχική τους υγεία και ευεξία, είναι ξεκάθαρο: η “καλή” ψυχική υγεία είναι το θεμέλιο της ανθρώπινης ανθεκτικότητας, της ουσιαστικής ευημερίας και της βιώσιμης ανάπτυξης» πρόσθεσε.
Ο Διευθυντής του Εργαστηρίου Πειραματικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Πέτρος Ρούσσος υπογράμμισε πως «τα ευρήματα της φετινής έρευνας αναδεικνύουν την ψυχική υγεία και την ευεξία των εργαζομένων ως κρίσιμους παράγοντες για τη λειτουργία και τη βιωσιμότητα των οργανισμών». «Τα συμπτώματα που συνδέονται με την κατάθλιψη, το άγχος και τον θυμό επιβεβαιώνουν την ανάγκη συστηματικής παρακολούθησης και παρέμβασης, όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Είναι πλέον σαφές ότι η ψυχική υγεία δεν αποτελεί μεμονωμένο ατομικό ζήτημα, αλλά οργανωσιακό κεφάλαιο, που επηρεάζει άμεσα την παραγωγικότητα, τη δέσμευση και την καινοτομία» παρατήρησε, συμπληρώνοντας: «Η στρατηγική ενσωμάτωση πολιτικών ψυχικής υγείας και ευεξίας στους οργανισμούς δεν είναι απλώς καλή πρακτική, αλλά βασική προϋπόθεση για την ανθεκτικότητα και την ικανότητα προσαρμογής τους στις συνεχείς αλλαγές. Ο σχεδιασμός πολιτικών που στηρίζουν την πρόληψη, την στήριξη της ψυχικής υγείας και την ανάπτυξη μιας κουλτούρας φροντίδας αποτελεί βασικό βήμα για οργανισμούς που θέλουν να ανταποκριθούν με επιτυχία στις προκλήσεις της εποχής. Η πρόκληση, ωστόσο, για τους οργανισμούς δεν είναι μόνο να ανταποκριθούν στις τρέχουσες ανάγκες, αλλά να προετοιμαστούν και για το μέλλον. Η ψυχική υγεία πρέπει να ιδωθεί ως επένδυση που ενισχύει τη επιχειρησιακή ευρωστία και την ικανότητα καινοτομίας, σε ένα περιβάλλον όπου οι αλλαγές είναι συνεχείς και απρόβλεπτες. Η ουσιαστική φροντίδα των εργαζομένων μετατρέπεται, έτσι, σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και σε δείκτη υπεύθυνης ηγεσίας».
