Στις 4 Απριλίου του 1968 ο πάστορας Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δολοφονήθηκε στο Μέμφις του Τενεσί κατά τη διαμονή του στο ξενοδοχείο Lorraine, όπου είχε βρεθεί για να συμπαρασταθεί στους απεργούς εργαζομένους στην καθαριότητα. Το 1967 ο Κινγκ είχε ξεκινήσει το κίνημα για την καταπολέμηση της φτώχειας και της ανεργίας εστιάζοντας την προσοχή του στους οικονομικούς παράγοντες, βλέποντας πέρα από τις φυλετικές και άλλες διακρίσεις και διαφορές.

Το Κίνημα των Φτωχών (The Poor People’s Campaign) ήταν ένα λαϊκό κίνημα, ένα κίνημα «από τα κάτω», καθοδηγούμενο από έναν πάστορα με τη ρητορική της ισότητας και του χριστιανικού ήθους. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και η δολοφονία του θα ενσωματωθούν αργότερα στο εθνικό αφήγημα των ΗΠΑ προς μια πολυπολιτισμική κοινωνία με ισονομία και ισοπολιτεία, χωρίς διακρίσεις πάσης φύσεως.

Και ενώ ο Κινγκ θα γίνει εθνικός ήρωας, το πολιτικό φαινόμενο του ευαγγελιστή πάστορα κινηματία έχει βαθιές ρίζες στην πολιτική κουλτούρα των Αμερικανών, ακόμα και πριν από την επανάσταση του 1776. Κατά τακτά διαστήματα στην ιστορία της Αμερικής, υπάρχουν λαϊκά κινήματα σαν ένα είδος επαναφοράς ή αναγέννησης με θρησκευτικές συνδηλώσεις και πλαίσιο. Ο όρος που χρησιμοποιείται στα αγγλικά είναι revival, και πάντα η αναφορά έχει θρησκευτικό και χριστιανικό πλαίσιο με αναφορά στην ίδρυση της Αμερικής ως φάρου του προτεσταντικού χριστιανισμού.

Το 1965, με την επιβολή της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, οι αγώνες 100 χρόνων των Αφροαμερικανών για ισότητα δικαιώθηκαν. Και δικαιώθηκαν εκείνοι που χρησιμοποίησαν τη χριστιανική ηθική και υιοθέτησαν τα ιδεώδη της Αμερικής: O Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και ο όχι ο μουσουλμάνος Μάλκολμ X, ούτε οι πιο ακραίες φωνές. Παρ’ όλα αυτά, το τέλος της δεκαετίας του 1960 θεωρείται η αρχή της σύγκρουσης ανάμεσα σε δύο διαφορετικές πολιτικές κουλτούρες, εκείνη που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της διεκδίκισης των ίσων δικαιωμάτων, πρώτα φυλετικά και μετέπειτα σε ένα ευρύτερο φάσμα, και εκείνη που θεωρούσε ότι η ταυτότητα της χώρας είναι μία και αποτελεί από μόνη της την εγγύηση της ισοπολιτείας. Η ταυτότητα της Αμερικής και του προτεσταντικού ήθους, η ταυτότητα των πρώτων Ευρωπαίων, εκείνων που δημιούργησαν το ανεξάρτητο κράτος παραμερίζοντας τους ιθαγενείς και αποβάλλοντας τους αποικιοκράτες. Η αμερικανική ταυτότητα είναι η μόνη ταυτότητα που εγγυάται και πρέπει να εγγυάται την ισονομία και την ισοπολιτεία.

Αυτή η διαμάχη έχει ένα ιστορικό βάθος 60 χρόνων, αντιπαραθέτοντας την πολυπολιτισμική Αμερική στο δόγμα «Πρώτα η Αμερική» (America First). Τελευταία, έχει γίνει πολύ πιο έντονη η συγκρουσιακή πορεία αυτών των δύο ταυτοτήτων με την παρουσία του Ντόναλντ Τραμπ στην πολιτική σκηνή, ο οποίος είναι αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης και όχι η αιτία. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η εκλογή Τραμπ δεν έφερε τον διχασμό, αλλά το αντίστροφο.

Το 1983 ο πρόεδρος Ρέιγκαν υπέγραψε τη νομοθεσία να καθιερωθεί η ομοσπονδιακή εορτή προς τιμήν του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, μια ένδειξη της κυρίαρχης πολιτικής κουλτούρας, η οποία θεσπιζόταν από έναν ρεπουμπλικάνο, νεοφιλελεύθερο και κοινωνικά συντηρητικό πρόεδρο. Ενώ η γιορτή καθιερώθηκε το 1986, υπήρχαν πολιτείες οι οποίες αντιστάθηκαν, με τη Γιούτα, να είναι η τελευταία που αποδέχθηκε την υιοθέτηση της αργίας το 2000. Θα είναι η ίδια Γιούτα η οποία στις 10 Σεπτεμβρίου θα γίνει ο τόπος της δολοφονίας του Τσάρλι Κερκ. Ένας ακτιβιστής, ο οποίος χρησιμοποιώντας τις μεθόδους και το λόγο παλιότερων ευαγγελιστών παστόρων, προκαλούσε τους συνομιλητές του να του αποδείξουν ότι έχει άδικο, χρησιμοποιώντας ως αιχμή του δόρατος τη λογική της προτεσταντικής Αμερικής και της μίας ταυτότητας, εθνικής και χριστιανικής.

Ο Κερκ δεν έλεγε κάτι καινούργιο, απλά προκαλούσε τους συνομιλητές του να αμυνθούν για τις θέσεις τους, χρησιμοποιώντας έναν χαρισματικό λόγο και τη βεβαιότητα κάποιου που έχει όλες τις απαντήσεις. Η στυγερή δολοφονία του απηχεί εκείνες της δεκαετίας του ’60 και αυτομάτως ο θάνατός του χαρακτηρίστηκε ως «μαρτυρικός», πρώτον, διότι ο λόγος του είχε πρωταρχικά ένα χριστιανικό ήθος και, δεύτερον, διότι είχε προσηλυτίσει ένα μεγάλο κοινό και εκτός συνόρων.

Η δολοφονία του Τσάρλι Κερκ, φαντάζει σήμερα σαν την αντίστροφη πορεία του εκκρεμούς των τελευταίων 60 χρόνων στην Αμερική, αλλά και σε άλλες αναπτυσσόμενες δημοκρατίες. Ιδιαίτερα όμως στην Αμερική, η αναφορά σε «αναγέννηση» μας παραπέμπει, σε προηγούμενες  στιγμές της αμερικάνικης ιστορίας, που σημαδεύτηκαν από την αναβίωση πολιτικο-θρησκευτικού λαϊκισμού και την ανάδειξη λαοπλάνων ηγετών. Η δολοφονία του Κερκ παίρνει διαστάσεις ήρωα του έθνους και μάρτυρα του χριστιανισμού. Αυτή ακριβώς ήταν και η έκφραση του προέδρου Τραμπ κατά τη διάρκεια της τελετής στη μνήμη του Κερκ στην Αριζόνα στο κατάμεστο στάδιο των 10.000 φιλάθλων.

Τo 2004 ο Σάμουελ Χάντιγκτον επερωτούσε στο βιβλίο του Who Are We? την ταυτότητα της Αμερικής στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο. Σήμερα, το 2025, μετά τη δολοφονία του Τσάρλι Κερκ, στη δεύτερη κυβερνητική θητεία του Ντ. Τραμπ, η αναζήτηση αυτή μοιάζει να μας ωθεί όλο και περισσότερο προς μια Αμερική με εθνικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά, με την αφομοίωση και όχι τη διαφοροποίηση ως ζητούμενο. Θα είναι ο Τσάρλι Κερκ o νέος εθνικός ήρωας της νέας εποχής, όπως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ήταν της προηγούμενης;

* Πέτρος Βαμβακάς, Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών & Διεθνών Σχέσεων του Emmanuel College της Βοστώνης, Διευθυντής στο Ινστιτούτο Μελετών Ανατολικής Μεσογείου, μέλος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του ΕΝΑ – Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο νέο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Iνστιτούτου ΕΝΑ

tvxs.gr

Ηεβδομάδα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, επιβεβαίωσε την ανισορροπία ισχύος που δημιουργείται στην περιοχή μας.

Η πραγματικότητα αυτή, επιβάλλει τον επανασχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής μας, με διακομματική συνεννόηση, πριν συμβούν, μη αντιστρεπτές, αρνητικές εθνικά, εξελίξεις.

Η σωστή ανάγνωση των διεθνών δεδομένων και οι ανάλογες επιλογές, έφεραν επιτυχίες.

Η χώρα μας, για πολλές δεκαετίες είχε δύο σταθερούς πυλώνες για την ασφάλεια και την οικονομία της, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.

Το 1999 στο Ελσίνκι, πέτυχε την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ το 2004 και την δέσμευση της Τουρκίας, να συμβάλει στην επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, αλλά και των προβλημάτων μεταξύ των δύο χωρών με διάλογο και το διεθνές δίκαιο. Ταυτόχρονα συμφώνησε στον οδικό χάρτη της Τουρκίας, για την μελλοντική ένταξή της στην ΕΕ.

Η Κύπρος εντάχθηκε στην ΕΕ, ενώ καμία από τις άλλες προβλέψεις δεν υλοποιήθηκε.

Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, ήταν η πιο μεγάλη εθνική επιτυχία για την Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες και για την Κύπρο, η θωράκιση της ασφάλειάς της.

Επίσης, την ίδια περίοδο, η χώρα μας, πρωταγωνίστησε στην ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στο ΝΑΤΟ, που ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2004 και στην ΕΕ το 2007, δημιουργώντας ΄μια ζώνη σταθερότητας στα βαλκάνια, προωθώντας ταυτόχρονα, με την προεδρία της ΕΕ το 2023, την σταδιακή ενσωμάτωση και των ταραγμένων δυτικών Βαλκανίων, στους Ευρωατλαντικούς θεσμούς.

Από το 2010, παρ’ ότι βρέθηκε στην δίνη της πολύπλευρης κρίσης, άρχισε να χτίζει και περιφερειακές συμμαχίες στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το 2018, τα Μνημόνια «ολοκληρώθηκαν», η χώρα έχασε ισχύ.

Η χώρα μας, την περίοδο 2008-2019, κατανάλωσε σημαντικό πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο, για την διαχείριση της οικονομικής κρίσης και καθήλωσε, κάθε ενίσχυση της στρατιωτικής αποτρεπτικής της ισχύος.

Ο Ερντογάν, αφού ξεπέρασε τα εσωτερικά προβλήματα της Τουρκίας, μετά την αμφιλεγόμενη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και τα προβλήματα στα νότια σύνορα με την Συρία, στράφηκε δυτικά, πρώτα, αμφισβητώντας στο πεδίο τις έρευνες που έκανε η Κυπριακή Δημοκρατία, για τον εντοπισμό υδρογονανθράκων, στην οριοθετημένη ΑΟΖ με την Αίγυπτο, με βάση το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της θάλασσας.

Για τις πράξεις της αυτές, το 2018, η ΕΕ της επέβαλε διοικητικές κυρώσεις, ήπιες μεν, σημαντικές όμως, ως γεγονός. Η Τουρκία βέβαια, συνέχισε με παραβιάσεις της δυνητική ΑΟΖ της χώρας μας. Τον Σεπτέμβριο του 2019, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, έγινε και η πρώτη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν, σε πολύ καλό κλίμα, όπως δήλωσαν και οι δύο ηγέτες.

Η ελληνική πλευρά όμως, δεν είχε αντιληφθεί τις παράλληλες συνεννοήσεις την Άγκυρας με την «διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση» της Λιβύης», που οδήγησαν στην υπογραφή των δύο Μνημονίων, για την αμυντική συνεργασία, που διακαώς ήθελε η κυβέρνηση της Τρίπολης, για να αποκρούσει τα στρατεύματα του Χαφτάρ, που ήταν έξω από την Τρίπολη και, την συμφωνία για την ΑΟΖ, κατά παράβαση φυσικά του διεθνούς δικαίου, που διακαώς ήθελε η Τουρκία.

Η κυβέρνηση της Τρίπολης απέκρουσε τα στρατεύματα του Χαφτάρ και η Άγκυρα, δημιούργησε “κεκτημένα”, που τρέχουμε από τότε να ακυρώσουμε με κάθε τρόπο και με πολλές θυσίες. Από τότε, όπως παραδέχτηκε, τόσο ο κ. Δένδιας, όσο και ο κ.  Γεραπετρίτης, η εξωτερική μας πολιτική, καθορίστηκε και καθορίζεται από το τουρκολυβικό μνημόνιο.

Μετά το 2019, τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις.

Για να αποδείξουμε στην διεθνή κοινότητα, ότι εμείς εφαρμόζουμε το διεθνές δίκαιο:

1. Υπογράψαμε συμφωνία με την Ιταλία, αποδεχόμενοι ότι οι Οθωνοί, βορειοδυτικά της Κέρκυρας, αντίστοιχο νησί του Καστελόριζου, έχει επήρεια στην διαμόρφωση της ΑΟΖ μέχρι 33%. Καταλαβαίνετε εύκολα, τι μπορούμε αξιόπιστα να διεκδικήσουμε για την ΑΟΖ του Καστελόριζου.
2. Υπογράψαμε την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία, για την μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ, για να καταργήσουμε το παράνομο τουρκολυβικό μνημόνιο, όπου αναγκαστήκαμε να αποδεχτούμε, ότι ακόμη και η Κρήτη δεν έχει πλήρη επήρεια στην διαμόρφωση της ΑΟΖ, γεγονός που θα το βρούμε μπροστά μας και πολύ οδυνηρά, όταν υπάρξουν σοβαρές συζητήσεις με την Λιβύη και την Τουρκία, για την προσφυγή στην Χάγη.
3. Το παράνομο τουρκολυβικό μνημόνιο, το καταργήσαμε πρόσφατα ακόμη δύο φορές. Την πρώτη με την κατάθεση, επιτέλους, του “Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού “, στην ΕΕ.Κάτι που το κάναμε τελευταίοι από τις χώρες της ΕΕ, και αφού δεχτήκαμε την καταδίκη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, επειδή δεν το καταθέσαμε, μέχρι το 2021, που ήταν η οριακή ημερομηνία. Και την δεύτερη, όπως δηλώνει η κυβέρνηση, θα το καταργήσει η Chevron, όταν αναλάβει τις σεισμικές έρευνες στα δύο Θαλάσσια οικόπεδα, νοτιοανατολικά της Κρήτης.

Τέλος, οι αναγκαίοι εξοπλισμοί, για να καλυφθούν και τα κενά που δημιουργήθηκαν την δεκαετία των μνημονίων, έγιναν υπερβολικοί δημοσιονομικά και θα στραγγίζουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς μέχρι το 2035, στερώντας την χώρα από σημαντικούς πόρους για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξή της.

Όσο για την ρήτρα διαφυγής, που τόσο εύκολα έδωσαν οι ισχυρές οικονομικά χώρες της ΕΕ, αφού από αυτές αγοράζουμε το 50% των στρατιωτικών εξοπλισμών, είναι λογιστικό τρικ για να μην υπερβούμε το Σύμφωνο Σταθερότητας, ταμειακά όμως, έχουμε αρχίσει ήδη να τους πληρώνουμε.

Οι ημέρες της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, 22/9-26/9, ήταν η επιβεβαίωση της ανισορροπίας ισχύος που έχει δημιουργηθεί στην περιοχή μας.

Οι γεωπολιτικές ανατροπές και η ρευστότητα που επικρατεί παντού, ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή μας, δημιουργεί ευκαιρίες σε αναθεωρητικές δυνάμεις και πιέζει χώρες, όπως η δική μας, που την συμφέρει η σταθερότητα και η ισχύς του διεθνούς δικαίου.

Η συνάντηση στην Ουάσιγκτον Τράμπ-Ερντογάν, το περιβάλλον, το περιεχόμενο των συζητήσεων και οι εικαζόμενες συμφωνίες, αποκαλύπτουν την αποδοχή από τον Τράμπ, του ισχυρού περιφερειακού ρόλου της Τουρκίας και προσωπικά του Ερντογάν.

Η θέση του συμπροέδρου, που έδωσε ο Τράμπ στον Ερντογάν, στην κρίσιμη συνάντηση με τις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες, για την λύση του παλαιστινιακού προβλήματος, οι αναφορές του για τις εξελίξεις στην Συρία, τον ρόλο της στην ενεργειακή συνεργασία στην ανατολική Μεσόγειο, ας το κρατήσουμε ιδιαίτερα αυτό και, ο ρόλος της στο τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, είναι αρκετές ενδείξεις, μαζί με τις υποσχέσεις για την αμυντική συνεργασία και την μεγάλη αύξηση του διμερούς εμπορίου, για να καταλάβουμε τις εξελίξεις που έρχονται και μας αφορούν.

Μάλιστα, αν αξιολογήσουμε αυτά τα δεδομένα, σε συνδυασμό, με την έλλειψη κάθε επικοινωνίας, του Τράμπ με τον Έλληνα Πρωθυπουργό, τότε γίνονται ακόμη πιο ορατές οι επιλογές του.
Δεν ξέρω, αν ενοχλεί τον Τραμπ, ότι εμείς:

1. Κλείσαμε, όλες τις συμφωνίες για την αγορά προηγμένων και πανάκριβων στρατιωτικών εξοπλισμών με τον Προέδρο Μπάιντεν.
2. Υπογράψαμε την στρατηγική αμυντική συνεργασία, με την οποία παραδώσαμε όλη την επικράτεια για την ανάπτυξη στρατιωτικών βάσεων, στις ΗΠΑ.
3. Ταυτιστήκαμε απόλυτα στην Ουκρανία.
4. Και δεν έχουμε τίποτα να αγοράσουμε ή να προσφέρουμε και στον Τραμπ, που διψά για επιχειρηματικά deal, ενώ ο Ερντογάν έχει να δώσει και να πάρει πολλά από τον Τράμπ, για πολλούς λόγους, αφού ήταν στον πάγο, από τον Μπάιντεν και τους δημοκρατικούς.

Όλα αυτά, επιβάλλουν τον επανασχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής μας, με διακομματική συνεννόηση, πριν συμβούν μη αντιστρεπτά, αρνητικά εθνικά, γεγονότα.

Ο Πρωθυπουργός μπορεί να ανέβασε τους τόνους απέναντι στην Τουρκία, όμως στο πεδίο, η Κάσος και το καλώδιο ηλεκτρικής σύνδεσης Κύπρου-Ελλάδας, για να μείνω μόνο σε αυτά, αποδεικνύουν ότι, δεν έχουν αντίκρισμα αλήθειας, στην πράξη, τα μεγάλα λόγια.

Η μόχλευση του φόβου σύγκρουσης με την Τουρκία, οι αγορές και νέων ακριβών εξοπλισμών και οι  κατασκευασμένες «επιτυχίες», είναι κοντόφθαλμη και μικροκομματική επιλογή, επικίνδυνη πολύ μεσοπρόθεσμα.