«Και ύστερα …χάθηκαν οι μέλισσες!». Τα γνωστά έντομα δέχονται πολλαπλή επίθεση στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Και όχι μόνο δεν… έρχονται – όπως είναι ο τίτλος του γνωστού βιβλίου του Γιάννη Ξανθούλη – αλλά χάνονται κιόλας, απορρυθμίζοντας την ισορροπία του περιβάλλοντος.
Η δραματική μείωση του πληθυσμού των μελισσών υπονομεύει στην πραγματικότητα ακόμα και την ίδια την ανθρώπινη υπόσταση.
Παράσιτα, αγροχημικά φάρμακα, μολυσματικοί παράγοντες, η κλιματική αλλαγή, αλλά και οι δασικές πυρκαγιές, είναι μερικοί μόνο από τους εχθρούς των μελισσών στην χώρα μας
Τα τελευταία 10 – 15 χρόνια οι μελισσοκόμοι αναφέρουν ότι τα μελίσσια τους είναι ασυνήθιστα αδύναμα (οι βασίλισσες ζουν λιγότερο από το αναμενόμενο και οι κηφήνες είναι στείροι) και χάνουν συνεχώς πληθυσμούς,
Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία της ΕΕ (Μάϊος 2021) άλλωστε, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα – από τις 27 – που έχει παρουσιάσει μείωση του αριθμού των μελισσοκόμων κατά 62% την τριετία 2020-2022, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 15.000 λιγότερους επαγγελματίες μελισσοκόμους.
Που έχει παρατηρηθεί μείωση πληθυσμού
Ειδικά στην πληγείσα από τις πυρκαγιές περιοχή του πευκοδάσους της Εύβοιας, η μελισσοκομική παραγωγή διαταράχθηκε σημαντικά, καθώς χάθηκαν περίπου 10.000 μελίσσια από τα οποία παραγόταν τo 40% της εγχώριας παραγωγής πευκόμελου, το οποίο με τη σειρά του ισοδυναμεί στο 60%-65% της ελληνικής παραγωγής μελιού.
Τόσο μεγάλη ήταν η οικολογική καταστροφή που έγινε πέρσι το καλοκαίρι.
Και σε άλλες περιοχές όμως τα προβλήματα είναι πολλά: Το παράσιτο nosema εξαφανίζει τις μέλισσες στην Κρήτη . Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Νομού Χανίων, όπου τα τελευταία χρόνια καταγράφονταν μεγάλες απώλειες μελισσιών που αποδίδονται στο μικροσπορίδιο Νosema ceranae.
Στις βαμβακοκαλλιέργειες της Πέλλας αλλά και στην Κεντρική Ελλάδα εμφανίζονται προβλήματα: Οι μελισσοκόμοι μετέφεραν τα μελίσσια τους στα βαμβάκια ώστε να έχουν παραγωγή βαμβακόμελου- το βαμβακόμελο θεωρείται ένα πολύ καλό σε ποιότητα μέλι. Ωστόσο χρόνο με τον χρόνο έβλεπαν ότι τα μελίσσια τους αποδυναμώνονταν, χάνονταν μεγαλύτεροι πληθυσμοί μελισσών από το φυσιολογικό.
Καταστροφική η απώλεια των μελισσών
Η μείωση των πληθυσμών των μελισσών δεν σημαίνει μόνο ότι το μέλι για τις επόμενες γενιές των Ελλήνων μπορεί να είναι ένα ακριβοθώρητο προϊόν, αλλά θέτει σε κίνδυνο ολόκληρη την παραγωγή των τροφίμων για την οποία οι μέλισσες εργάζονται ακούραστα εκατομμύρια χρόνια τώρα, γυρίζοντας από λουλούδι σε λουλούδι.
O Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) άλλωστε, εκτιμά ότι από τα 100 είδη φυτών από τα οποία προέρχεται το 90% των τροφίμων παγκοσμίως, τα 71 γονιμοποιούνται με τη μεταφορά γύρης από τις μέλισσες.
Με λίγα λόγια, χωρίς τις μέλισσες είναι απίθανο ότι θα μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε τη διατροφή μας και άρα την επιβίωσή μας.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Αϊνστάιν ανέφερε ότι «αν οι μέλισσες εξαφανιστούν, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα το ανθρώπινο είδος θα ακολουθήσει την τύχη τους».
Οι εχθροί των μελισσών στην Ελλάδα
Εκτός από τις πυρκαγιές υπάρχουν και άλλοι εχθροί των μελισσών.
Οι σύγχρονες αγρο-τεχνικές που εφαρμόζει ο άνθρωπος, όπως η εφαρμογή πρακτικών εντατικής καλλιέργειας, το διαδεδομένο γεωργικό μοντέλο της μονοκαλλιέργειας (ανάπτυξη ενός μόνο είδους καλλιέργειας στο χωράφι) και η εντατική χρήση αγροχημικών ουσιών στο χωράφι, μπορεί να οδηγήσουν σε υποβάθμιση του εδάφους και σε μειωμένη βιοποικιλότητα, καθώς περιορίζουν την ανάπτυξη φυτών και ζώων, όπως οι μέλισσες, που αντίστοιχα με τη σειρά τους είναι ικανά να περιορίσουν την εξάπλωση παρασίτων που επηρεάζουν τις καλλιέργειες.
Η αποψίλωση δασών, η εξασθένηση των ανθέων των φυτών, τα σκουπίδια σε ρέματα, η ρύπανση του υπεδάφους, το μπάζωμα ολόκληρων περιοχών εξολοθρεύουν τα συμπαθή έντομα.
Ιδιαίτερα τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα – πρόκειται για διασυστηματικά εντομοκτόνα (κυκλοφορούν, δηλαδή, σε όλα τα μέρη του φυτού) – έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημιά. Σύμφωνα με τα ίδια τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, εκτός από τα βλαβερά έντομα-στόχους, τα φυτοφάρμακα αυτά δηλητηριάζουν και ωφέλιμα έντομα όπως οι μέλισσες, οι αγριομέλισσες, οι βομβίνοι και οι πεταλούδες. Και αυτό διότι εντοπίζονται στο νέκταρ, στη γύρη αλλά και στον «ιδρώτα» των φυτών που παράγεται κατά τη διαπνοή τους, άρα σε όλους τους χυμούς τους οποίους συλλέγουν οι επικονιαστές
Η πείνα, τέλος, είναι η μεγαλύτερη ασθένεια του μελισσιού. Δεν παράγεται γόνος αλλά και αυτός που παράγεται είναι υποβαθμισμένος και ευάλωτος σε όλες τις ασθένειες.
Όπως και να έχει οι μελισσοκόμοι ζητούν μέτρα και δράσεις τώρα – πριν να είναι αργά…