Του Αλέκου Α. Ανδρικάκη andrikakisalekos@gmail.com
Ήταν ίσως ο πιο ένθερμος γερμανόφιλος «επίσημος» Κρητικός στη διάρκεια της κατοχής… Το όνομά του συνδέθηκε με όλη την περίοδο της παρουσίας των κατακτητών στο νησί, καθώς κατείχε, αρχικά, τη θέση του «νομάρχη» Ηρακλείου, διορισμένος από τον Τσολάκογλου, και στη συνέχεια του «υπουργού -γενικού διοικητή» του νησιού, ως μέλος των κατοχικών «κυβερνήσεων» Λογοθετόπουλου και Ράλλη.
Ο σπουδαγμένος στη Γερμανία δικηγόρος, και άλλοτε βουλευτής, είχε συχνά και το ρόλο του «υπουργού» προπαγάνδας, παρακολουθώντας προφανώς στενά τις δραστηριότητες του Γκαίμπελς. Ως «άρχων» της Κρήτης, από το 1941 μέχρι το 1944, απηύθυνε διαρκώς πύρινα κηρύγματά υπέρ του Χίτλερ και του ναζισμού, δικαιολογώντας, στο όνομα των μεγάλων ινδαλμάτων του, ακόμη και τις μαζικές σφαγές σε βάρος των Κρητικών, όπως στην περίπτωση του Ολοκαυτώματος της Βιάννου…
Συχνά, απευθυνόταν και στο πανελλήνιο, με ομιλίες του μέσω του ελεγχόμενου από τις κατοχικές αρχές ραδιοσταθμού Αθηνών. Μετά την απαγωγή του Κράιπε, τον Απρίλιο του 1944, δεν δίστασε να απειλήσει τον κρητικό λαό με αφανισμό! Χαρακτήριζε τον Χίτλερ «μεγάλο και εμπνευσμένο ηγέτη», και δεν ξεχνούσε να του στέλνει τηλεγραφήματα αφοσίωσης κάθε χρόνο στα γενέθλιά του (20 Απριλίου). Βασικός στόχος της πολιτικής του, όπως έγραφε στα ενθουσιώδη για τα SS άρθρα του, η Γερμανία να κερδίσει τον πόλεμο και η Ελλάδα να επωφεληθεί από τη γερμανική υποδούλωση, για την οποία έγραφε ότι έγινε κατά… «θεία εντολή»!!
Προκειμένου να επιβληθεί και να περάσει την φιλοναζιστική πολιτική του στις συνειδήσεις των τρομαγμένων Κρητών, δεν δίσταζε να θέτει διλήμματα, που θυμίζουν σε πολλά τα όσα ακούμε σήμερα… Με τη διαφορά ότι αντί «μνημόνια ή καταστροφή», εκείνος διακήρυττε: «Γερμανία ή καταστροφή», «κατοχή ή μπολσεβικισμός»!
Στη δίκη των δοσιλόγων πρωθυπουργών και υπουργών, που έγινε από τις 21 Φεβρουαρίου 1945 και ολοκληρώθηκε με την ετυμηγορία στις 31 Μαΐου του ίδιου χρόνου, καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά. Καταδικάστηκε πάντως απλώς για τρία από τα κείμενά του και δύο μόνο από τις ομιλίες του, χωρίς να έχει καταδίκη για τη συνολική δράση του. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ήταν υπόλογος, για το διάγγελμά του, με την ανάληψη των καθηκόντων του ως «υπουργού- γενικού διοικητή Κρήτης», που δημοσιεύτηκε στο «Ελεύθερον Βήμα» στις 10 Φεβρουαρίου του 1943 (νωρίτερα, από τον Αύγουστο του 1941 υπηρετούσε ως «νομάρχης» Ηρακλείου, διαδεχόμενος τον Τσατσαρωνάκη που κι αυτός είχε διοριστεί από τους Γερμανούς), για άρθρα του, στις 23 Νοεμβρίου 1943 στο «Ελεύθερον Βήμα» και στον «Παρατηρητή» Χανίων, που αναδημοσιεύτηκε από το «Ελεύθερον Βήμα», στις 13 Μαΐου 1944, καθώς και δυό ομιλίες του, στις 25 Μαρτίου 1944, που αναδημοσίευσε η «Καθημερινή» τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 29 Μαρτίου, και μια δεύτερη ομιλία του, στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού, που αναδημοσίευσε επίσης το «Ελεύθερον Βήμα», στις 18 Ιουνίου 1944.
Σε όλα αναφερόταν με θαυμασμό στο «έργο» των ναζί και καλούσε τον ελληνικό λαό να σταθεί δίπλα στις δυνάμεις του Χίτλερ, προκειμένου να κερδίσουν τον πόλεμο και να κατατροπώσουν τον μπολσεβικισμό, τον εβραϊσμό και τις δυνάμεις της Αγγλίας. ..
Μάλιστα, αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1949, δικάστηκε και πάλι από το ειδικό δικαστήριο δοσιλόγων υπουργών, με την κατηγορία ότι υπέδειξε στους Γερμανούς 300 πατριώτες, οι οποίοι συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, όπου οι περισσότεροι πέθαναν. Όμως γι αυτή την κατηγορία αθωώθηκε…
Σύμφωνα με πληροφορία που δημοσίευσε στις 16 Ιουνίου 2007 στην «Πατρίδα» ο εκπαιδευτικός και ιστορικός ερευνητής Γιώργος Καλογεράκης, ο Πασσαδάκης καταγόταν από το χωριό Βορίτσι Πεδιάδας. Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Παχιαδάκης, αλλά το είχε αλλάξει, μόνος εκείνος απ’ όλη την οικογένειά του, απ΄ την οποία απομονώθηκε εξαιτίας της φιλογερμανικής δράσης του. Αρρώστησε και πέθανε στη φυλακή. Η αλλαγή του επιθέτου του επιβεβαιώνεται και από τη δική μας έρευνα. Μάλιστα εντοπίσαμε τις διαφημιστικές καταχωρίσεις του για τις εκλογές του 1926, όταν ήταν υποψήφιος με το Λαϊκό Κόμμα, στις οποίες έφερε το επώνυμο Παχιαδάκης.
Ενώ ήταν φυλακισμένος εξέδωσε, μέσω υποστηρικτών του, τον Ιανουάριο του 1948, ένα βιβλιαράκι με τον τίτλο «Σύντομος απολογία ενώπιον του Κρητικού Λαού του κ. Ιωάννου Πασσαδάκη (Πρώην Βουλευτού και Υπουργού Γεν. Διοικητού Κρήτης) δια τα πεπραγμένα του εν Κρήτη επί κατοχής». Το κείμενο είναι γραμμένο σε τρίτο πρόσωπο, όμως, όπως εξηγείται στον επίλογο, ο ίδιος ζήτησε να γραφεί και να εκδοθεί, εκ μέρους του.
Η προκήρυξη για το Ολοκαύτωμα της Βιάννου
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1943, στη Σύμη της Βιάννου, αντάρτες των ομάδων Μπαντουβά, παρά την αντίθεση του ΕΑΜ, επιτέθηκαν και σκότωσαν 3 Γερμανούς του εκεί φυλακίου. Τα αντίποινα ήταν φοβερά. Στις 14 Σεπτεμβρίου, οι χιτλερικές δυνάμεις κυριολεκτικά έκαψαν τα χωριά της επαρχίας, μέχρι και αυτά της δυτικής Ιεράπετρας. Εκτέλεσαν 461 πατριώτες. Δεν έμεινε οικογένεια στην επαρχία που να μη θρηνήσει νεκρό.
Ο Πασσαδάκης λυπήθηκε πρώτα για τους 3 Γερμανούς και μετά για τον αφανισμό μιας ολόκληρης περιοχής… Ενώ παράλληλα απείλησε με συνέχεια στη γερμανική βαρβαρότητα, αν δεν σταματούσε η αντιστασιακή δράση κατά του κατακτητή. Στην προκήρυξή του, που δημοσιεύτηκε στον «Κρητικό Κήρυκα» στις 21 Σεπτεμβρίου, ανέφερε:
«Συμπατριώται!
Είμαι περίλυπος λόγω των τελευταίων θλιβερών γεγονότων της περιφερείας Βιάννου, τα οποία εστοίχισαν την ζωήν Γερμανών στρατιωτών και συμπατριωτών μας και έγιναν αφορμή της πλήρους εκ θεμελίων εξαφανίσεως μερικών κοινοτήτων.
Ετονίσθη πολλάκις ότι τα στρατεύματα κατοχής έχουν απόφασιν χάριν της ασφαλείας των να εξοντώσουν οπωσδήποτε τας συμμορίας αίτινες περιφέρονται εν υπαίθρω, διότι αύται είναι όργανα των εχθρών των, ασκούν κατασκοπίαν εις βάρος των, τρομοκρατούν και δολοφονούν νομιμόφρονας πολίτας και είναι έτοιμοι εις περίπτωσιν τυχόν επιχειρήσεων να συνεργασθούν με τους εχθρούς των.
Ουδείς δύναται να κατηγορήση τα στρατεύματα κατοχής διότι καταδιώκουν τα όργανα ταύτα του εχθρού των.
Επίσης ετονίσθη ότι απαγορεύεται η εκ μέρους των κατοίκων περίθαλψις ή απόκρυψις της δράσεως των συμμοριών τούτων.
Δυστυχώς αι συστάσεις αύται ουδέν έφερον αποτέλεσμα.
Εις την καταστραφείσαν περιφέρειαν είναι κοινόν μυστικόν ότι συνέβαινον πολλά εις βάρος των στρατευμάτων κατοχής.
Είχον γίνει ήδη εκεί συλλήψεις μεμονωμένων ατόμων και τυφεκισμοί τινών. Αλλ’ αυτό δεν εσυνέτισεν, έως ότου επήλθεν η ολική καταστροφή. Άμα τη πληροφορία των γεγονότων υπέβαλον εις το Φρούριον την παράκλησιν όπως η τιμωρία ασκηθή μετ’ επιεικείας.
Δυστυχώς ο παγκόσμιος πόλεμος είναι σκληρός και δεν είναι εύκολον πάντοτε να ασκήται επιείκεια. Τα Γερμανικά στρατεύματα άλλωστε έχουν την απόφασιν να μην αφίσουν να γίνουν εν Κρήτη τα όσα εγκλήματα διεπράχθησαν εις την Στερεάν Ελλάδα εκ της δράσεως των οργάνων της προπαγάνδας των Αγγλοσαξώνων και των Μπολσεβίκων.
Και την απόφασιν ταύτην θα την εκτελέσουν μετά της πλέον μεγάλης αυστηρότητος. Δεν θα αφίσουν να παραλύση εδώ η κατάστασις.
Αυτό πρέπει να το καταλάβουν καλώς όλοι. Όπου είναι οι Γερμανοί πρέπει να διατηρήται δια τον πληθυσμόν ησυχία.
Τα γεγονότα της Βιάννου είναι εν πικρόν δίδαγμα και παράδειγμα δια τας κοινότητας αίτινες θα εξακολουθήσουν να βοηθούν μυστικά, να ανέχωνται, να αποκρύπτουν τους συμμορίτας.
Αφού ούτως έχουν τα πράγματα, οι νομιμόφρονες πολίται, όσοι δεν έχουν διάθεσιν να πέσουν θύματα της δράσεως των οργάνων της ξένης προπαγάνδας, δέον να εκκαθαρίσουν την θέσιν των και να στραφούν ενεργώς κατά των ολίγων ομοχωρίων των οι οποίοι είτε εκ πλάνης είτε εκ συμφέροντος συνεργάζονται κρυφίως με τας συμμορίας αυτάς.
Εις εκάστην κοινότητα είναι τώρα γνωστά τα πρόσωπα αυτά αλλά δυστυχώς ουδείς κάμνει εις αυτά παρατηρήσεις, ουδείς αντιδρά κατ’ αυτών, ουδείς τα καταγγέλλει. Εκ τους γεγονότος τούτου η κοινότης ολόκληρος παρουσιάζεται ως αλληλέγγυος προς τους συμμορίτας και συνεπώς συνυπεύθυνος μετ’ αυτών και τα στρατεύματα κατοχής κατόπιν τούτου λαμβάνουν μέτρα ομαδικά και εναντίον της Κοινότητος.
Εάν όμως οι φιλόνομοι κάτοικοι εξηγείροντο εναντίον εκείνων που ευνοούν και περιθάλπτουν τους συμμορίτας, αι συμμορίαι δεν ήτο δυνατόν να διατηρηθούν και μάλιστα να αποκτήσουν τόσον θράσος ώστε να προβαίνουν εις πολιτικάς δολοφονίας.
Πολλάκις έχω δημοσιεύσει εις τας εφημερίδας την πολιτικήν συμβουλήν την οποίαν ο Λαός μας επιβάλλεται λόγω των δυσχερεστάτων σημερινών περιστάσεων να ακολουθήση ως την μόνην ενδεδειγμένην οδόν. Η λογική συμβουλή μου αύτη ήτο πάντοτε και είναι ότι ο Λαός πρέπει να μη προβαίνη εις ουδεμίαν επιζήμιον πράξιν εναντίον των στρατευμάτων κατοχής και εάν δεν θέλη να καταστραφή εντελώς να μη δίδη προσοχήν εις τα κηρύγματα μερικών οργάνων μισθωτών της ξένης προπαγάνδας.
Η συμβουλή αύτη έχει κατανοηθή, είμαι βέβαιος, υπό της μεγάλης πλειοψηφίας του Λαού μας και αύτη ζη νομιμοφρόνως.
Δυστυχώς μία ομάς ελαχίστων προσώπων δημιουργεί τοιαύτα ζητήματα εις τα στρατεύματα κατοχής ώστε παίρνει εις τον λαιμόν της και την πλειοψηφίαν των νομιμοφρόνων.
Κατόπιν τούτου δεν μένει άλλη λύσις παρά η πλειοψηφία του Κρητικού Λαού να στραφή μετά αποφασιστικότητος και μανίας κατά των συμμοριτών και όλων εκείνων οίτινες τους βοηθούν, να βοηθήση την προσπάθειαν των γερμανικών και ιδικών μας αρχών δια να συλλάβουν ή εξοντώσουν τελείως τα συμμορίας αυτάς.
Η Κρήτη έχει ιστορίαν. Δεν πρέπει να καταστραφή και να εξαφανισθή διότι μια ομάς προσώπων γνωστών δια το ελεεινόν παρελθόν τους, εργάζεται δια να προσφέρει υπηρεσίας εις την προπαγάνδαν εκ της οποίας χρηματοδοτείται συνεχώς.
Εάν ο Κρητικός Λαός σύσσωμος δεν λάβη απόφασιν και δεν ορκισθή να βοηθήση εις την εξαφάνισιν της συμμορίας, θα εξαφανισθή ο ίδιος.
Ευρισκόμεθα εις την αρχήν της τραγωδίας της Κρήτης. Οι συμμορίται θα ωθήσουν τα πράγματα και από την δράσιν των χιλιάδες συμπατριωτών μας θα θυσιασθούν και αι πλείσται κοινότητες της Νήσου θα εξαφανιστούν εντελώς. Οι συμμορίται μετά την κακοποιόν αυτήν δράσιν των ίσως μας φέρουν εξ Αφρικής και τους Νεοζηλανδούς δι’ επιχειρήσεις πολεμικάς. Αυτό βεβαίως δεν θα γίνη δια να μας ελευθερώσουν αλλά διότι τούτο απαιτεί το πολεμικόν συμφέρον των Αγγλοσαξώνων, να πάρουν την βάσιν της Κρήτης και να επιστρατεύσουν τον πληθυσμόν.
Ούτω η Κρήτη θα γίνη πάλιν έδαφος πολεμικών επιχειρήσεων δια να συμπληρωθή η καταστροφή της.
Όταν τις γνωρίζη από πολιτικήν και έχη τας πνευμαστικάς ικανότητας να αναλογισθή τας συνεπείας, τρομάσσει όταν σκεφτή τι ανεμένει την δυστυχισμένην ιδιαιτέραν πατρίδα μας από την δράσιν της συμμορίας αυτής, του κοινού αυτού δαίμονος του Λαού μας.
Δια τούτο εξορκίζω δια μίαν ακόμη φοράν την μεγάλην νομιμόφρονα μερίδα τους Κρητικού Λαού, τους αληθινούς πατριώτας που αγαπούν τας οικογενείας των και την όλην Κρήτην, να μη την αφίσουν να καταστραφή από τας πράξεις μερικών συμμοριτών και να αντιδράση κατ’ αυτών δι όλων των δυνάμεων και δι όλων των τρόπων που θα εύρη.
Όταν αι συμμορίαι εκλείψουν η Κρήτη θα εύρη την ησυχίαν και την ασφάλειαν της και εις το τέλος του πολέμου και την ελευθερίαν της μετά της άλλης Ελλάδος, όπως αυτός ο Φύρερ έχει αυτήν υποσχεθή κατά τον λόγον του της 4ης Μαΐου 1941.
Εκείνοι οίτινες θα αδιαφορήσουν εις την έκκλησιν μου αυτήν, τότε να γνωρίζουν ότι δεν αγαπούν την Κρήτην και αυτοί θα έχουν την ευθύνην δια την πλήρη καταστροφήν της προς την οποίαν σύρουν αυτήν τα αγορασθέντα όργανα της Προπαγάνδας.
Το αίμα των ατυχών συμπατριωτών μας που εχύθη εις την Βιάννον, όπως και εκείνο το οποίον θα χυθή εις το μέλλον, ας είναι επί τας κεφαλάς εκείνων οι οποίοι ακολουθούν την προπαγάνδαν και τα όργανα αυτής, τους συμμορίτας».