Ενώ η Δύση έχει συσπειρωθεί σε μεγάλο βαθμό πίσω από την Ουκρανία, υποσχόμενη να κάνει ό,τι χρειαστεί για να βοηθήσει στην απόκρουση των ρωσικών στρατευμάτων, πολλοί στον παγκόσμιο Νότο έχουν μια διαφορετική στάση και άποψη.
Φυσικά, ο παγκόσμιος Νότος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως σύνολο ή να του αποδοθεί μια ενιαία θέση απέναντι στη ρωσο-ουκρανική σύρραξη. Οι στάσεις απέναντι στον καταστροφικό πόλεμο -που διανύει πλέον τον 14ο μήνα του- διαφέρουν σημαντικά σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, την Ασία και την Ωκεανία.
Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία δείχνουν μια σαφή προτίμηση για τον άμεσο τερματισμό του πολέμου, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι η Ουκρανία πρέπει να παραδώσει εδάφη στη Ρωσία.
«Αν πάρουμε την παγκόσμια εικόνα, τότε η υποστήριξη για τον αγώνα της Ουκρανίας και της Δύσης κατά της Ρωσίας δεν είναι απολύτως σταθερή – σε μεγάλο βαθμό», δήλωσε ο Πολ Ρότζερς, καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Μπράντφορντ, στο Euronews.
Αντιαμερικανισμός
Ειδικά στη Μέση Ανατολή, οι προηγούμενες στρατιωτικές επεμβάσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους έχουν δημιουργήσει μια κυνική διάθεση απέναντι στις ενέργειες της Δύσης στην Ουκρανία.
Ωστόσο, αντί να μεταφραστεί σε υποστήριξη προς τη Ρωσία -είναι λίγες χώρες που έχουν στηρίξει τη Μόσχα σε ηγετικό ή δημόσιο επίπεδο- ο Ρότζερς εκτιμά ότι οι μάχες θεωρούνται περισσότερο ως «πληγή» και για τις δύο πλευρές.
«Δεν πρόκειται για ένα δίπολο οι καλοί στη Δύση εναντίον των κακών στη Ρωσία» εξηγεί στο Euronews, σημειώνοντας υπάρχει επίσης η θέση ότι η ρωσική εισβολή «δεν διαφέρει από ό,τι έχουν κάνει οι δυτικές χώρες».
Περισσότεροι από 929.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στις εμπόλεμες ζώνες μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Συρία και σε άλλα μέρη, όπου οι δυτικοί στρατοί έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην καταστροφική βία.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι πολύ περισσότεροι από αυτόν τον αριθμό πιθανόν να έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας των αντηχητικών συνεπειών του πολέμου.
«Μνήμες αποικιοκρατίας»
Βαθύτερα, ιστορικά ζητήματα επηρεάζουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτός ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλού.
«Σε μεγάλο μέρος του Νότου, ιδίως στην υποσαχάρια Αφρική, η Ρωσία δεν θεωρείται ως μία από τις μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις που τους ήλεγχαν για αιώνες» σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, εξήγησε ο Ρότζερς.
«Μεγάλο μέρος του κόσμου απλά δεν γνωρίζει την έκταση του εμπορίου όπλων, της εξουσίας και, ειλικρινά, της διαφθοράς που συναντά κανείς στη Ρωσία» συμπλήρωσε.
Παρόλο που η αποικιακή κληρονομιά δεν δημιουργεί φιλορωσικά αισθήματα -με τους περισσότερους ανθρώπους να έχουν πλήρη επίγνωση του πόσο «οδυνηρός» είναι ο πόλεμος για τους Ουκρανούς- ο Ρότζερς εκτίμησε ότι αυτό σημαίνει ότι υπάρχει «λιγότερη συμπάθεια για τη στάση της Δύσης».
Η κληρονομιά της αποικιοκρατίας είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη.
Οι επικριτές επισημαίνουν τις ανείπωτες θηριωδίες, τον ρατσισμό και την εκμετάλλευση που διέπραξαν οι Ευρωπαίοι σε όλο τον κόσμο, ενώ οι υπερασπιστές της ισχυρίζονται ότι έφερε οικονομική και πολιτική ανάπτυξη.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο έλεγχος της Ρωσίας σε τμήματα της Κεντρικής Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας -υπό την ΕΣΣΔ- ισοδυναμούσε με αποικιοκρατία.
Η γεωπολιτική βάση της Ρωσίας
Αλλά ο Νότος δεν σκέφτεται μόνο με την καρδιά, αλλά χρησιμοποιεί και το μυαλό.
Αν και όχι τόσο πολύ όσο χώρες όπως η Κίνα, η Μόσχα έχει σφυρηλατήσει ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς και στρατηγικές συνεργασίες σε μεγάλο μέρος του κόσμου τις τελευταίες δεκαετίες.
«Οι εμπορικοί δεσμοί είναι σημαντικοί», δήλωσε ο Ιβάν Κλίσζκ (Ivan Kłyszcz), αναλυτής της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής. «Χώρες όπως η Βραζιλία και η Ινδία επενδύουν σε καλές σχέσεις με τη Ρωσία επειδή πιστεύουν ότι θα βοηθήσουν τις δικές τους διεθνείς ατζέντες».
Η παγκόσμια κοινή γνώμη είναι πολύ διχασμένη όσον αφορά την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία. Κατά μέσο όρο, το 45% υποστηρίζει την ιδέα ότι η χώρα τους θα πρέπει να εφαρμόσει τις πιο αυστηρές οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ενώ το 25% είναι αντίθετο σε αυτό, σύμφωνα με δημοσκόπηση της IPSOS.
Αρκετά κράτη απέχουν από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ που καταδικάζουν τη Μόσχα, ζητώντας αντ’ αυτού διαπραγματεύσεις.
Τον Οκτώβριο, η Βόρεια Κορέα, η Λευκορωσία, η Συρία και η Νικαράγουα καταψήφισαν μια πρόταση που προέτρεπε τη Ρωσία να αντιστρέψει αμέσως την παράνομη προσάρτηση τεσσάρων ουκρανικών περιοχών, ενώ 19 αφρικανικές χώρες απείχαν -συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Αφρικής- μαζί με την Κίνα, την Ινδία, το Πακιστάν και την Κούβα.
«Ο παγκόσμιος Νότος καθοδηγείται από την αίσθηση του επείγοντος για τον τερματισμό των εχθροπραξιών… έτσι ώστε τουλάχιστον να μην υπάρχουν μάχες και να μπορέσει να συνεχιστεί το εμπόριο όπως ήταν πριν από ένα χρόνο», δήλωσε ο Κλίσζκ στο Euronews.
«Είναι μια ατυχής πραγματικότητα, αλλά ο πόλεμος είναι ενάντια στα συμφέροντα αυτών των χωρών».
«Φροντίζουν για τη δική τους ασφάλεια»
Οι πολίτες στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή έχουν πληγεί από την εκτίναξη των τιμών των τροφίμων, οι οποίες έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ το 2022 λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και της ξηρασίας που προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή.
Οι απλοί άνθρωποι στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή έχουν πληγεί από την εκτίναξη των τιμών των τροφίμων, οι οποίες έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ το 2022 λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και της ξηρασίας που προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή. Αν και έγινε αισθητό σε όλο τον κόσμο, αυτό προκάλεσε μια παγκόσμια κρίση επισιτιστικής ασφάλειας, ωθώντας εκατομμύρια ανθρώπους στα πρόθυρα του λιμού.
Σύμφωνα με τον Κλίσζκ, η επιρροή της Ρωσίας υποβοηθείται από έναν «πολύ εξελιγμένο επικοινωνιακό μηχανισμό που βοηθά στη μετάδοση της προπαγάνδας σε καιρό πολέμου», ενώ «πολλές χώρες απλώς δεν γνωρίζουν την Ουκρανία τόσο καλά».
Ταυτόχρονα, οι αφηγήσεις που υποστηρίζουν τον αγώνα της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας – είτε πρόκειται για «δημοκρατία εναντίον απολυταρχίας», «ανθρώπινα δικαιώματα» ή «αντι-ιμπεριαλισμό» – δεν έχουν «καταφέρει να μετακινήσουν τη βελόνα της κοινής γνώμης τόσο πολύ» εκτός της Δύσης, πρόσθεσε.